Azərbaycan diasporundan böyük töhfə...

Müasir beynəlxalq münasibətlər kontekstində hadisələrin inkişafının qloballaşması, milli sərhədlərin silinməsi, hətta insanların dünyagörüşünün və həyat tərzinin yeni standartlar üzrə formalaşması prosesi özünü getdikcə daha qabarıq formada büruzə verir.

Eyni zamanda dövlətlər və regionlar ideyaların, kapitalın, mal və məhsulların, texnologiyaların axını üçün daha açıq və əlçatan olur. Təsadüfi deyil ki, qloballaşmanı informasiyanın, pulun, insanların, digər maddi və qeyri-maddi obyektlərin dövlət sərhədlərindən hərəkəti kimi də qəbul edir. Nəticə etibarı ilə dövlətlər arasında ənənəvi ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr yeni xarakter alır. Bunun əsasında beynəlxalq münasibətlərin yeni aparıcı subyektləri də meydana çıxır. Onların dünyada rolu daim və durmadan artır. Söhbət diaspordan gedir.

Diasporumuzun təşkilatlanma prosesi yeni vüsət alır

Bu gün beynəlxalq münasibətlər sahəsində aparıcı subyektlər dedikdə, hadisələrin gedişində müəyyən rol oynamağa, təsir göstərməyə qadir olan hər hansı bir orqan, təşkilat, qrup, hətta konkret fərd başa düşülür. Başqa sözlə, hər hansı bir sosial icma və ya fərd öz qərarlarını qəbul etməkdə müəyyən dərəcədə muxtariyyətə, beynəlxalq münasibətlərə müəyyən təsir gücünə malik olduqda, onların hərəkətləri və ya niyyətləri başqaları tərəfindən nəzərə alındiqda beynəlxalq müstəvidə aparıcı subyekt kimi çıxış edə bilər. Məsələyə bu prizmadan yanaşdıqda diaspor daha çox diqqət cəlb edir.

Diasporlar həmişə mövcud olub, lakin bu gün dünyanın qloballaşması fonunda bu qüvvələrə ictimai-siyasi, etnomədəni proses kimi maraq hədsiz dərəcədə artıb. Bu da təsadüfi deyil və miqrasiya prosesinin aktivləşməsi ilə bağlıdır. Məlumdur ki, iqtisadi və siyasi qloballaşma şəraitində miqrasiya prosesləri müasir beynəlxalq münasibətlər sisteminin formalaşmasında mühüm rol oynamağa başlayıb. Miqrasiya prosesləri ölkələrin böyük əksəriyyətini əhatə edir və qloballaşma prosesinin ən mühüm hissəsi kimi özünü göstərir. Son onillikdə əhalinin beynəlxalq hərəkatının intensivləşməsinin nəticəsi ondan ibarət oldu ki, müasir dünya əsasən Qərbi Avropada təkcə milli dövlətlərdən ibarət deyil, həm də çoxmillətli, rəngarəng diasporalara malik konfessional dövlətlər formalaşıb. Bu baxımdan diasporların artan rolu və nüfuzu beynəlxalq aləmdə son dərəcə mühüm hadisədir. Diaspor fenomeni təkcə miqrasiya ilə deyil. Vahid mədəni məkana malik olmayan, əksər hallarda mədəni, sosial, iqtisadi təsirlərə qarşı immunitetə malik insanların köçü fonunda da diaspor formalaşır. Azərbaycan diasporu ilə bağlı elə bu məqam getdikcə özünü daha qabarıq büruzə verir. Ancaq burada o da nəzərə alınır ki, tarixi vətənlərindən kənarda yaşayan, mənsub olduğu xalqın bir hissəsini təmsil edən diaspor hansısa formada ev sahibi cəmiyyətin həyatında iştirak edir və transmilli miqyasda hadisələrə təsir edir. Bu mənada diaspor amili dövlətçiliyimizin inkişafı və Azərbaycanın dünyadakı nüfuzunun, təsir imkanlarının artması yönündə mühüm əhəmiyyətə malikdir. Qeyri-rəsmi statistikaya görə bu gün dünya üzrə sayı 60 milyona çatan azərbaycanlıların qitələr üzrə yayılma arealı genişlənib və təşkilatlanma prosesi buna uyğun olaraq reallaşır. İndi diasporun aktiv təşkilatlanması prosesi özünü qabarıq büruzə verir. Nəticədə diasporun fəaliyyət göstərdiyi ölkədə hadisələrə təsir imkanları da artır. Bu da sonda Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələrinin daha da güclənməsinə öz töhfəsini verir.

Dövlət diaspor faktına daim xüsusi diqqət edir

Azərbaycan dövlət olaraq da diaspor faktına xüsusi diqqət edir, bu istiqamətdə nəticəyə hesablanan əməli addımlar atır. Məsələn, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin (DİDK) sədri Fuad Muradovun İsrailə son səfəri bu müstəvidə dəyərləndirilə bilər.

Səfər çərçivəsində o, İsraildəki Azərbaycanla icma üzvləri ilə yanaşı, bu ölkənin n diaspor işləri üzrə naziri Naxman Şayla görüşüb. DİDK-in məlumatına görə, görüşdə əməkdaşlığın perspektivlərinə dair müzakirələr aparılıb. Azərbaycanda yəhudi icmasının, İsraildə isə Azərbaycan diasporunun fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilib. Ölkəmizdən dünyanın müxtəlif dövlətlərinə köçmüş yəhudilərin həm də Azərbaycan icması olaraq birgə layihələrə cəlb edilməsi istiqamətində addımlar atılmasının vacibliyi diqqətə çatdırılıb. Təbii ki, birgə addımlar Azərbaycanla İsrailin etibarlı tərəfdaş olduqlarını göstərməklə yanaşı, onların dünyada mövelərinin daha da güclənməsinə gətirib çıxaracaq. Azərbaycan digər dost və tərəfdaş ölkələrlə də münasibətdə eyni addımlar atır. Bu da onunla nəticələnir ki, Azərbaycan diasporunun mütəşəkkilliyi daha da gücləndir, qeyd edilən məqsədlə yeni yanaşmalar tətbiq edilir. Ölkəmiz nəzərə alır ki, diaspor xalqların yaxınlaşması, anlaşması, ölkələrarası münasibətlərin qurulması və dövlətlərarası əməkdaşlığın inkişafında mühüm amildir. Burada onu da xatırladaq ki, regional olaraq diaspor təşkilatları Xaricdəki Azərbaycanlıların Koordinasiya şuraları adı altında birləşdirilib. Qeyd edək ki, indi dünyanın 33 ölkəsini əhatə edən 130 diaspor təşkilatını özündə birləşdirən 14 Koordinasiya Şurası fəaliyyət göstərir. Onların əsas hədəfi diaspor fəaliyyətini gücləndirmək, lobbiçiliyi təşviq etmək və vətəndaş cəmiyyəti olaraq beynəlxalq təşkilatlara təsir imkanlarını gücləndirməkdir. Hazırda Azərbaycanın dinamik inkişafı, uğurlu daxili və xarici siyasət, regional və beynəlxalq əməkdaşlıq manevrləri, həyata keçirilən transmilli layihələr ölkəmizin xarici tərəfdaşlarının sayının artması ilə müşayiət edilir. Bu fonda Azərbaycan diasporunun da təşkilatlanma imkanları daha asan reallaşır. Nəticə etibarı ilə Azərbaycan diasporunun nüfuz və mövqeyi də güclənir. Bu da sonda Azərbaycanın dinamik inkişafına, dünyada daha böyük nüfuz sahibinə çevrilməsinə gətirib çıxarır.

Tahir TAĞIYEV

Bakı Xəbər .- 2022.- 30 iyun.- S.10.