Adlı-sanlı Səlimə

HEKAYƏ

Səlimə mətbəxdə var-gəl edir, söhbəti Səlimə necə açağını düşünürdü. Artıq neçə müddətdir ki, qudalarıgilə getmirdilər. Səlimə qərara gəlmişdi ki, bu həftə sonu onlara bir baş çəksinlər. Ancaq bunu həyat yoldaşına necə deyəcəyini bilmirdi. Çünki o, belə şeylərdən heç xoşlanmırdı. Yox, Səlim qonaq getməyi də, qonaq qəbul etməyi də sevirdi, ancaq təmtəraqsız. Səlimə isə əksinə, təmtərağı sevirdi. Bir yerə qonaq getdikləri zaman əli dolu getmək istəyirdi; hədiyyələr də mütləq bahalı olmalıydı. Bəs necə, adət-ənənə beləydi axı. Əslində Səlimə özü də daxilən bunu adət-ənənə üçün deyil, öz ad-sanlarına görə etdiyini bilirdi, ancaq bunu heç güzgüdəki Səliməyə belə etiraf etmək istəmirdi. Ad-san deyəndə bir qədər böyük səslənə bilər. Bələ baxanda Səlimgil elə də imkanlı deyildilər, maaşları bu aydan o biri aya güclə çatırdı. Hələ bir toya dəvət alanda işləri lap çətin olurdu; Səlimin yarım aylıq maaşı toya nəmər yazılmalı idi. Səlimə bu ad-san məsələsində çox həssas idi. Hər belə söhbətdə ad-sanlarının olduğunu xüsusi vurğulayar, “adımız-sanımız var, ayıbdır” deyirdi. Bu yaxınlarda Səlimin işlədiyi kafedranın müdiri elmi ad almağı münasibətilə qonaqlıq verirdi. Səlimin fikri sadəcə bir dəstə gül almaq və müdirini təbrik etmək olsa da Səlimə buna razılıq verməmiş; “Bəs adımız-sanımız” – deyərək kişinin nə az, nə də çox, düz ay yarımlıq maaşı məbləgində bahalı hədiyyə almışdı. Yaxşı ki, bacısı oğlu Tapdığın dükanı var, belə hallarda xalasına nisiyə mal verir. Ancaq Tapdıq da elə-belə Tapdıq deyildi, xalası ilə şərti var idi; malı aldığı günün kursuna uyğun Amerika dolları ilə hesablayır və sonra pulu kursa uyğun alırdı. Buna baxmayaraq Səlimə Tapdığı özü üçün böyük tapıntı hesab edirdi.

Səlimə əlindəki çay dolu armudu stəkanı Səlimin qarşısına qoyub keçib qarşıdakı kresloda oturdu və üzünü Səlimə tutub soruşdu:

– Həftə sonu üçün bir planın yoxdur?

Səlim əlindəki qəzeti bir kənara atıb gözlüyününün üstündən Səliməyə baxdı:

– Yenə hara getməyi düşünmüsən?

Səlim yaxşı bilirdi ki, əgər ona bu sual verilibsə demək ki, Səlimə harasa getməyi planlaşdırıb və hətta gedəcəyi yerlə danışıb da. Sual isə sadəcə “xala xətrin qalmasın” deyə verilib. Səlimin başqa adamla görüşü olsa da o görüş mütləq ləğv olunmalı idi.

– Deyirəm bir qudamızgilə gedək…

Səlim Səliməyə sözünü bitirməyə imkan vermədi və aralarında hər zamankına bənzər dialoq oldu:

– Hədiyyəni də yəqin ki, almısan.

– Hə, Tapdığı sağ olsun…

– Ay arvad, nə Tapdığı sağ olsun. Nə qədər demək olar ki, mən pulu küçədən tapmıram ki, sən mənim pulumu Tapdığına daşıyırsan. Axşam tərəfi gedək; bir stəkan çay içib söhbət edərik də. Biz ki, ora görüşməyə, söhbət etməyə gedirik. Türklər necə deyirlər: “Qəhvə bəhanə, söhbət şəhanə.”

– Sən yenə də başladın…

– Onsuz da deməklə düzələn deyilsən, gedərik. Uşaqlara denən onlar da orda olsunlar, onları da görmüş olarıq.

Səlimənin gözləri güldü, yenə də istədiyini etmişdi. Tez telefonu əlinə alıb “icraata” başladı. İlk zəngi qudasına, Nazlıya etdi:

– Nazlı xanım, danışdığımız kimi, şənbə günü sizdəyik. Siz canınız əziyyət çəkib hazırlıq filan görməyin. Özümüzük də, bir stəkan çay içib söhbət edərik. Yayın isitisində qazın yanında özünü istiyə salma.

Qudasının da nə dediyinə qulaq asdıqdan sonra:

– Yox e, yox. Siz narahat olmayın. Bizə də zəhməti filanı yoxdur. Oldu, şənbə günü görüşürük. Sağ olun.

Dəstəyi asan Səlimə qızına zəng etdi və şənbə günü qudasıgilə gedəcəyini dedi.

Qonaqlıq çox yaxşı keçdi. Nazlı həyat yoldaşı Qurbana hər şey aldırmışdı; mal dilindən tutmuş Holland pendirinə qədər. Masanın üstündə cürbəcür təəamlar, içkilər var idi. Ancaq bir şey var ki, yeməklərin çoxusu elə masanın üstündə də qaldı, heç içkilərin də çoxuna əl dəyilmədi. “Ay Nazlı, sənin axı harana yaraşır belə masa? Özünü kimə göstərirsən? Bilmirik sizin gəliriniz nə qədərdir? Bir qara kürü aldırmadığı qalıb. Az qala Qurbanın iki aylıq maaşını xərclətmisən. Guya bunu bilmirəm?” – içəri girən kimi masanı görən Səlimə belə düşünmüşdü. Ancaq Nazlıya: ”Ay Nazlı xanım, niyə bu qədər əziyyət çəkmisiniz? Öz evimizdir də, bir stəkan çay içib söhbət edəcəkdik” – demişdi. Nazlı da ona: ”Əşşi nə əziyyət. Əsl siz özünüzə əziyyət verib bu bahalı hədiyyəni gətirmisiniz” – deyə atmacalı cavab vermişdi. Əslində ikisi də bir-birinin maddi durumunu bilirdilər. Ancaq… Bax bu ancaqlar imkan vermirdi səmimi olmağa. Övladları da nə qədər desələr də xeyri yox idi.

Artıq Səliməgil öz evlərində idilər. Səlimə adəti üzrə bir stəkan çay gətirib masanın üstünə qoydu və keçib Səlimlə üz-üzə oturdu. Səlim də artıq işini bilirdi, əlində nə vardısa kənara qoyub, diqqətlə həyat yoldaşına baxmağa başladı, bilirdi ki, o, indi nə isə deyəcək.

Yanılmamışdı, Səlimə başladı:

– Deyirəm, ay Səlim, öz aramızdı, əla süfrə açmışdılar. Ancaq hamımız onların imkanlarını da bilirik, kimə lazım idi o qədər xərc çəkmək…

Səlim daha dözmədi:

– Sən necə məni əsəbləşdirirsən e. Guya ki, sənin imkanın başından aşır. Bilirsən bu bir neçə ayda hədiyyələrə nə qədər pul vermisən, ya da Tapdığına borclu qalmısan? Sənin və sənin kimi düşünənlərin əlindən insanlar arasında soyuqluq yaranıb, gediş-gəliş azalıb. İnsanlar bir-birinə soyuqlaşıb. Nə vacibdir axı bahalı hədiyyələr, zəngin süfrələr? Həm qonaq gedən, həm ev sahibi xərcə düşür, bəzən də borclanır. Nədi-nədi evə qonaq gələcək, yaxud da qonaq gedəcəyik. Zatən qonaq gedəndə yaxın adamın evinə gedərsən. Yaxın adamlar da söz edərmi ki, kim nə gətirdi, kim nə bişirdi? Bu kimi “hədiyyə aparmaq,” “gətir-götür” adətləriniz ucbatından bəzi dost-tanışla, qohumlarla kənarda görüşüb bir stəkan çay içirik. Yoxsa bir-birimizin üzünə həsrət qalacağıq. Barı indiki gənclik bunu tərgitsə idi əla olardı. Ancaq hardan, bizdə nə görürlər “adətimizdir” deyib saxlayırlar…

Səlim danışmaqda idi ki, Səlimənin telefonuna ismarıc gəldi. Səlimə gözucu kimdən olduğuna baxdı, Tapdıqdan olduğunu görüncə telefonu götürüb, özünə çay gətirmək bəhanəsi ilə, mətbəxə keçdi ki, ismarıcı oxusun. Tapdıq yazmışdı ki, xala, indicə dükanda haqq-hesab etdim. Sənin borcun artıq 1850 manat edib, sən 900 dollar versən bəs edər. Ancaq, xala, bu yaxın aylarda borcu bağlasan yaxşı olar.

“İndi mən bunu Səlimə necə deyim? Daha bu borcu bağlayana kimi qonaq da gedə bilməyəcəyik. Əslində kişi düz deyir. Qonaq gedəndə, qonaq gələndə bu qədər xərcə düşmək gərək deyil, özünü göstərməkdən başqa bir şey deyil. Sonra qonaq gedən də, qəbul edən də deyinir. Neyləsinlər e, bu borcu indi necə verim? Səlimə deyim? Yenə mənə ağzından çıxanı deyəcək” – Səlimə bunları düşünməkdəydi ki, telefonuna zəng gəldi. Rəfiqəsi Sevinc idi, gələn həftə onlara qonaq gəlmək istəyirdilər. Səlimə də özünü sevincək göstərərək: “Ay xoş gəlirsiniz, əlbətdə ki, evdəyik” – deyib özünü hövlanak saldı Səlimin oturduğu otağa və içəri girər-girməz başladı:

– Səlim, indicə Sevinc zəng etmişdi. Gələn həftə bizə gəlmək istəyirlər. Dedim ki, gəlsinlər. Gör nə vaxtdı gəlmirlər, azından 7-8 ay olar. Bilirsən ki, onun ağzı sözlüdür. Həm də həyat yoldaşı deputat köməkçisidir. Bizim də axı adımız-sanımız var. Gərək biz də adımıza layiq çıxaq qarşılarına. Düz demirəm?

Səlimə üzünü Səlimə tərəf çevirdi ki, onun reaksiyasını görsün, ancaq Səlim artıq otaqda deyildi

Vüqar Abbasov

Bizim yol.- 2017.- 30 iyun.- S.15.