Universitetlərimizdə elektron kitabxanalar...

Elə bir dövrdə yaşayırıq ki, informasiya texnologiyaları və kommunikasiyalar həyatımızın bir parçasına çevrilib. Bu gün bütün sahələrdə informasiya texnologiyalarının tətbiqinə böyük üstünlük verilir.

Xüsusən də ali təhsil müəssisələrində yeni texnologiyalardan geniş istifadə olunmağa başlayıb. Kitabxana informasiya sisteminin qurulmasında da müasir texnologiyalardan, kommunikasiya xəttlərindən istifadə edilir.

Ali məktəblərdə elektron kitabxana sisteminin vəziyyəti necədir?

Müasir tələblərə uyğun olaraq Azərbaycan ali məktəblərində kitabxanaların elektronlaşdırılması prosesi gedir. Bəzi ali məktəblərdə bu proses tam olaraq başa çatmasa da, əksəriyyətində başa çatıb və tələbələr, professor-müəllim heyəti kitabxanalardan istifadə edirlər. Ümumiyyətlə, uzun müddətdir ki, Azərbaycan kitabxanalarının modernləşdirilərək XXI əsrin tələblərinə cavab verməsi istiqamətində işlər görülür. Əlbəttə, hədəfə çatmaq üçün böyük yol keçmək lazımdır ki, tam mükəmməl bir elektron kitabxana sistemi yaratmaq mümkün olsun. Təbii ki, kitabxanalarda rəqəmsal kitabxana texnologiyalarının qurulması tələbələrin, eləcə də müəllimlərin qarşısında daha çevik informasiya almaq yolları açır. Xüsusən də gənclərin kitabxanalarda, xüsusilə də akademik kitabxanalarda tədqiqatla məşğul olmaq imkanı əldə edirlər.

Bakı Dövlət Universiteti başda olmaqla, ölkəmizin əksər ali məktəblərində elektron kitabxana sistemi qurulub ki, bu da qeyd etdiyimiz böyük inkişafdır. Bakı Dövlət Universitetinin Elmi kitabxanası respublikanın zəngin ali məktəb kitabxanalarından biridır. Bakı Dövlət Universiteti 1919-cu ildə yaradılıb və həmin ildə onun strukturunda önəmli yeri olan kitabxana təşkil olunub. Tələbələrin və professor-müəllim heyətinin mədəni və mənəvi mərkəzi olan Elmi kitabxana həm respublika ali məktəb kitabxanaları ilə, həm də 21 ölkənin 49 universitetivə beynəlxalq nəşriyyatı ilə informasiya mübadiləsi aparır. Burada elektron kitabxana, elektron kataloq və sair bölmələr var ki, elektron qaydada onlardan istifadə etmək mümkündür. Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universitetinin də elektron kitabxanası var və kitabxana bütün sahələri əhatə edir, zənginliyi ilə seçilir. Naxçıvan Dövlət Universitetinin də elektron kitabxanası qurulub.

UNEC-də Kitabxana-İnformasiya Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Mərkəzin elektron resursları və elektron xidmətləri çeşidlidir və UNEC Kitabxana İnformasiya Mərkəzi 2019-cu ildə Əsaslı kitabxananın bazasında yaradılıb. Mərkəz Azərbaycanın dövlət siyasətini rəhbər tutaraq universitetin tədris prosesinə, elmi-tədqiqat və innovativ fəaliyyətinə uyğun olaraq fondunu Azərbaycan, ingilis, rus və türk dillərində kitab, kitabça, jurnal, qəzet, tədris proqramı, dissertasiya, avtoreferat və digər kitabxana-informasiya resursları ilə formalaşdırır, mühafizəsini və ondan istifadəni təmin edir.

Özəl ali məktəblərin də elektron kitabxanaları varmı?

Dövlət ali məktəbləri ilə yanaşı özəl universitetlərin də elektron kitabxanaları yaradılıb. Bir neçə il əvvəl Azərbaycan Universitetində kitabxana xidmətlərinin veb mühitə daşınmasıyla, müasir standartlara cavab verən tam elektronlaşdırılmış kitabxana istifadəyə verilib. Bu elektron kitabxanaya dünyanın istənilən nöqtəsindən internet vasitəsi ilə çıxış mümkündür. Ölkənin digər özəl ali məktəblərindən biri olan “Odlar yurdu” Universitetində də elektron kitabxana qurulub. 2016-cı ildə açılışı olan elektron kitabxana sistemindən tələblər və müəllimlər geniş şəkildə istifadə edirlər.

Ekspertlər qeyd edir ki, ali məktəblərin elektron kitabxana sistemləri ilə təmin olunmasının müsbət cəhətlərindən biri odur ki, tələbələr harada olduqlarından asılı olmayaraq rəqəmsal kitabxana xidmətlərindən rahat şəkildə istifadə edə bilirlər. Elekton kitabxanalara daxil olub müasir təlabata uyğun kitab fondu ilə tanış olmaq, sorğulara kitabxanaçı - biblioqrafın köməkliyi olmadan məsafədən operativ cavab almaq mümkündür. Universitetlərdə klassik kataloqlar elektron kataloqlarla əvəz olunub. Oxucular müxtəlif aspektli sorğular apara bilər, elektron kataloq vasitəsilə məsafədən sifariş verərək kitab hərəkətliliyini izləyə bilərlər.

Elektron kitabxana sahəsində problemlər nədir?

Heç şübhəsiz, ölkəmizdə E-kitabxanaların formalaşması sahəsində problemlər də mövcuddur. Elektron kitabxana sisteminin problemləri haqda bir sıra mütəxəssislər elmi məqalələrlə çıxış ediblər və ölkəmizdə “Elektron kitabxanaların təşkili və formalaşması problemləri” adlı onlayn respublika elmi konfransı keçirilib. Əsas vurğulanan fikirlərdən biri odur ki, elektron kitabxanalarda informasiya texnologiyalarının tətbiq edilməsi istifadəçilərə dünya informasiya məkanına daxil olması baxımında daha geniş imkanlar yaradır. Qeyd edək ki, kitabxana fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və yeni texnologiyaların tətbiqinin təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 20 aprel 2007- ci il tarixli “Azərbaycanda kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında” Sərəncamı və 6 oktyabr 2008-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” qəbul olunub. Bu sənədlərlə və kitabxana işi ilə bağlı başqa proqramlarla sərəncamlarla Azərbaycanda kitabxana sistemi müasir dünya standartlarına uyğun formalaşmaqdadıdır. Bəzi nöqsanlar olsa da, onların da aradan qaldırılması üçün işlər görülür. Əsas odur ki, bu sahədə qanunvericilik bazası var...

İradə SARIYEVA

Bakı Xəbər 2022.- 11 mart.- S.12.