Vətəndaşların hüquqi savad və mədəniyyətinin inkişafı dövlət siyasətinin prioritetləri sırasında yer alır

Dünyanın hər bir ölkəsində olduğu kimi, Azərbaycanda da qanunun aliliyinin inkişafı, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və milli həmrəyliyin möhkəmləndirilməsi yüksək hüquqi mədəniyyət tələb edir.

Bunsuz cəmiyyətin əsas dəyər və prinsipləri olan qanunun aliliyini, ictimai mənafelərin etibarlı müdafiəsini təmin etmək mümkün deyil.

Vətəndaş sülhünə və milli harmoniyaya xidmət edən hüquqi maarifləndirmə xüsusi diqqət mərkəzində…

Qeyd edilənlər vətəndaşların hüquqi savadının inkişafınin nə dərəcədə mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir. Bu mənada Azərbaycanın dövlət siyasətinin prinsipləri, məqsədləri, əsas istiqamətləri və məzmununda vətəndaşların hüquqi savadının inkişafı mühüm yer tutur.

Əhalinin yüksək səviyyəli hüquq mədəniyyətinin, qanun-qaydaya riayət ənənəsinin, ictimai davranışda bunun üstünlük təşkil etməsi modelinin formalaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atılır. Bu, həm də cəmiyyətdə hüquqi nihilizmin aradan qaldırılmasına yönəlib. Belə hal Azərbaycanın müasir sivil dövlət kimi inkişafına müsbət təsir edir. Məlumdur ki, ölkəmizdə bu xüsusda dövlət siyasəti Azərbaycanın çoxmillətli əhalisinə, ayrı-ayrı sosial qruplara və hər bir vətəndaşa münasibətdə həyata keçirilir. Bu fonda gənc nəslin hüquqi şüurunun və hüquqi savadının formalaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirilir. Bu durumda rəsmi qurumlar, yerli özünüidarəetmə orqanları, hüquqşünasların peşəkar hüquq icmaları və ictimai birlikləri, digər təşkilatlar bir-biri ilə əməkdaşlıq edərək dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak edirlər. Hquqi maariflənmədə dövlət siyasəti vətəndaş cəmiyyəti strukturları ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində həyata keçirilir. Dövlət qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətini sosial tərəfdaşlıq formasında dəstəkləyir ki, bu da hüquqi mədəniyyətin yüksəldilməsində qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olunmasına öz töhfəsini verir. Bunlara paralel olaraq dövlət vətəndaşların hüquqi savadının inkişafını, onların öz hüquqlarının həyata keçirilməsinin mahiyyəti, üsulları və hüdudları, inzibati və məhkəmə icraatında qanunla qorunan mənafelərini təmin edən şərait yaradır. Dövlətin ən mühüm vəzifəsi həm də vətəndaşların irqindən, milliyyətindən, dilindən, dinə münasibətindən, əqidəsindən asılı olmayaraq öz vəzifələrinə, icma qaydalarına əməl etmələrinin, başqalarının hüquq və qanuni mənafelərinə hörmət edilməsinin zəruriliyini təbliğ etməkdir. Bu zaman vətəndaşların qanuni davranışını təmin etməyə yönəlmiş çoxşaxəli fəaliyyətdə milli-mənəvi dəyərlər, əxlaq normaları rəhbər tutulur. Müsbət hüquqi şüurun formalaşması digər məsələlərlə yanaşı, vətəndaş sülhünü və milli harmoniyanı pozan milli və dini ekstremizmə qarşı sistemli tədbirlərin görülməsi üçün də münbit şərait formalaşdırır.

Hüquqi nihilizm problem…

Yuxarıda qeyd edilənlər fonunda vətəndaşların hüquqi savadına təsir edən əsas amillər də xüsusi diqqət mərkəzində olmalıdır. Çünki hüquqi mədəniyyətin qeyri-kafi səviyyəsi, Azərbaycan vətəndaşlarının hüquqi nihilizmi qanunun aliliyi prinsiplərinin həyata keçirilməsinin təmin edilməsində ciddi problemdir. Hüquqi nihilizmin yayılmasına şərait yaradan şərtlər qanunun tələblərinin qeyd-şərtsiz yerinə yetirilməsinə təminat verən institusional mexanizmlərin qeyri-kafi olmasıdır.

Hüquqi nihilizm həm də mənəvi-əxlaqi dəyərlərə zərbə vurur, bir çox neqativ sosial hadisələrin meydana gəlməsində zəmin rolunu oynayır. Ölkəmizdə hüquq mədəniyyətinin formalaşmasına aşağıdakı amillər təsir göstərir:

1) Tərbiyənin xarakteri və ailədəki mənəvi ab-hava, valideynlərin qanuna tabe olan davranışı; 2) Müxtəlif növ tədris müəssisələrində təhsilin və təlimin keyfiyyət səviyyəsi, o cümlədən tələbələr arasında hüquqi şüurun əsaslarının möhkəmləndirilməsi və inkişafı; 3) Əhalinin hüquqi savadını formalaşdıran əlçatan informasiya mənbələri; 4) Ədalət mühakiməsinin əlçatanlığı, pozulmuş hüquqların məhkəmədə müdafiəsi, məhkəmələrin və məhkəmə qərarlarını icra edən orqanların fəaliyyətinin qüsursuzluğu və səmərəliliyi; 5) Qanunvericiliyin aydınlığı, əlçatanlığı və səmərəliliyi, onun ölkədəki real iqtisadi və ictimai-siyasi vəziyyətə adekvatlığı, qanunvericilikdə ədalət və bərabərlik prinsiplərinin həyata keçirilməsi, hüquq normalarının vətəndaşların maraqlarına və ehtiyaclarına uyğunluğunun təmin edilməsi; 6) Vətəndaşların əksəriyyəti üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən sahələrdə asayişin təmin edilməsi, əhaliyə xidmətdə normativ tələblərə əməl olunması; 7) vətəndaşlar üçün ixtisaslı hüquqi yardımın olması; vəkillərin və notariusların, digər özəl vəkillərin öz peşə fəaliyyətlərində qanun və peşə etikası normalarına ciddi riayət etmələri; 8) yaradıcı peşə sahiblərinin və onların birliklərinin, kütləvi informasiya vasitələrinin, efir və kabel yayımı təşkilatçılarının, nəşriyyat təşkilatlarının, reklam məhsulları istehsalçılarının qanuna tabe davranış modelinin fəal şəkildə təbliğ edilməsi. Bütün bu qeyd edilənlər hüquqi cəhətdən savadlı, qanuna tabe cəmiyyətin formalaşması üçün müstəsna önəm kəsb edir və hüquqi nihilizm problemini də əsaslı surətdə çözməyə imkan verir. Bununla cəmiyyətdə qanuna davamlı riayətin formalaşdırılması və hüquqi nihilizmin aradan qaldırılması kimi məqsədlərə nail olunur. Vətəndaşların hüquq mədəniyyəti, o cümlədən məlumatlılıq və hüquqi savadlılıq səviyyəsinin yüksəldilməsi baş tutur. Sosial davranışın əsas modeli kimi qanuna tabe olmağa cəmiyyətdə stimul yaranır.

Tahir TAĞIYEV

Bakı Xəbər .- 2022.- 14-16 may.- S.10.