İlin ədəbi yekunları

Ötən sayımızda xəbər verdiyimiz kimi, aprelin 13-15-də Azərbaycan MEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu 2010-cu ilin ədəbi yekunlarına həsr olunan müşavirə keçirdi.

İnstitutun direktoru, akademik Bəkir Nəbiyev elmi müşavirəni açaraq dedi: "Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun həyatında çox əhəmiyyətli yer tutan bu ənənənin əsası ötən əsrin 60-cı illərində akademik Məmməd Arif Dadaşzadənin təşəbbüsü ilə qoyulub. Onun rəhbərliyi altında hər ilin sonunda ilin ədəbi yekunları janrlara görə təhlil olunurdu. Yazıçı və şairlərin, eyni zamanda tənqidçilərin il ərzində gördüyü işlər icmal halında olsa da, təhlilə cəlb edilirdi. Bu ənənə rəhmətlik Yaşar Qarayev tərəfindən davam etdirildi və elmi müşavirənin materialları ayrıca kitab şəklində işıq üzü gördü. Bu tipli təhlillərin bir əhəmiyyəti də ondadır ki, ədəbiyyat tariximizin yazılması və tədqiqi üçün kifayət qədər dolğun, əhəmiyyətli materialın əldə edilməsinə zəmin yaradır. Biz bu ənənəni davam etdirməkdə qərarlıyıq. Məlumdur ki, hörmətli Prezidentimiz müstəqilliyimizin iyirmi illiyinin təntənəli şəkildə keçirilməsi üçün sərəncam imzalayıb. Ötən bir il də həmin iyirmi ilin şərəfli bir parçasıdır. Bu bir il ərzində poeziya, nəsr, tərcümə ədəbiyyatı sahəsində kifayət qədər sanballı əsərlər araya-ərsəyə gəlib. Ədəbiyyatşünaslıq elmimizdə canlanma xüsusilə yüksəkdi. Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda çalışan alimlər tərəfindən təkcə 2010-cu ildə 33 kitab nəşr etdirilib. Hesab edirəm ki, elmi müşavirədə dinləyəcəyimiz məruzələr bu təsərrüfatı kifayət qədər əhatə edəcək".

Sonra məruzələr dinlənildi.

Filologiya elmləri doktoru, professor Qurban Bayramov elmi müşavirədə "Müasir poeziyamızın imkanları və imkansızlığı" mövzusunda məruzə edərək 2010-cu ilin şeiri əsasında mülahizələrini diqqətə çatdırdı. Vurğuladı ki, çağdaş şeirimiz impultiv olsa da, dünyada baş verən ədəbi proseslə səsləşməyə, ayaqlaşmağa cəhd edir, qlobal ədəbi mühitə çıxış istiqamətində bulunur. Bu istiqamətdə Fikrət Qoca, Fikrət Sadıq, Ələkbər Salahzadə, Çingiz Əlioğlu, Səlim Babullaoğlu, Qəşəm Nəcəfzadə və Əjdər Olun uğurlu cəhətləri olduğunu qeyd etdi. Ötən ilin şeir təsərrüfatı üzərində ətraflı dayanan Qurban Bayramov onu da qeyd etdi ki, Fikrət Qoca, Musa Yaqub, Məmməd İsmayıl, Fikrət Sadıq, Səyavuş Məmmədzadə, İlyas Tapdıq, Oqtay Rza, Qaçay Köçərli, Abbas Abdulla kimi yaşlı nəslə mənsub şairlər yenə də poeziya aləmində aramla irəliləməkdədirlər: "Fikrət Qocanın yüksək, müasir poetik meyarlara sədaqəti, Musa Yaqubun şeirlərindəki müdrikliklə çulğalanmış həzin lirizm, Məmməd İsmayılın doğma Türkiyədə keçirdiyi nostalji hisslərin səmimiyyəti, Qaçay Köçərlinin yaradıcılığındakı Qarabağ yanğısı, İlyas Tapdığın şeirlərindəki isti, ilıq, körpələrə məxsus ülviyyət, Oqtay Rzanın rübai janrındakı poetik məntiqlə yoğrulmuş həyati axtarışları, Fikrət Sadığın düşüncə tərzindəki müdriklik və orijinallıq, Abbas Abdullanın şeirlərindəki gerçəkliyə söykənən sosial motiv bu nəslin stabil və təmkinli axarına yaxşı bir nümunədir".

Q.Bayramov ötən ilin ədəbi prosesində fəal iştirakları ilə fərqlənən şairlərdən Ənvər Əhməd, Vahid Əziz, Vaqif Bəhmənli, Taleh Həmid, Musa Ələkbərli, Elxan Zal Qaraxanlı, Qulu Ağsəs, Əjdər Ol, Səlim Babullaoğlu, Adil Cəmil, Mahirə Abdulla, Qəşəm Nəcəfzadə, Ədalət Əsgəroğlu, Əbülfət Mədətoğlu, Kəramət, Rafiq Yusifoğlu, Ağacəfər Həsənli, Əli Rza Xələfli, Maarif Soltan, Əhməd Qəşəmoğlu, Əlisəmid Kür, Azər Abdulla, Firuzə Məmmədli, Sabir Sarvan, İslam Sadıq, Barat Vüsal, Fərqanə, Zirəddin Qafarlı, Sərvaz Hüseynoğlu, Əkbər Qoşalı, Narıngül, Ədalət Salman, Nuranə Nur və başqalarının imzalarını ədəbi həyatımızın ayrılmaz faktları kimi diqqətə çatdırdı: "Mən ədəbi icmalda bu şairlərin bir çoxunun barəsində imkan daxilində danışmış, prosesdə fərqlənən ən xarakterik bədii faktların təhlilini vermişəm". Əvvəlki illərdən fərqli olaraq 2010-cu ildə mətbuatda poema janrı adı altında xeyli bədii material mövcuddur… Belə ki, xalq şairi Nəriman Həsənzadənin "Nuru Paşa" poeması ("Azərbaycan" jurnalı) ilin dəyərli ədəbi faktlarındandır. Xalq şairi Fikrət Qocanın "Qəbələ" mini-poeması (hərçənd müəllif bu əsərini poema adlandırmayıb), Çingiz Əlioğlunun xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevə həsr etdiyi "İlyas dayı" miniatür-poeması (hər ikisi "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc olunub) keçən ilin bu janrda dəyərli faktlarındandır.

Ədəbi prosesin dəyərli faktlarından biri olan "Nuru paşa" poeması ilə xalq şairi Nəriman Həsənzadə ümumtürk dünyasının böyük tarixi şəxsiyyətlərindən biri olan Nuru paşaya poetik abidə ucaldıb. Təsadüfi deyil ki, bu maraqlı əsər professor Nizami Cəfərovun ön sözü ilə Bakıda, tanınmış türk şairi İsmət Bora Binamlının təqdimatında Türkiyədə ayrıca kitab halında nəşr edilmiş, müxtəlif dərgilərdə çap olunmuşdur. Şair böyük ustalıq və dərin bir səmimiyyətlə Azərbaycan xalqının Türk aləminə yüksək məhəbbətini və inamını lirik bir ovqatda, sözün əsl mənasında tərənnüm etmiş, türk qövmünə məxsus hiss və duyğuları poetik sözün qüdrətilə mənalandırmışdır…

Keçən ilin ən yaxşı poema faktlarından biri də Sərvaz Hüseynoğlunun "Məmməd Araz dastanı" ("Azərbaycan" jurnalı, N-10) poemasıdır. Poema ayrıca kitab şəklində də çap edilmişdir. Əsərdə Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən biri olan Məmməd Arazın poetik portreti məharətlə yaradılmış, o, həm bir sənətkar - fərd kimi, həm də Azərbaycan poeziyasının yetirdiyi şəxsiyyətlər pladeyasında özünə seçilən yer tapmış sənətkar - şəxsiyyət kimi canlandırılmışdır.

2010-cu ilin ədəbi prosesində Tofiq Abdinin "Hello" ("Ulduz"), Nisə Bəyimin "Ürək simfoniyası" ("Ulduz"), Hafiz Rustəmin "Bakıdan Yardımlıya səyahət" ("Kredo"), Dəmir Gədəbəylinin "Kərbəla harayı", S.Sevdimalının "Haqdan səda", Sahib Abdullayevin "Qələm", Əli Rza Xələflinin "Sən də bu dünyanın bir mehmanısan", fəzail İsmayıl Böyükkişinin "Əhliman", Qərib Aşkarinin "Günəş dincə qalıb qürub elində" kimi əsərləri poema janrı adı altında dərc edilsələr də, bu janrın ədəbi-estetik, bədii normalarına az uyuşurlar.

"2010-cu ilin nəsri" mövzusunda məruzə ilə çıxış edən filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Lalə Əfəndiyeva vurğuladı ki, ötən il xeyli sayda nəsr əsərləri yarandı.

Xalq yazıçısı Anarın "Kərəm kimi" (Nazim Hikmətin həyat və yaradıcılığı haqqında düşüncələr romanı "Azərbaycan" jurnalı, N-5-7) sənədli romanı düşüncələr, esse şəklində qurulmuşdur. Süjet xətti assosiativ xarakter daşıyır… Müəllif N.Hikmət haqqında indiyə qədər yazılmış xatirə kitablarına öz münasibətini bildirmiş, mövcud "hürr kommunist Nazim Hikmət" mifini dağıdaraq, müxtəlif mənbələrə istinadən, real insan obrazı yaratmağa çalışmış, mövzunu yeni faktlarla zənginləşdirmişdir…"

Seyran Səxavətin hələ tamamlanmamış "Qaçhaqaç" əsərinin ("Azərbaycan" - 2010, № 9-10) bədii məziyyətləri üzərində xüsusilə dayanan məruzəçi bütün uğurlu cəhətlərlə yanaşı, son dövr nəsrimizdə əsas qüsurlardan olan təsvirçilikdən bu əsərdə də yan keçilmədiyini önə çəkdi. Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının tarixi mövzuda qələmə aldığı "Difahi", xalq yazıçısı Sabir Əhmədlinin avtobioqrafik səciyyə daşıyan romanları və xalq şairi Fikrət Qocanın "Süzen d Ark və ya məhəbbət piri" povestinin bədii məziyyətlərini incələyən məruzəçi yazıçı Elçin Hüseynbəylinin "Yolayrıcında qaçış" romanı üzərində xüsusilə dayandı. Bütün yaxşı cəhətlərlə yanaşı qeyd etdi ki, əsərə qeyri-müəyyənlik ab-havası xasdır.

İlqar Fəhminin "Akvalaq" romanından bəhs edərkən L.Əfəndiyeva qeyd etdi ki, əsərdə müəllifin öncəki qələm nümunələrindən təkrarlanan bir çox məqamlar yer alsa da, müəllifin onlara hər dəfə yeni yozum verməsi müsbət haldır.

Məqsəd Nurun "Əmi" hekayəsində müəllifin əsərdə təsvir etdiyi ailənin faciəsinə səbəb kimi yalnız şəhəri günahlandırmasını qəbul etmədiyini dedi. Məruzəçi bu mövzunun Kamil Əfsəroğlunun "Kür", "Qladiator" hekayələrində daha uğurla işləndiyini təqdir etdi.

Mübariz Cəfərlinin "Yubilyarın ölümü" hekayəsindən bəhs edən L.Əfəndiyeva dedi: "Müəllifin müxtəlif mövzuda fəlsəfə mülahizələri oxucunu kələfini heç cürə çözə bilmədiyi bir dolaşıqlığa salır. O, sanki özü də qurduğu fikir labiritindən çıxa bilmir. Çünki hekayədən heç bir fikir, mövzu hasil olmur.

V.Məmmədovun "Buddanın qayıdışı" povestində bir dəfə Hindistanı gördükdən sonra onun cazibəsindən qurtarmayıb istehza obyektinə çevrilən kapitandan, Azər Abdullanın "Çavuş" hekayəsində yalnız yoldaşına deyil, övladına belə layiqli ana olmağı bacarmayan bir qadından bəhs olunur. Bu əsərdə xəyanətlə qarşılaşan insanın dərin psixoloji yaşantıları üzərində qurulması, zənnimizcə, daha düzgün olardı…

Məruzəçi Oruc İzzətoğlunun "Əlifba", Arif Qasımzadənin "Qoca xırdavatçı" hekayələrindən maraq doğuran nümunələr kimi bəhs etdi, Fəxri Uğurlunun, F.Nizaməddin qızının hekayələr kitablarının bədii məziyyətlərini çözdü.

O, konkret misallarla paraqrafladı ki, "Ən yeni ədəbiyyat" seriyasından çap olunmuş əsərlər gənc müəlliflərin hələ roman təfəkkürünə tam yiyələnə bilmədiklərini üzə çıxardı.

Dramaturgiyadan "Gündəmdəki pyeslər" adlı məruzə ilə çıxış edən filologiya elmləri doktoru Aydın Dadaşov yazıçı-dramaturq Əli Əmirlinin "Hasarın o üzü", "Sevən qadın", "Mən səni sevirəm", Vaqif Əlixanlının "Oğlum, qardaşım əcəl", Elçin Hüseynbəylinin "Qaçaq qocalar" pyeslərinin timsalında söz açdı. Adı çəkilən əsərlərin mövzusu, süjet xətti və qaldırdıqları problemləri incələyən məruzəçi "Mən səni sevirəm"də problemin öz həllini tapmamasından təəssüfləndiyini bildirdi: "Personajların çoxluğu obrazların fərdiləşməsinə imkan vermir. Əsərdə final yoxdur deyə ideyanın təntənəsi itir. Vaqif Əlixanlı isə "Oğlum, qardaşım əcəl"də modeli ona görə qura bilmir ki, özü də problemin cavabını bilmir… Elçin Hüseynbəylidə isə fərdi üslub güclüdür. Onun təsvir etdiyi iki qoca Qarabağa üz tutur - sonun fərqinə varmadan. Burada bir çağırış var. Müəllif təlqin edir ki, yurd, Qarabağ problemini daim gündəmdə saxlamaq lazımdı… Təhlilə cəlb olunan pyeslər ədəbi prosesdə dramaturgiyanın mənzərəsini açıq-aydın yaratmaqla, ümumbəşəri problemlərdən yan keçsə də, dövlətçiliyimizlə, milli maraqlarımızla, mənəviyyatımızla bağlı məsələlərin bu və ya başqa səviyyədə gündəmə gətirmələri ilə məmnunluq doğurur...

Fəlsəfə elmləri doktoru Rahid Xəlilov (Ulusel) "2010-cu ilin ədəbi mənzərəsində tənqid və onun inkişafı" adlı məruzəsində qeyd etdi ki, istər ədəbi orqanlar, istərsə də İnternet məkanının ən fəal tənqidçiləri hər zaman olduğu kimi, Vaqif Yusifli və Tehran Əlişanoğludur. "Bu tənqidçilər istər fəaliyyətləri, istərsə də məhsuldarlıqları ilə diqqəti çəkirlər. Daha sonra Rüstəm Kamalın adını çəkmək olar ki, onun da bir neçə məqaləsi davamlı olaraq "Ulduz" jurnalında dərc olunub.

Ötən il istər ədəbiyyatşünaslığımızın, istərsə də Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun ən əhəmiyyətli hadisələrindən biri "Humanitar elmlərin müasir durumu və ədəbiyyatşünaslığın nəzəri-metodoloji məsələləri" üzrə akademik Bəkir Nəbiyevin anadan olmasının 80 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfransın keçirilməsi və konfrans materiallarının "Elm" nəşriyyatında kitab halında çap edilməsi oldu… Bundan başqa, ötən il ədəbiyyatşünaslığımızın müxtəlif problemlərini araşdıran, fərqli sahələrini tədqiq edən materialların toplandığı bir sıra kitablar dərc olunub. Məsələn, "Elm" nəşriyyatında Şirindil Alışanlının rəhbərliyi və redaktorluğu ilə "XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri" seriyasından 3-cü kitab dərc olunub… Şirindilin "Ədəbi-bədii düşüncənin sərhədləri" kitabı işıq üzü görüb".

Məruzəçi sonra "Humanitar elmlərin müasir durumu və ədəbiyyatşünaslığın nəzəri metodoloji məsələləri" toplusuna daxil edilən məqalələrin, o cümlədən akademik Bəkir Nəbiyevin "Ədəbiyyatşünaslıq müasir humanitar düşüncə kontekstində", xalq yazıçısı Elçinin "Sosrealizm bizə nə verdi" və s. məqalələri üzərində ətraflı dayandı, tənqidçi İradə Musayevanın "Tənqidin sözü və sözün tənqidi" adlı monoqrafiyasının məziyyətlərindən bəhs etdi.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Elnarə Akimova "2010-cu ildə bədii tərcümə" mövzusunda etdiyi məruzəsində ötən il professor İfrat Əliyevanın "Azərbaycan" jurnalının 2-ci sayında dərc olunan "Tərcümə problemlərinin elmi şərhi" məqaləsində qoyulan məsələlərə toxunaraq diqqətə çatdırdı ki, cari ildə tərcümə sahəsində aparılan islahatlar folklor nümunələrinin tərcüməsi; klassik ədəbiyyatın tərcüməsi; müasir ədəbiyyat nümunələrinin tərcüməsi; dünya ədəbiyyatının tərcüməsi istiqamətlərində aparılmışdır.

Məruzəçi ötən ilin tərcümə tarixinin tədqiqi istiqamətində Möhsün Nağısoylunun "XV-XVI əsrlər Azərbaycan tərcümə ədəbiyyatı" adlı məqaləsinin xüsusi yeri olduğunu önə çəkdi. Bu sahədə folklor nümunələrinin tərcüməsi kontekstində Səhər Orucoğlunun "Azərbaycan folklorunun rus dilinə tərcümə probleminin özünəməxsusluğu" əsərini, Kamal Abdullanın Rumıniyada rumın dilində nəşr olunan "Azərbaycanca danışıq. Dil və mədəniyyət" adlı kitabını məqbul hesab etdiyini önə çəkdi, ölkə başçısının məlum sərəncamı əsasında "Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin Azərbaycan dilində nəşri nəzərdə tutulan siyahısı"nda yer alan yazarların şedevr əsərlərinin dilimizə çevrilməsinin razılıq doğurduğunu qeyd etdi.

E.Akimova ötən il tərcümə təsərrüfatının yer aldığı "Azərbaycan" və "Ulduz" jurnallarından, bir çox internat və Azərbaycanın mədəniyyət portalı olan Kultaz.com saytlarından da söz açdı, çağdaş rus və Ukrayna şairlərindən seçmələri zövqlə tərcümə edib oxucuya çatdıran Səlim Babullaoğlunun zəhmətini yüksək qiymətləndirdi, ötən il "Ulduz" jurnalında çap olunan Qoca Xalidin tərcüməsində Yuri Kuznetsovun, Firuz Mustafanın tərcüməsində Aleksandr Blokun, Həmzəli İlyasın tərcüməsində T.Rakovçeviçin, İbrahim İlyaslının tərcüməsində Uvarovanın şeirləri üzərində dayandı, Tatarıstanın xalq şairi Robert Miniullinin Əsəd Cahangirin ("Azərbaycan" jurnalı), Albert Lixanovun İlqar Fəhminin çevirməsində uğurlu alınmasından və s. söz açdı.

Elmi müşavirədə "Güney Azərbaycan poeziyası" mövzusunda məruzə edən filologiya elmləri doktoru Cavanşir Yusifli diqqətə çatdırdı ki, bu poeziyanın yaradıcıları həm İranda, həm də Avropanın müxtəlif şəhərlərində yaşayırlar: "Onlar dünyanın hansı qitəsində və ölkəsində yaşamalarından asılı olmayaraq sanki eyni mövzunun eyni damarına toxunurlar.

C.Yusifli məruzəsində konkret nümunələr əsasında çağdaş Güney Azərbaycan poeziyasının durumunu göz önünə gətirdi - son dərəcə lirik, esseist bir tərzdə: "Bir güneyli gündəlik həyatda hansı dərdi duyursa, hansı məşəqqətdən keçirsə, bu hisslər eynilə bu torpağın yetirdiyi sənətkarların əsərlərində əksini tapır. Ancaq bizcə, bu ənənəvi mövzular bu gün o yurdun yetirdiyi sənətkarın əsərində bədii baxımından fərqli şəkildə təzahür edir. Müşahidəmə görə Hümmət Şahbazi Cüney Azərbaycan şeirində gedən proseslərin simvolik deyil, qabarıq bəlirtisidir… Hümmət şeirlə nəyəsə tərif vermir, onun bədii boyalarla konturlarını aydınlaşdırmır, sözün, mətləbin bətninə nüfuz etməyə çalışır və tapdığını ürəyində min illərdi susan dilin içində gizlədir, bu yazıların daxilində dilimizin yalnız yuxumuza gələ bilən pıçıltıları var… Hadinin şeirləri isə poetik mətnləri mövcud tarixçənin, ürək ağrısının, başa gələn bəlanın sürəkli, birnəfəsə danışılan formasıdır, buna görə də obrazların hamısı "su altından" görsənir, obrazlar, bənzətmələr göz önündə durub diqqəti məşğul etmir, insanı mətləbdən yayındırmır… Çingiz Göytürkün şeirlərini isə oxuduqca nədənsə Derridanın "Şeir yaralayır və yaranın üstünə məlhəm kimi sarılır" fikrini xatırlayıram; yəni elə bil ki, bu şeirdə hər şey şəffaf və aydındır.

Mənə elə gəlir güneydə poetik düşüncə bir qırılmaz xətt üstədir, dünyanın müxtəlif yerlərinə səslənən bu insanlar yazdıqları hər bir mətləbin eyni məqamına, eyni nöqtəsinə baxırlar və qəribədir ki, bu qəribə baxış hələm-hələm heç kəsin ağlına gəlməyən mənzərə və görüntülərin meydana çıxmasına səbəb olur. Ülkərin şeirlərində mənim izlədiyim xətt çevrilmədir... Niyan Xiyavin şeirində isə bir rahatlıq var, insanı ovudur, oxu prosesində müəyyən kadrlar daxilində "azdırır" və özünə tanıdır… Miyanalı Əlirzanın şeirlərini oxuyanda ilkin ağlıma gələn nə olsa yaxşıdı - yol, xəritə, sərhəd dirəkləri, yarpaqlarını töküb, yaşıllığını içində daşıyan ağac; bu çevrənin içində hər şey Əlirzanın olacaq qədər tanışdır… İbrahim Savalan isə "Qızım, mən sənə nə mahnı öyrədəcəyəm, nə Quran, get hər nəyə inanırsan inan. Mən sənə yalnız çiçək becərmək öyrədəcəyəm" - yazır…"

Nərgiz Cabbarlının "Müasir bədii publisistikamızın vəziyyəti və ya bir sıra janrların ölümünün səbəbi nədir?" mövzusundakı məruzəsində Tofiq Abdinin "Dövlət çevrilişi" əsəri, İradə Tuncayın "Sarı odalar", Nemət Vesəllinin "Piyadaların döyüşü", Azər Abdullanın "Pa-de-şa", Yusif Kərimovun "Əbədiyyət yolu", Anarın "Kərəm kimi" kitabları, İradə Tuncay, Maqsud İbrahimbəyov, Nahid Hacızadə və Nisə Bəyimin ədəbi fraqment və xatirə əsasında yazılan məqalələri üzərində də dayanılır: "bugünkü mənzərənin müşahidəsi və təhlilin göstərir ki, bədii publisistika, eləcə də digər janrların arasında cəmiyyət və oxucunun təhlilinin necə olmasından asılı olmayaraq, daha uzunömürlüsü esse və əsasən şəxsiyyət fonunda yaradılan sənədli roman-povest janrlarıdır…"

Məruzələr ətrafında çıxış edən professor Akif Hüseynov xüsusilə nəsr üzərində ətraflı dayandı və Lalə Əfəndiyevanın mövzunu əhatə etməsini dəyərləndirdi, lakin Nərmin Kamalın sözügedən romanının məruzədə yaxşı əsər kimi dəyərləndirilməsini qəbul etmədiyini dedi: "İddialı adamın zəif əsər təqdim etməsi təəssüf doğurur".

Professor Qurban Bayramov vurğuladı ki, bu ənənəni davam etdirmək ədəbiyyatımıza böyük qayğı və diqqətin nümunəsidir, eyni zamanda belə müzakirələrdə ədəbiyyatşünas alimlər öz düşüncə və münasibətlərini ifadə edə bilmək imkanı qazanırlar.

Professor Qəzənfər Paşayev məruzələrin dolğunluğundan razı qaldığını önə çəkdi, dedi ki, Q.Bayramov poeziyamızdan əhatəli şəkildə bəhs etdi: "Bu janr təkanverici və düşüncəni irəli aparan qüvvədi, onun hər yaşa hesablanan tərəfləri var. Məruzəçi bu məqamları dolğun əhatə edə bildi. Rahid Ulusel və Aydın Dadaşovun məruzələri mövzunun daha dərin qatlarına enə bilmək özünəməxsusluğu, Cavanşir Yusiflinin məruzəsi isə elmi-bədii, esseist təfəkkürün uzlaşdırılmış məhsulu olması ilə seçilir, daha çox içdən gəlir.

Filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktorları Esmira Fuad və Elçin Mehrəliyev nəzərə çatdırdılar ki, çağdaş ədəbi prosesi izləməyin çətinlikləri çoxdu. Xüsusilə bu sahədə ilkin fikir söyləmək çətindi. Ancaq edilən məruzələr öz əhatəliyi, fərqli fikir sərgiləməsi baxımından çox maraqlı idi. Bu yanaşmalar adamı eşitməyə və düşünməyə vadar edir. Ötən il xeyli sayda bədii təsərrüfat təqdim olunub. Əlbəttə, əsas meyar bədii dəyərdi. Bədii mətni mütləq oxumaq lazım gəlir. Hesab edirik ki, nəsr və poeziya haqqındakı məruzələri gələcəkdə ayrılıqda dinləmək lazımdır.

Tənqidçi Cavanşir Yusifli qeyd etdi ki, tənqid heç də dadlı meyvə deyil: "Tutaq ki, vaxtilə mən Elçin Hüseynbəylinin bir əsərinin mahiyyətindən bəhs etmişdim, müəllif çox rəncidə oldu. Ancaq mən hesab edirəm ki, tənqiddən çox, kosmetikadan qaçmaq lazımdır".

"Ədəbiyyat qəzeti"nin şöbə müdiri Sərvaz Hüseynoğlu çıxış edərək dedi ki, əməkdaşı olduğu "Ədəbiyyat qəzeti" ötən il müxtəlif janrlarda kifayət qədər ədəbi material çap edib: "Lakin professor Qurban Bayramovun məruzəsi istisna olmaqla bu çap məhsulunun birinə də toxunulmayıb. Məruzələrdəki bu birtərəfli yanaşma arzuedilməzdi. Halbuki ötən il "Ədəbiyyat qəzeti" dünya ədəbiyyatından, maraqlı tərcümələri (özü də orijinaldan), xalq şairləri Nəriman Həsənzadə, Fikrət Qoca, Sabir Rüstəmxanlı, eləcə də Vahid Əziz, Adil Cəmil, İnqilab İsaq və başqalarının maraqlı şeirlərini, akademiklər Bəkir Nəbiyev, Rəfael Hüseynov, Nizami Cəfərov, İsa Həibbəyli, professorlar Qəzənfər Paşayev, Qara Namazov, Yusif Seyidov, ədəbiyyatşünas alimlərdən Azər Turan, Vaqif Yusifli və başqalarının maraqlı elmi-publisistik məqalələrini çap edib. Cənubi Azərbaycan şair və yazıçıları haqqında Sabir Nəbioğlunun xeyli məqaləsi və bədii nümunələr təqdim olunub. Hesab edirəm ki, heç olmasa bu imzalar məruzəçilərin diqqətini çəkməli idi. "Ədəbiyyat qəzeti"nin bir illik fəaliyyətindən yan ötən məruzənin dolğunluğu absurddu - təqdim edilən məruzələrin keyfiyyəti kifayət qədər nəzərçəkən olsa da belə…"

Sonra tanınmış şairlərdən İlyas Tapdıq və Oqtay Rza yeni şeirlərini oxudular.

Müzakirələri yekunlaşdıran akademik Bəkir Nəbiyev nəzərə çatdırdı ki, bu işin təşkili müasir ədəbiyyatla məşğul olan şöbəyə məxsusdur: "Şöbəyə filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Elçin Mehrəliyev rəhbərlik edir. Burada edilən məruzələr özünəməxsusluqları ilə seçilir. İlin ədəbi təsərrüfatının ölçüyəgəlməz olduğu şübhəsizdir. Maraqlıdır ki, məruzələrdə bu təsərrüfata obyektiv, səriştəli münasibət sərgilənib. Burada deyildi, doğrudur ki, ötən il “Ədəbiyyat qəzeti” müxtəlif janrlarda kifayət qədər dəyərli əsərlər çap edib. Elə məncə Sabir Nəbioğlunun Güney Azərbaycan ədəbiyyatından təqdim etdiyi materialları xatırlamaq kifayət edər.

Gələcəkdə bu tipli müzakirələrin strukturunda müəyyən dəyişikliklər etməyi planlaşdırmışıq. Nəsr və poeziya haqqında olan müzakirələr Yazıçılar Birliyi, tərcümə üzrə müzakirələr Dillər Universiteti dramaturgiya üzrə müzakirələr Teatr Xadimləri Cəmiyyəti və ya başqa təşkilatlarla birlikdə keçirilməsi maraqlı olar. Eyni zamanda, nəsr və poeziya üçün ayrıca vaxt ayırmağın mümkünlüyü də nəzərdə tutulub.

Hazırladı: SƏRVAZ

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 22 aprel.- S.3, 6.