Tariximizi yaşadan Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi

Yüksək səviyyədə təmirdən çıxmış muzeydə 300 minədək maddi mədəniyyət nümunəsi qorunur

Bakı şəhəri, Hacı Zeynalabdin Tağıyev küçəsi 4… Bu ünvanda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi yerləşir. Muzey bazar günündən başqa hər gün saat 11.00-dan 18.00-dək işləyir.

Muzeyə daxil olarkən bizi bələdçilər qrupu qarşıladı. Öyrəndik ki, muzeydə xidmət haqqı böyüklərə 5 manatdırsa, şagird, tələbə, hərbi məktəblərin müdavimləri üçün 2 manatdır. Muzeyə güzəştli giriş də var. Güzəştlə müvafiq sənədlər təqdim etməklə müharibə veteranlarına, şəhid ailələrinə, işləməyən əlillərə (I-II qrup) 50 qəpik ödəniş aparılmalıdır. Uşaq evlərində və internat məktəblərində yaşayan yetim uşaqların muzeyə girişi 20 qəpik, həqiqi hərbi xidmətdə olan əsgərlər üçün isə 50 qəpikdir.

Müvafiq sənədlər təqdim etməklə milli qəhrəmanların və məktəb yaşına çatmamış uşaqların muzeyə girişi ödənişsizdir. Muzeydə çəkiliş fotoaparatla 2 manat, videoaparatla isə 15 manatdır. Çəkiliş ştativsiz və əlavə işıqsız aparılmalıdır.

“Tarix muzeyinin tarixi açılışı oldu”

Bizimlə söhbətində muzeyin bələdçisi məlumat verdi ki, 2005-ci ildən Azərbaycan Tarixi Muzeyində əsaslı bərpa və yenidənqurma işləri başlanıb: “İki il ərzində aparılan işlər nəticəsində Tağıyev sarayının bənzərsiz xarici və daxili görünüşü yenidən özünə qaytarılıb. 2005-ci ilin noyabrında Nazirlər Kabinetinin sərəncamı ilə muzeyə milli statusu verildi. 2007-ci il Prezident İlham Əliyev Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin açılışını etdi. Tarix muzeyinin tarixi açılışı oldu. Muzeydə aparılan yenidənqurma işləri ilə tanış olan dövlət başçısı yeni ekspozisiyanın bir hissəsini, həmçinin H.Z.A.Tağıyevin xatirə muzeyini gəzdi və əldə olunan nailiyyətlərdən razılığını bildirdi. Prezidentin Muzeyin fəxri qonaqlar kitabında yazdığı sözlər onun Azərbaycan mədəniyyətinə, xalqın mənəvi irsinə münasibətini bir daha nümayiş etdirdi”.

Prezident muzeyin fəxri qonaqlar kitabına yazıb: “Tarix Muzeyi əsaslı təmirdən sonra öz fəaliyyətini davam etdirir. Muzeyin ekspozisiyası Azərbaycan tarixinin nə qədər qədim və zəngin olduğunu göstərir. Muzeyin bütün avadanlığı dünya standartlarına uyğundur. Muzeyin binası və daxili tərtibatı Azərbaycanın milli sərvətidir. Biz Muzeyi təmir etdirməklə ona yeni həyat verdik. Azərbaycan xalqının böyük oğlu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin evinin bərpası bizim mənəvi borcumuz idi. Öz zəhməti hesabına böyük maliyyə imkanlarını qazanmış bu şəxsiyyət Azərbaycan gənclərinin maarifləndirilməsinə böyük töhfələr vermişdir. Əminəm ki, Muzeyin bundan sonra da fəaliyyəti həmişə olduğu kimi uğurlu olacaq. Tarix Muzeyinin bütün əməkdaşlarına yeni uğurlar arzulayıram”.

Bələdçi Prezident İlham Əliyevin 2007-ci ildə imzaladığı “Azərbaycanda muzey işinin yaxşılaşdırılması haqqında” sərəncamını da xatırlatdı: “Sərəncamda yazılıb ki, Azərbaycanda muzey işinin yaxşılaşdırılmasının ölkəmizin mənəvi həyatının inkişafı baxımından əhəmiyyətini və perspektivlərini nəzərə alaraq elmi və mədəni sərvətlərdən hərtərəfli istifadə imkanlarını genişləndirmək üçün Azərbaycanın regionlarında fəaliyyət göstərən muzeylərin müasir standartlara uyğun təmirinə, yeni avadanlıq və zəruri eksponatlarla təchizatına dair xüsusi tədbirlər planı hazırlansın. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti və digər aidiyyəti təşkilatlar dövlət başçısının göstərişinə əsasən Azərbaycanda muzeylərin fəaliyyətinin müasir prinsiplər əsasında müvafiq olaraq yenidən qurulması və onun bütün ekspozisiyalarının azərbaycançılıq məfkurəsinə uyğunlaşdırılması yolunda işə başladılar.

Bələdçi onu da bildirdi ki, bu gün muzeyin müxtəlif fondlarında Azərbaycan tarixini yaşadan 300 minədək maddi mədəniyyət nümunəsi qorunur: “Muzeyin kitabxanasında 80 mindən artıq əsasən, XIX-XX əsrin əvvəllərində çap olunmuş nadir jurnal, kitab, və qəzetlər toplanmışdır. Muzeyin yeni avadanlıqla təchiz olunması, prezidentin və hökumətin ayırdığı investisiya ilə nadir muzey ekponatlarının bir hissəsinin bərpa və konservasiya edilməsi və bunun nəticəsində tariximizin bütün dövrlərinin daha dolğun təqdim olunması indi olduğu kimi bundan sonra da muzeyi ölkənin tarixi-mədəni irsinin qoruyucusu edəcəkdir. Muzeyin 10 otağında Azərbaycan xalqının görkəmli oğlu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin ev-muzeyinin açılması vətəninə və xalqına hədsiz xidmətlər göstərmiş “el atası”nın xatirəsini əbədiləşdirib, onun görk olacaq həyat və fəaliyyətini işıqlandırıb. 2007-ci ildə öz qapılarını yeni ekspozisiya ilə tamaşaçıların üzünə açan muzey Azərbaycan tarixinin daha ətraflı və obyektiv təqdim olunması məqsədilə elmi tədqiqat və mədəni-maarif işlərini bir qədər də genişləndirib, fəaliyyətini elmin inkişafı üzrə Milli Strategiyaya uyğun qurub. Açılışdan sonra muzeydə keçirilən müxtəlif mövzulu sərgilər, elmi-praktiki seminar və konfranslar, muzey əməkdaşlarının hazırladıqları kitab, buklet, kataloq və toplular həm mütəxəssislərin, həm də Azərbaycanın tarixi, onun maddi və mənəvi mədəniyyəti ilə maraqlananların rəğbətinə səbəb olub. Muzeyə hər gün onlarla tamaşaçı gəlir. Onların xidmətində duran muzey işçiləri hər bir tamaşaçının Azərbaycanın zəngin tarixi keçmişi, dünəni və bu günü ilə, maddi-mədəni tarixi irsi ilə tanış olması üçün əllərindən gələni etməyə çalışırlar”.

Azərbaycanın tarixinə aid ekspozisiya...

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi tariximizin bütün dövrlərinə aid maddi və mənəvi mədəniyyət abidələrinin toplanılması, öyrənilməsi, nümayişi və təbliği ilə məşğul olan elmi tədqiqat və mədəni-maarif müəssisəsidir. Muzey 1920-ci il iyunun 15-də “Doğma diyarın tədris muzeyi” adı ilə Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarlığının məkdəbdənkənar işlər şöbəsində təzəcə təşkil olunub “Muzekskurs” yarımşöbəsinin nəzdində yaradılıb. Əsas bazasını Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin ildönümü münasibətilə 1919-cu il dekabrın 7-də açılmış “İstiqlal” muzeyinin materialları təşkil edirdi. 1920-ci ilin iyulundan həmin muzeyin şərəfinə “Doğma diyarın tədris muzeyi - İstiqlal”, 1920-ci ilin oktyabrından 1936-cı ilin martınadək Azərbaycan SSR Dövlət Muzeyi adlandırılıb. Tarix Muzeyi 1920-ci ilin iyulundan məşhur neft sahibkarı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin 1895-1901-ci illərdə tikdirdiyi sarayda yerləşdirilib və ilk tamaşaçılarını 1921-ci ilin mayında qəbul edib.

Muzeyin ekspozisiyası 2 mərtəbədə yerləşir. Birinci mərtəbədə ibtidai icma cəmiyyətinin yaranması-daş dövrünə (2 milyon il- 3 minillik), tunc və erkən dəmir dövrlərinə (e.ə. VI-I minilliklər), Qədim və orta əsr dövlətlərinə (e.ə. IX-b.e. XII), Azərbaycan XII-XV əsrlərinə (siyasi, ictimai-iqtisadi durum), elm və mədəniyyətə, Azərbaycan XVI-XVIII əsrlərinə, XVI-XIX əsrlərdə kənd təsərrüfatına aid ekspozisiyası yerləşir.

Muzeyin ikinci mərtəbəsində isə Azərbaycan xanlıqlarına, Rusiya işğalının başlanması və Gülüstan müqaviləsinə, Rusiya işğalının başa çatması və Türkmənçay müqaviləsinə, Şimali Azərbaycan Rusiya İmperiyası tərkibinə (1830-1870), xalq sənətkarlığına (ənənəvi sənət məhsulları), xalçaçılığa və ipəkçiliyə, ticarətə, iqtisadiyyat, neft və digər sənaye sahələrinin inkişafına, təhsil, elm və mədəni həyata, Azərbaycan muğamına, Xalq inancları və ruhaniliyə, XX əsrin əvvəlində inqilabi hərəkatına, Azərbaycan-I Dünya müharibəsi illərinə, Azərbaycan-1917-1918-c i illərə, 1918-ci il mart soyqırımına, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə (1918-1920) aid ekspozisiyasına rast gəlmək olar.

IV respublika elmi konfransı keçiriləcək

Muzeyin inciləri sırasında bizə XIX əsrə aid olduğu deyilən minalı kəmər təqdim olundu. Məlumat verildi ki, XVIII əsrdən etibarən Azərbaycanda aynalı kəmərlərlə bərabər minalı kəmərlər də geniş yayılıb. Azərbaycanın milli kolleksiyasında öz forma müxtəlifliyi, detalların əlvanlığı və kompozisiya mürəkkəbliyi ilə seçilən çox saylı belə kəmərlər qorunub saxlanmaqdadir.

XVIII əsrin əvvəli “arxalıq” üst geyim növü də maraq doğurur. Bələdçi bildirir ki, Azərbaycan milli geyimləri uzun müddətli təkamil prossesində hasil olub, davamlı özünə məxsusluğunu etnik əlamət olaraq o, xalqın mahiyyətini tam şəkildə əks etdirir. Ölkənin muzeyində qorunub saxlanan milli geyim nümünələri öz gözəllik və zərifliyi, bəzək motivlərinin zənginliyi və yüksək istehsal texnikalarına görə təkrarsızdır.

Muzeyin inciləri sırasında baş örtüyü üçün broşka da var. Onun XIX əsrin axırı-XX əsrin əvvəlinə aid edirlər. Materialı qızıl, firuzə, mirvari, rəngli şüşədən ibarətdir.

Bələdçi deyir ki, Azərbaycanda baş örtükləri hər zaman müxtəlif bəzəklərlə bəzədilir. Baş ürtüyi üçün özünə məxsus bəzək növö broş idi. Azərbaycanda baş örtüyünün sancaq və ya broşla bəzəmə ənənəsi qədim dövrlərdən məlumdur. Arxeoloqlar qadın məzarlarında böyük miqdarda belə bəzəklər üzə çıxarıblar.

XIX əsrə aid olduğu deyilən qapaqlı mis qazan da izləyicilər arasında maraq doğurur. Bəldədçi deyir ki, Azərbaycan xalqının şöhrət qazandığı ən qədim sənətkərlıq növlərindən biri mis basma məmulatlarının hazırlanmasıdır.

Onu da öyrəndik ki, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində 2014-cü il iyunun 19-da “Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində muzeylərin rolu” IV respublika elmi konfransını keçiriləcək. Konfrans çərçivəsində bu mövzuların müzakirəsi nəzərdə tutulub.

Ramid

Bizim yol.-2014.-25 aprel.-S.13.