Xeyrəddin Qoca 70-ə gəlib çatdı...

Müasirlərimiz olan yazıçılara, dramaturqlara, xüsusən də satirik qələm ustalarına çox zaman Mirzə Cəlilin, Sabirin, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin, eləcə də digər dahilərin davamçısı kimi baxırıq.

Bəzən bizə elə gəlir ki, çağdaş satiriklər, dramaturqlar o böyük şəxsiyyətlərin yarımçıq qalan sözünü yazırlar, yarıda qırılan fikirlərini davam etdirirlər. Bu missiyanı daşımasalar belə, biz onlara bəzən bu şəkildə yanaşırıq. Bəlkə bu ondan doğur ki, 100 il əvvəl dahilərin tənqid edib, yana-yana qələmə aldıqları problemlər bu gün də mövcuddur, bu gün də o problemləri qələmə alıb yazanlar var. Qələmin də “ürəyi” daşdan deyil ki, xalqın, cəmiyyətin dərdini yana-yana yazır, “ürəyi” daş olsaydı, yazmazdı.

70 yaşını qeyd etməyə hazırlaşdığımız yazıçı-dramaturq, publisist Xeyrəddin Qocanın “Biz bizə bənzərik...” kitabı bizim özümüzdən əvvəlkilərə bənzəyişimizi, onların yaşadıqları problemləri təkrarən yaşamağımızı özümüzə göstərən bir aynadır.

X.Qocanın yazdıqları hər zaman aktualdır. Xeyrəddin müəllim ömrünün növbəti baharını yaşayır. Mən 70 yaşlı Xeyrəddin müəllimin şəxsiyyətini də, yaradıcılığını da bahara bənzədirəm. Baxmayaraq ki, o, qışın oğlan çağında - yanvarın 29-da dünyaya gəlib, amma qışa yox, bahara bənzəyib. Onun 70 yaşının tamam olduğunu eşidəndə qulaqlarıma inanmadım. Haqqında dəfələrlə yubiley yazıları yazmağıma baxmayaraq, yenə də Xeyrəddin müəllimin 70 yaşının olmasına inanmaq istəmədim. Amma reallıq budur ki, onun 70 yaşının tamam olmasına sayılı günlər qalıb.

Bu gün çoxumuzun evində, kitab rəfində X.Qocanın kitabları var və bu kitabları sevə-sevə oxuyuruq. Həm ona görə ki, bu kitabları Xeyrəddin müəllim yazıb, həm də o səbəbə ki, o kitablarda cəmiyyətimizin qara sancısına çevrilən bəlaların, mənəvi aşınmanın, çoxlu neqativ halın, mədəniyyətsizliyin sözlə qamçılanan varlığını, obrazını görürük. Xeyrəddin müəllim yazır ki, yazdıqlarından nəticə çıxaranlar olsun. Nə yazıq ki, onun “qəhrəmanları” nəticə çıxarmağa tələsmirlər, əksinə, özlərini bir qədər də pis aparırlar.

X.Qocanın “Filankəslər” (1995), "Hərə öz payını götürsün" (1998), "Marallar" (2000), Türkiyədə nəşr olunmuş "Bu dünyadan məktublar" (2002), "Gərək yazam..." (2003), "Hərənin öz payı" (ikihissəli satirik komediya, 2003), "Pyeslər" (2004), "Bu da belə həyatdır..." (2008), "Biz bizə bənzərik..." (2010), “Yazdıqlarım...Yazılanlar...” və sair adlı kitabları nəşr edilib və bu kitablar dərhal özünə böyük oxucu auditoriyası qazanıb.

2000-ci ildə Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Nəşriyyatı tərəfindən buraxılan “Xeyrəddin Qoca” adlı fotokitab yazıçının həyat, yaradıcılıq yolunun güzgüsüdür. Yazıçı haqqında 2013-cü ildə nəşr edilən “Həyati proseslərin axarında” məqalələr, sənədlər, fotoşəkillər kitabı da öz-özlüyündə xeyli maraqlıdır. Burada yazıçının sənət dostları ilə yazışmaları, onların sənətkara ünvanladıqları məktublar, fikirlər yer alıb. Eyni zamanda da buradakı hər bir foto X.Qocanın sənət dostları, ayrı-ayrı mədəniyyət, elm, siyasət, ictimai xadimlərlə görüşlərinin canlı mənzərəsini görürük.

Qeyd edim ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü X.Qoca 1995-ci ildə 1-ci çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı seçilib. 1997-ci ilin dekabrından 2003-cü ilin mart ayına qədər Türkiyə Cümhuriyyətinin İstanbul şəhərində Azərbaycan Respublikasının baş konsulu vəzifəsində işləyib. Ona 1-ci dərəcəli fövqəladə və səlahiyyətli elçi rütbəsi verilib.

X.Qoca bir ziyalı kimi hər zaman cəmiyyətin içindədir və müxtəlif tribunalardan xalqa öz sözünü deyir, onu narahat edən məsələlərə münasibətini bildirir. O, ütülü danışmağı sevmir, həmişə açıq danışmağa üstünlük verir. Bu da yazıçıya, ziyalıya yaraşan keyfiyyətdir.

Qələm adamının jurnalistikanın müxtəlif janrlarında minlərlə yazısı Azərbaycanda və xaricdə çıxan 100-dən çox müxtəlif adda qəzet və jurnalda dərc edilib. Xaricdə və Azərbaycanda televiziya və radio efirində yüzlərlə verilişi, süjeti və çıxışları səslənib. Onun səs yazılarının bir qismi, videolentlərə yazılmış tamaşaları Azərbaycan Respublikası Dövlət Səs Yazıları Arxivində, qəzet və jurnallarda dərc olunan yazıları və kitabları S.Mumtaz adına Azərbaycan Respublikası Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivində, son yaradıcılıq məhsulları isə şəxsi arxivində qorunub saxlanılır.

Xeyrəddin müəllim bədii tərcümə sahəsinə də töhfələr verib. O, böyük türk satiriki Əziz Nesinin bir sıra əsərlərini dilimizə çevirib.

Dramaturqun Akademik Milli Dram Teatrında "Hərənin öz payı..." adlı ikihissəli satirik komediyası tamaşaya qoyulub (2002). Onun "Qonşulaşma, qohumlaşma, kirvələşmə" adlı komediyası Azərbaycan Dövlət Televiziyasında ekran həyatı tapıb (2004). "Düzü-düz, əyrini-əyri" (2006), "Bu bizim zəmanədir" (2007), "Toy olacaq..." (2008) adlı pyesləri Azərbaycan Radiosunun tamaşaları kimi efirdə səslənib. X.Qocanın həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş "Xeyrəddin Qoca" (fotokitab) (2000) və "Ömür belə keçir..." (2004) adlı kitablar nəşr olunub. "Çinar-çap" nəşriyyatı "Xeyrəddin Qocanın gülüşü" adlı miniatür kitab buraxıb (2007). İctimai Televiziya yazıçı haqqında "Ömür belə keçir..." adlı film çəkib. (2009). Heydər Əliyev Sarayında Azərbaycanda ilk dəfə "Bilirəm, səsim xoşunuza gəlməyəcək..." adlı satira gecəsi keçirib (avqust 2003). C.Cabbarlı adına İrəvan Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında “Vəzifə dəlisi” pyesi tamaşaya qoyulub.

Mədəniyyət və incəsənət sahələrində böyük xidmətlərinə görə 19 mart 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə Prezidentin fərdi təqaüdünə layiq görülən X.Qoca uzun müddət Moskvada çıxan "Trud" qəzetinin ictimai müxbiri olub, qəzetin işində fəal iştirakına görə Fəxri Fərmanla təltif olunub (1986), Azərbaycan Kütləvi İnformasiya Vasitələri Həmkarlar İttifaqı Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Azərbaycan demokratik mətbuatının təşəkkülündə görkəmli xidmətlərinə görə "Qızıl qələm" (1994) mükafatına layiq görülüb. Azərbaycan Mətbuat Fondunun "Dan ulduzu" (1995) mükafatını alıb. Mətbuatda uzunmüddətli səmərəli fəaliyyətinə, ədəbi-bədii, publisistik yazılarında vətəndaşlıq mövqeyinə, satira və yumor janrındakı kitablarına görə "Araz" Ali Ədəbi Mükafatı (2001) ilə təltif olunub. "Pyeslər" kitabında, "Hərənin öz payı...", "Qonşulaşma, qohumlaşma, kirvələşmə", "Bu bizim zəmanədir..." kimi dram əsərlərində ictimai problemləri işıqlandırdığına, güclü satirik-yumoristik təhkiyəsinə, özünəməxsus üslubuna, estetik-sənət axtarışlarına görə Bakı Kitab Bayramında Milli Kulturoloji mükafat-diplom alıb (2005).

Yazıçı 2017-ci ildə 3 dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni ilə təltif olunub. Ümid edirik ki, 70 illik yubileyi münasibətilə görkəmli yazıçımız Xeyrəddin Qoca dövlətin daha yüksək mükafatına layiq görüləcək.

Qarşıdan gələn 70 illik yubileyi münasibətilə dəyərli yazıçımız, gözəl insan, ustad sənətkar Xeyrəddin Qocanı təbrik edir, ona yeni-yeni yaradıcılıq uğurları, ən əsası isə cansağlığı arzulayırıq!

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər 2020.- 14 yanvar.- S.12.