Türk dünyasında ədəbiyyat, ədəbiyyat(ımız)da Türk dünyası...

(Əvvəli 23-24-cü saylarımızda)

Yunus Oğuz isə "Türkün gizli tarixi" ilə çıxdığı yola əmin addımlarla davam edir. O yolu tarixləşdirərək, romanlaşdıraraq… "Attila" kimi, "Nadir şah" kimi, "Təhmasib şah" kimi… Sizə bilgi verim, həm "Nadir şah", həm "Təhmasib şah", həm də "Attila" Türkiyə türkcəsinə, ingiliscəyə, habelə bir sıra başqa dillərə çevrilərək İstanbul, London kimi dünya mədəniyyətində önəmli yer tutan şəhərlərdə nəşr olunub ("Nadir şah" və "Təhmasib şah" Azərbaycanın Təhsil Nazirliyi tərəfindən sinifdənxaric oxu vəsaiti kimi tövsiyə olunan nəşrlər siyahısındadır). Yunus bəyin daha bugünlərdə işıq üzü görən romanı da, gözlənildiyi kimi Türk dünyası ünvanlıdır: "Əmir Teymur - Zirvəyə doğru"…

Bu yerdə Fəthi Gədiklini dinləyək: "…Ümidsiz olmamaq gərəkir, hər kəs əlindən gələni etməlidir az-çox, kiçik-böyük demədən… Sonra bunlar birikə-birikə çox olar, böyük olar. İnamlı olaraq yolumuza davam etməliyik!"

Südabə Sərvinin tərtib etdiyi "Mən Manas oğluyam" kitabı da bu sıralamada qeyd olunmalıdır.

Elxan Zalın təbirincə, "Türk dünyasının ən böyük detektiv ustası" xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevin detektiv əsərlərinin Türkiyədə, eləcə də bir çox digər türk dövlət və topluluqlarında özünəözgü oxucu kontingenti toplaması faktını son illər ardıcıl olaraq türk xalqlarının dillərinə çevrilməsini də unutmamalıyıq.

Fazil Hüsnü Dağlarcanın Tofiq Məlikli tərəfindən dilimizə uyğunlaşdırılmış kitabı da, Nazim Hikmətin "Günəşi içənlərin türküsü" kitabının Bakıda nəşri də hesabat dövrümüzün payına düşür.

***

Teleməkanda TRT Avaz, eləcə də Avazın İTV ilə, qırğız və türkmən TV-ləri ilə ortaq yayınları, AzTV-nin "Turan" proqramı (özəlliklə, Zərnişan Azayevanın çalışmaları) fərqləndirilə bilər. Anar müəllimin AzTV-də "Min beş yüz ilin Oğuz şeiri" üzərinə apardığı verilişləri, həmsöhbətləri ilə yaratdığı bilgi axışını sayğıduyarlıqla vurğulamalıyıq.

Ümumiyyətcə, istər bu məruzənin hazırlanmasında əsas qaynaqlardan biri olmuş "Min beş yüz ilin Oğuz şeiri" ikicildliyi, istər "Otel otağı", istərsə də "Muhakkak görüşürüz"ü ilə, habelə mətbu çıxışları, məqalələri ilə ustad yazıçımız Anar Türk dünyası ədəbiyyatına xidmətin, türksoylu ölkələr arasındakı ilişkilərin ədəbi inikasının özgü örnəklərini yaratmışdır. Bunun Anar müəllimin son illər qardaş Türkiyənin ayrı-ayrı şəhərlərinə dəvət edilməsi, onunla görüşlərin təşkili, ona ödüllərin verilməsi də bir daha təsdiq edir. …Ödül demişkən, "Mən Qarabağın bir kəndini "Nobel"dən üstün tuturam" deyən də Anar müəllimdi… Və nə xoş ki, bu fikrin müəllifi olan böyük ədəbiyyat xadimi məhz 2011-ci ildə ard-arda iki önəmli milli ödülə layiq görüldü: "Qızıl kəlmə" və ardınca respublikamızın ən böyük ödülü olan, Heydər Əliyevin adını daşıyan ödül.

Yenədəlik olmasın, "Min beş yüz ilin Oğuz şeiri" yenə ən çox üz tutduğumuz qaynaqlardan biri, bir çox hallarda birincisidir. Az qala bir araşdırma mərkəzinin, bir institutun işini görən ustad yazıçımız hələ neçə illər üz tutacağımız ədəbi qaynaq yaratmışdır.

Anarın "Ağ qoç, qara qoç"unun hesabat dövrü ərzində bir neçə dəfə nəşri, bu əsər üzərinə yazılmış "Ağ saç, qara saç" (Əsəd Cahangir) kitabı heç şübhəsiz, türkçü düşüncənin hadisəsi, Türk dünyası ədəbiyyatının faktıdır.

Azərbaycandan kənarda işıq üzü görmüş nəşrlərə diqqət yetirək:

…Rəsul Rzanın 100 illiyi şərəfinə TÜRKSOY-un dəstəyi ilə "Bəngü" basım evində çıxan "Gecənin susqun nəğməsi" seçmə şeirlər toplusu İmdat Avşarın uyğunlaşdırmasında qardaş ölkə oxucularına təqdim olunmuşdur.

Rəsul Rzanın bundan öncə Anar, Ali Akbaş, İmdad Avşar tərəfindən hazırlanan "Seçmə şeirləri" isə TÜRKSOY-da işıq üzü görmüşdü. (Yeri gəlmişkən, İmdat Avşar son illər öz ədəbi fəaliyyətində Azərbaycan ədəbiyyatına ən çox müraciət edən yazarlardandır. Biz də şükranlıq borcu olaraq onun öykülər toplusunu nəşrə hazırlamışıq, hesab edirəm, AYB-nin qurultayqabağı nəşrləri arasında bu kitabın da işıq üzü görməsi məqsədəuyğun olardı).

2008-ci ildə İstanbulda "Beş qatlı evin altıncı qatındakı adam" kitabı işıq üzü gördü. Ayşə Atayın nəşrə hazırladığı bu əsərin "Tanıtım"ında deyilir: "Anar mövzularını çağdaş Azərbaycan toplumundan almaqla birlikdə milli olandan evrənsəl olana ulaşmağı bacara bilmiş çoxyönlü bir yazar olaraq diqqəti çəkir. Azərbaycan ədəbiyyatının "fövqəladəni arama çabası" olaraq görə biləcəyimiz Anarın hekayə və romanları, adətən, şəhər həyatı içərisində yalnızlaşan "kiçik insan"ın iç dünyasına açılan qapılardır." (Qeyd edək ki, Anar müəllimin 70 illik yubileyi münasibətilə yayınlanan kitabda oxucular Ayşə Atayın qələmindən xalq yazıçımızın maraqlı yaşam və yaradıcılıq yolunu, sənətinin qaynaqlarını, özəlliklərini və əsərlərinin həssas bir dəyərləndirməsini bulacaqdır).

Anar müəllimin Nazim Hikmətə həsr etdiyi 357 səhifəlik "Kərəm kibi"si ("Xatirə" türü, oktyabr - 2009) yenə "Bəngü"də işıq üzü görüb (2010). "Modern türk şeirinin ulu çinarlarından Nazim Hikmətlə həyatdaykən tanışma və görüşmə imkanı bulan Anar, özünə aid və ya birinci əldən edildiyi tanıqlarla zənginləşdirdiyi "Kərəm kimi"də, Nazimin şeir və ədəbiyyat anlayışına olduğu qədər, sovetlərdəki macərasına və şəxsiyyətinə də işıq salır."

Ümumiyyətcə, Anar müəllimin demək olar, bütün nəsr əsərləri qardaş ölkədə işıq üzü görmüş, neçə əsəri Türkiyə teatrlarında səhnələşdirilmişdir.

Türkiyədə çap olunmaq məsələsinə münasibət bildirən Anar müəllim deyir: "Əgər türk oxucularının Azərbaycan ədəbiyyatı qardaş xalq və qardaş məmləkət haqqında bilgilərinin artmasında mənim yazılarımın azacıq da olsa bir xidməti bulunursa, bundan xoşbəxtlik duymam doğaldır".

Bu günlərdə yeni nəsr toplusu İmdat Avşarın uyğunlaşdırmasında "Aydınlıq gecələr" adı ilə "Bəngü"də işıq üzü görmüş Elçinin də nəsr əsərlərinin əksəri Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılmış, istər kitab, istər dərgi səhifələrindən qardaş ölkə oxucularına çatdırılmış, bir neçə pyesi İstanbul və başqa şəhərlərdə səhnə həyatı yaşamışdır. Xalq yazıçısı Elçinin hələ sovet dövründə yazdığı "Yaxın-uzaq Türkiyə"də daha uzaqlardan başlayan və bu yaxınlaradək davam etmiş, gələcəkdə də davam edəcək özünəözgü ədəbiyyat sürəci var ki, o sürəc milliliklə bəşəriliyi, milli kültürlə dünyəvi mədəniyyəti harmoniyaya gətirir. Hesab edirəm, xalq yazıçısının bu yönü də türkiyəlilər, eləcə də digər türk xalqları üçün doğma və maraqlıdır.

Təsadüfi deyil ki, Elçin son illər Türkiyədə əsərləri ən çox nəşr edilən, ən populyar çağdaş dünya yazıçılarından biri sayılır. "Aydınlıq gecələr"in qardaş ölkədə nəşr olunan iyirmi üçüncü kitab olması da dediklərimizi təsdiq etməkdədir. Elçinin "Mahmud və Məryəm", "Ağ dəvə", "Ölüm hökmü" romanları, habelə povestləri, hekayələri "Ötükən", "Milli kitabxana basım evi", "Everest", "Yayınları", "Da Yayıncılıq", "Cem" və b. basım evlərində müxtəlif vaxtlarda bir neçə dəfə nəşr edilmişdir.

Xalq yazıçısının "Qatil", "Mənim sevimli dəlim", "Mənim ərim dəlidir", "Mən sənin dayınam", "Mahmud və Məryəm" kimi pyesləri qardaş ölkə teatrlarında tamaşaya qoyulmuş, həm tamaşaçılar, həm də mədəniyyət xadimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. İstanbul Böyük Bələdiyyə Teatrının "Ulduzlar altında qətl" ("Qatil") tamaşası dəfələrlə xarici ölkələrdə göstərilmiş, tamaşaların sayı etibarilə rekord göstəricilər əldə etmişdir.

Türkiyə ədəbiyyatşünasları xalq yazıçısının yaradıcılığı haqqında tədqiqat işləri yazmışlar. Atatürk Universitetində ədəbiyyatşünas Sədat Adıgözəl "Elçinin romanlarının struktural-sosioloji təhlili" mövzusunda doktorluq işi yazmış və başarı ilə müdafiə etmişdir.

Elçin "Türkdilli ədəbiyyatın inkişafındakı xidmətlərinə görə" Fateh Universitetinin, "Çağdaş ədəbiyyatın və türk dilinin inkişafına görə" Memar Sinan Universitetinin və bir sıra digər fəxri ödüllərə layiq görülmüşdür.

2008-ci ildə "Bengü Yayıncılığ"ın xətti ilə İstanbulda Cəlil Məmmədquluzadənin nəsr əsərlərindən örnəklər Ayşe Günerinin uyğunlaşdırmasında "Danabaş köyü" adı ilə yayınlanmışdır.

Azərbaycan nəsrinin qüdrətli qələmlərindən olmuş mərhum xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının "Dəli Kür" romanı 2009-cu ildə İstanbulda Yıldız yayın və reklamçılıq şirkətində nəşr edilib.

***

Hesabat dövründə Qırğızıstanda Azərbaycan ünvanlı bir sıra kitablar işıq üzü görüb. Bişkekdəki Türkdilli Ölkələrin Siyasətinə Dəstək Fondunun və Bakıda fəaliyyət göstərən "Avromed" şirkətinin sifarişi ilə Qırğızıstan paytaxtındakı "Biyiktik" nəşriyyatında qırğız dilində çapdan çıxmış, Nizami Gəncəvinin "Yeddi gözəl" poeması belə kitablardandır. Dahi Azərbaycan şairinin şeirlərini qırğızcaya Eqemberdi Ermatova çevirmişdir.

Bu yaxınlarda isə Bişkekdə daha bir Azərbaycan ədibinin - görkəmli yazıçı, alim və pedaqoq Mir Cəlal Paşayevin üçcildlik seçilmiş əsərləri qırğız dilində işıq üzü görüb (Bundan öncə Mir Cəlal Paşayevin "Bir gəncin manifesti" povesti də qırğız dilində çap olunmuşdu). Mir Cəlal Paşayevin üçcildliyi Türkdilli Ölkələrin Siyasətinə Dəstək fondunun və Azərbaycanda fəaliyyət göstərən "Avromed" şirkətinin dəstəyi ilə nəfis şəkildə nəşr edilib. Üçcildliyi qırğız dilinə Qırğızıstan Milli Yazıçılar İttifaqının sədri Abdrahman Alımbayev, ittifaqın katibi Seyit Altımışov, yazıçı Mukan Asanaliyev çeviriblər. "Biyiktik" nəşr olunmuş üçcildliyin baş redaktoru Qırğızıstan Milli Elmlər Akademiyasının Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik Abdıldacan Akmataliyev, redaktorları Qırğızıstanın xalq şairi Sooronbay Cusuyev, Qırğızıstanın xalq yazıçısı Tölöqön Qasımbekov və Uluslararası Aytmatov Akademiyasının akademiki, xalq yazıçısı Cumadin Kadırovdur.

Üçcildliyi Ədibə Paşayeva, Novruz Məmmədov və Aqil Hacıyev tərtib etmişlər.

Üçcildliyə ön sözü professor Aqil Hacıyev yazıb. Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuş, hər cildi 550 səhifə olan üçcildlik Qırğızıstanın bütün kitabxanalarına, elm və təhsil ocaqlarına pulsuz paylanmışdır.

Türkdilli Ölkələrin Siyasətinə Dəstək Fondunun sifarişi və maliyyə dəstəyi ilə "Biyiktik" nəşriyyatında qırğız dilində işıq üzü görən növbəti kitab xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin "Biz bir gəminin yolçularıyıq" ("Biz bir kəmidəniz", yanvar - 2011) adlı kitabıdır. Kitabda "Ön söz" yerinə dünya şöhrətli yazıçı Çingiz Aytmatovun və tanınmış şair Yeqor İsayevin Bəxtiyar Vahabzadənin yaradıcılığı haqqında vaxtilə yazmış olduqları məqalələr verilib.

Bütövlükdə 380 səhifəlik kitabda mərhum xalq şairinin "Gülüstan" poeması (Azərbaycan, qırğız və rus dillərində), habelə digər poema və şeirləri dərc edilib.

Kitabı qırğız dilinə Baxtıqul Çoturova, Mukan Asanaliyev və Altınbek İsmayılov çeviriblər.

***

Azər Turanın çağdaş türkçü şeirin bayraqdarlarından olan xalq şairi Zəlimxan Yaqubun haqqında yazdığı, ünlü ədəbiyyat adamı Nizaməddin Onkun Türkiyə türkcəsinə axtardığı (haqqında yuxarıda da bir neçə kəlmə dediyimiz), "Əzəl-axır dünya türkün dünyası" əsəri 2009-cu ildə Ankarada, "Uyum-Ajans"da işıq üzü görüb.

Zəlimxan müəllim bundan öncə də türkiyəli oxuculara bir neçə dəfə kitabla xitab etmişdir. Örnəyi, elə şairin öz adı ilə "Uyum-Ajans"da, Nizaməddin Onkun uyğunlaşdırması ilə yayınlanmış "Zəlimxan Yaqub" (2003 - Ankara), "Qum saatı"nda işıq üzü görmüş "Səni sevmək üçün gəldim dünyaya" (2003 - İstanbul) kitablarının adını çəkə bilərik. Xalq şairinin 2009-cu ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin Azərbaycandakı böyük elçisi Hülusi Kılıçın "Ön söz"ü ilə açılan "Dünya türkün dünyası" kitabı da Azad Ağaoğlunun uyğunlaşdırmasında Türkiyə türkcəsində yayınlanmışdır.

Zəlimxan müəllimin Axıska türklərinin əzablı həyatından söz açan "Sürgün" və içəriyi adından bəlli "İçimdə ağlayan Krım" poemaları isə 2010-cu ildə Alma-Atıda işıq üzü görmüşdür.

Bu kitablar bir yana, 61 yaşlı Zəlimxan müəllimin illər öncə qələmə aldığı "Əlli yaşın dastanı" poemasını oxuduqdan sonra Bəxtiyar Vahabzadənin yazdığı bu sətirlər həm hər şeyi əyan edir, həm də öz güncəlliyini saxlayır: "Mən "Əlli yaşın dastanı" poemasınının 36 sətirlik "Hardan gəlir Zəlimxan?" fəslini Türk dünyası ədəbiyyat və sənətinin manifesti, proqramı adlandırardım..."

Azər Turanın "…Yad sözlərə və özgə düşüncələrə yönəlməməsi, sazın və klassik irfanın bəxş etdiyi doğma obrazlarla baş-başa qalması, məhrəm keçmişlərə ehya verməsi Zəlimxan Yaquba çağdaş Azərbaycan şeirində ayrıca bir mövqe qazandırdı. Çağdaş poeziyamızda yaddaş amilini önə çəkməsi də onun adı ilə çox bağlıdır" fikri də razılaşmamağın mümkün olmadığı fikirlərdir.

Sayğıdəyər xalq şairimiz Sabir Rüstəmxanlının "Hatayı yurdu" ("Xətai yurdu") Hüseyn Adıgüzəlin uyğunlaşdırması ilə İstanbulda 2004-cü ildə yayınlanmışdır. Nəşriyyat Sabir bəyin tanıtımını yaparkən "Ömür kitabı"nı xatırladır və bu sözləri işlədir: "SSRİ-nin sarsılmağa başladığı ilk illərdi, böyük bir millət və Vətən sevgisi ilə oluşmağa başlayan durumlardan əndişəli və qayğılı, düşünən, çözüm yolları arayan, irəligörüşlü, könlünü yaxan, qovuran sancılarının ifadəsi olan "Ömür kitabı", Azərbaycan və bütün Türk dünyasında ədəbi-politik bir olaya dönüşdü." Bu arada, Sabir bəyin "Göytürklər" romanını da bir daha xatırlamaq, bu tarixi romanı ədəbiyyatımızın son illərdəki hadisələrindən biri kimi vurğulayaraq, bəlkə özəl bir məruzə tələb etdiyini deməliyəm. Həmin romanın 2010-cu ildə qardaş Daşkənddə özbək dilində nəşr olunduğunu və böyük ilgi gördüyünü nəzərinizə çatdırmaqdan da məmnunluq duyuram.

Xalq şairi Fikrət Qocanın "Ömrümdən anlar" şeirlər kitabı Türkiyədə, "Türk dünyası ədəbiyyatı" dizisindən 2005-ci ildə çıxmışdır.

Görkəmli yazıçı Kamal Abdullanın ünlü "Yarımçıq əlyazma" romanı işıq üzü gördüyü vaxtdan bəri istər Azərbaycan, istərsə də xarici ölkələrin mətbuatında geniş rezonans doğurmuşdur. Roman artıq Türkiyədə də nəşr edilib və qardaş ölkə mətbuatında əsər haqqında məqalələr, yorumlar, araşdırma yazıları çap olunub.

Yazıçı mətbuata verdiyi müsahibələrin birində deyir: "…Ən böyük sevinc Azərbaycan ədəbiyyatının …uzaq və yaxın ölkələrə kimə həsr olunmuş mövzu ilə daxil olmasıdır. Dədə Qorqud, Şah İsmayıl Azərbaycanı yetərincə təmsil edən adlardır."

Görkəmli şairimiz Ramiz Rövşənin 226 səhifəlik "Nəfəs"i 2008-ci ildə "Bəngü"də yayımlanıb.

"Nəfəs" kitabı xalq yazıçısı Anarın "Rövşən aydınlıq deməkdir" adlı "Ön söz"ü ilə açılır. Kitabda şairin müxtəlif illərdə yazdığı populyar şeirləri ilə yanaşı, "Süd dişinin ağrısı" və "Canavar ovu" poemaları da yer alıb. Nəfis şəkildə çap olunan kitab qardaş ölkə oxucularını Ramiz Rövşən yaradıcılığı ilə ilk dəfə geniş həcmdə tanış edir. "Bəngü", kitabı şairin "Gedəcək" şeiri ilə tanıdır.

Görkəmli yazıçımız Vidadi Babanlının ünlü "Vicdan susanda" romanı, Qafqaz Universitetinin əməkdaşı dr. Ərdal Karaman tərəfindən ("Vicdan sustuğunda" adı ilə) Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılıb və adıkeçən universitetin dəstəyi ilə nəşr olunub (2011).

"Vicdan susanda" eyni zamanda Tehranda da (ərəb qrafikalı əlifba ilə Azərbaycan dilində) işıq üzü görüb (Qeyd edək ki, "Vicdan susanda" hələ sovet dövründə böyuk tirajlarla Özbəkistanda və Tatarıstanda, digər respublikalarda da çap olunub).

Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun "Mən buradayam, Tanrım" şeirlər kitabı 2005-ci ildə Arif Acaloğlunun uyğunlaşdırması və Anar müəllimin geniş "Ön söz"ü ilə "Kömən yayınları"nın "Türk dünyası şeir dizisi"ncə Türkiyədə yayınlanmışdır. Məlumunuz, Türkiyədə çox kitab çıxır, ancaq Vaqif müəllimin kitabının "Türk dünyası şeir dizisi"ndən çıxması faktı məncə, diqqətəşayan və məmnunedici hal kimi fərqləndirilməlidir. Xatırladığım qədəri vaxtilə Abbas Abdullanın şeirlər kitabı da belə bir ünvanla (Türk dünyası ədəbiyyatı dizisi) çıxmışdı.

Millət vəkili, yazıçı Aqil Abbasın "Dolu" romanı da "Bəngü"də çıxıb. Xocalı soyqırımının 17-ci ildönümündə (fevral-2009) yayınlanan roman, bəlli olduğu kimi, Qarabağda yaşananları anladır. "Bəngü"nün "tanıtım"ında deyilir: "Dolu" Türkiyədə yayınlanan və Qarabağ olaylarını anladan ilk kitab olma özəlliyini daşıyır. …Yazar, hər hansı bir tərəfı suçlu olaraq göstərmir. Olayları bütün çılpaqlığıyla anladaraq yorumunu oxucuya buraxır. Yapılanları doğruları və yanlışlarıyla gözlər önünə sərir. "Dolu" romanı tarixi ədəbiyyata daşıyan bir əsərdir…" ("Dolu"nu Türkiyə türkcəsinə Alpərtunqa Altaylı və Seyfəddin Altaylı uyğunlaşdırıb).

Natəvan Dəmirçioğlunun "Yetim" psixoloji povesti Seyfəddin Altaylı və Ture Alirzaqızı tərəfindən Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılıb. Povest insanın özü kimi qalmasını, ucalmağı bacaran, şair demiş "içindəki gücə dayanan" insanın əzmini, qələbəsini anladır. Əsərin türkcə xarakter yiyəsi olan qəhrəmanı elə xanım yazarın özünün türk insanına baxışını da təcalla etdirir. Xanım Dəmirçioğlunun nəsr əsərləri Türkiyədə çıxan bir sıra toplu və dərgilərdə də yayınlanmışdır.

Əjdər Olun "Komutanın meymunu" əsəri də "Bəngü"nün (2010-cu il) nəşrləri sırasında yer alır. "Əjdər Olun, realist bir söyləm və naturalist bir gözləm içindən, qurğuya dayalı olmayan, gerçək olayları və insanları anlatdığı bu kitabda, Qarabağ soyqırımı başda olmaq üzərə Azərbaycanda yaxın tarixi dönəmlərin və bu dönəmlərdə yaşanan faciələrlə dolu toplumsal olayların arxa planına, hakim bir təpədən və geniş bir pəncərədən baxmaq mümkündür". Bu tanımlama "Bengü"nündür.

Elçin İsgəndərzadənin 2008-ci ildə "Mizampaj"da çıxan üstü xarıbülbüllü "Ölkələr… İnsanlar… Sevdalar…" şeirlər toplusu xarıbülbül, türkülər və elə kitabın adı doğrultusunda ölkələr, insanlar, sevdalar soraqlıdır.

Əbülfət Mədətoğlunun şeirlər kitabı da hesabat dövrü ərzində Türkiyədə işıq üzü görüb.

Qəşəm Nəcəfzadənin Fəthi Gədikli tərəfindən Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılmış "Savaş, ayaqqabı, ölüm" şeirlər kitabı 2008-ci ildə Ankarada ("Bəngü"də), Şəfəq Sahiblinin "Tənha kuğu" şeirlər kitabı isə 2010-cu ildə İstanbulda ("Bilgə Oğuz"da) işıq üzü görüb.

Xəzangülün "Bitməyən xəzan"ı 2008-ci ildə İstanbulda (yenə "Bəngü"nün xətti ilə) yayımlanıb. Kitabda yaşadığı toplumda, nəfəs aldığı mühitdə görmək istədiklərini tapa bilmədiyi zaman, ülvi arzuları, istəkləri və gözəllikləri ilahiləşdirərək göylərə yüksəldən şairin sehirli dünyası görsənir.

Nasir Kamil Əfsəroğlunun hekayələr kitabı da Türkiyədə, "Kor seyrçilər" adı ilə nəşr olunub. Kitabı Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdıran və "Ön söz" yazarı Seyfəddin Altaylıdır. Türk Ədəbiyyatı Vəqfi tərəfindən nəşr olunan kitab 360 səhifədən ibarətdir və yazarın 30-a yaxın hekayəsini əhatə edir.

Keçmiş İstanbul baş konsulumuz, yazıçı Səyyad Aranın "Ağlama kağızı" adlı kitabı da Türkiyədə işıq üzü görüb. "Milenyum" basım evində çap olunan kitabda yazarın "Ağlama kağızı", "Soyuq günəş", "Şikəst", "Axır çərşəmbə", "Külçə", "Bir yaz gecəsi macərası", "Qorxuluq", "Yetiş Simurq quşu", "Şeytanın qurbanı", "Qaybullahın qarı", "Gül qoxusu" və "Sandıqda qalan muştuluq" hekayələri yer alıb. Bəlli olduğu kimi, "Ağlama kağızı" hekayəsini yazıçı 37-ci ilin repressiya qurbanlarına və onların ata üzü görməyən uşaqlarına həsr edib. Hekayədə Eldar adlı uşağın acı taleyi öz əksini tapıb (Keçmiş İstanbul baş konsulumuzdan söz düşmüşkən, Azərbaycanın Abbas Abdulladan Səyyad Aranadək bütün İstanbul baş konsulları qələm adamı olub. Çox yəqin ki, onların çalışmaları içində, "Konsul menyularında diplomatik ədəbiyyatla yanaşı, ədəbi diplomatiya da olmuşdur. Bu ədəbi diplomatiyanı fəaliyyətdə olan böyükelçilərimiz, konsullarımız Eldar Həsənov, Vilayət Quliyev, Həsən Həsənovun timsalında görmüşük. Arzu edərdik ki, bütün böyükelçiliklərimiz bu işə könül versin).

Prof.dr. Nizami Cəfərovun 2006-cı ildə İstanbulda çıxan "Klassiklərdən çağdaşlara" elmi-publisistik kitabı (məqalələr toplusu) Türkiyədə işıq üzü görən azsaylı Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq əsərlərindəndir (uyğunlaşdırma Yasəmin Bayerə aiddir).

Vaqif Sultanlının "Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı" əsəri də Türkiyədə nəşr olunub (2007-ci il).

Azərbaycan ədəbiyyatının Türkiyədə təbliğində, ümumən türkoloji nəşrlərin işıq üzü görməsində əməyi olan alimlərdən biri də prof.dr. Kamil Vəli Nərimanoğludur. Professor Nərimanoğlu hesabat dövrü ərzində Bakıda da bir sıra kitablar nəşr etdirmişdir ki, onlar da Türk dünyası ünvanlıdır, başqa sözlə türkologiyaya aiddir.

Hesabat dövründə Türkiyədə həmçinin "Naxçıvan ağzı" monoqrafiyası nəşr olunub. Türk Dil Qurumunda Azərbaycan və Türkiyə alimlərinin birgə hazırladığı "Naxçıvan ağzı" monoqrafiyası 734 səhifədən ibarətdir.

Monoqrafiyanın müəllifləri AMEA-nın müxbir üzvü Əbülfəz Quliyev, Türkiyə alimlərindən dr. Tuncer Gülensoy və dr. Paki Küçükeridir.

Üç əsas bölmədən ibarət olan monoqrafiyanın bölmələrindən birində bölgədən böyük zəhmətlə toplanmış zəngin şivə materialları öz əksini tapıb. Monoqrafiyanın bir bölməsi leksik və qrammatik vahidlərin, yəni söz və şəkilçilərin sözlüyünü, indeksini təşkil edir.

Hesabat dövrümüzdə Türkiyədə işıq üzü görmüş "Dillən, telli sazım" adlı toplunu görkəmli şairimiz Məmməd İsmayıl tərtib edib. "Dillən, telli sazım" Azərbaycan aşıqları və saz şairləri antologiyası" Çanaqqala 18 Mart Universitetinin mətbəəsində çap edilib. 640 səhifədən ibarət olan kitabda ön söz, sazın yaradılış hekayəsi, aşıq və el şairlərimizin həyat hekayələri və şeirlərindən seçmələrə yer verilib.

Kitabın leytmotivini "Harda türk var, orada saz, harada saz var, orada türk vardır" kəlamı təşkil edir.

"Gələnəksəl Azəri masalları", "Xəzər qıyısında yerlə göy" qardaş ölkədə son illər yayınlanmış Azərbaycan ünvanlı ədəbi nəşrlərdəndir. Bu iki nəşr barədə iki cümlə də olsa fikrimizi bildirək. İlk öncə deməliyəm ki, keşkə anadolulu qardaşlarımız bizi Azəri adlandırmaqdan əl çəkib də öz adımızla çağıraydılar… İnsan adı kimi millət adı, kitab adı da düzgün yazılmayınca oxucu bir anlamda elə adda itirdiyi qədər yanlış yönə köklənir - deyə düşünürəm.

İkinci topluya gəlincə, açığı mən bu hekayələr toplusunun hansı prinsiplər əsasında tərtib olunduğunu anlamadım…

Hesabat dövründə Türkiyənin "Ufuk ötəsi yayınları" basım evində 1980-90-cı illər Azərbaycan prozasını təmsil edən yazıçıların əsərlərindən ibarət (orijinal adı ilə) "Dört dörtlük" kitabı işıq üzü görüb. Kitaba nasirlərdən Əlabbas, Aslan Quliyev, Nəriman Əbdülrəhmanlı, Fəxri Uğurlunun hekayə və povestləri daxil edilib. Əsərləri Türkiyə türkcəsinə A.Nəbili və X.Telmanoğlu uyğunlaşdırıb. Kitaba "Ön söz"ü şərqşünas professor Əskər Rəsul yazıb. Kitabda yer alan əsərlər və onların müəllifi olan dörd yazıçı qardaş ölkə oxucularına ilk dəfə bu toplu ilə tanıdılıb.

Nazilə Gültacın da imzası qardaş Türkiyədə çıxan "Qardaş qələmlər", "Çukurova sənət", "Ece" dərgilərinin oxucularına yaxşı tanışdır. Son iki il ərzində ardıcıl olaraq bu dərgilərdə onun şeir və hekayələri çap olunub. Üstəlik, o, "Ece"nin redaksiya heyəti tərəfindən Azərbaycan təmsilçisi təyin olunub.

O, şair Əhməd Otmanın, gənc şair Funda Gökçenin şeirlərini, yazıçı Murat Aktunanın hekayələrini dilimizə uyğunlaşdırıb və "Kaspi" qəzetində çap etdirib.

2009-cu ildə Türkiyədə Həyat Şəminin də şeirlər kitabı işıq üzü görüb. Həyat TÜRKSOYun Sivasda düzənlədiyi şeir şölənində, habelə "Buruciyyə şeir axşamları"nda, ayrı-ayrı simpoziumlarda, konfranslarda uğurla iştirak etmişdir.

Rəsmiyyə Sabirin "Sahilsiz adam" şeir kitabları qardaş ölkədə 2011-ci ilin may ayında yayınlanmışdır (bundan öncə xanım yazarın Kərkükdə də şeirlər kitabı işıq üzü görmüşdü (2006). Haşim Salihin nəşrə hazırladığı həmin kitab "Kölgəsiz dar ağacları" adlanırdı). Onun kitabını yayınlanmış Eko Avrasiyanın başqanı Hikmət Ərəndən bu günlərdə aldığım ismarıcda deyilir: "Rəsmiyyə xanımın kitabı Türkiyə Cümhuriyyətinin ayrı-ayrı vilayət, il və ilçədə, ünlü universitetlərdə yerləşən 200 kitabxanaya göndərilmiş və ilgi ilə qarşılanmışdır." Təbrik edirik.

Lap bu günlərdə isə Türkiyədə "Azərbaycan şairi Məhəmməd Hadi" kitabı işıq üzü görüb. Kitabın müəllifi Mehmed Gəncəlidir.

Türkiyədə türkiyəli yazarların qələm məhsulu olan və azərbaycanlı fikir adamlarına, ədiblərimizə, o cümlədən Şəms Təbriziyə, Şah İsmayıl Xətai və b. həsr olunmuş kitablar çıxıb, heç quşqusuz, bizim xəbərimiz olmayan ədəbi əsərlər də mövcuddur, inşallah, zamanla onlar barədə də bilgi əldə edib başqa yazılarımızda söz açmağa çalışarıq.

***

DGTYB-nin "Türkməneli ədəbiyyatı" (2007 - Ankara), ikicildlik "Kərkük şairləri" (2005 - Ankara. Hər iki nəşri Şəmsəddin Kuzəçi hazırlayıb), ikicildlik "Çağdaş Azerbaycan şiiri" antolojisi (2008-2009 - Bəngü, Ankara), "Məlahət Ecevitin şeirlər kitabı DGTYB yayınları seriyasından çıxdı.

"Bəngü" 2008-2009-cu illərdə iki cild olmaqla Ankarada işıq üzü görmüş "Çağdaş Azerbaycan şiiri" antolojisi barədə bu sözləri işlədib: "20-ci yüzilin sonunda qardaş ölkə Azərbaycanın başından keçən fəlakətləri yaşayan şairlərin əsərlərinin "Çağdaş Azerbaycan şiiri" antolojisində yer alması ayrıca önəmlidir."

Qeyd edim ki, şeirləri Türkiyə türkcəsinə İlqar İlkin, Rəsmiyyə Sabir və Oqtay Hacımusalı uyğunlaşdırmışlar.

Bu işlərin hər biri ədəbi təsərrüfatımızın mövzu üzrə faktları olaraq vurğulana bilər.

Ankarada çıxan "Qardaş qələmlər" Azərbaycan yazarlarının demək olar, üzdə olan hər bir imzasına yer vermişdir. Yeri gəlmişkən, "Qardaş qələmlər" və bütövlükdə Avrasya Yazarlar Birliyi artıq Türk dünyasının ədəbi mərkəzlərindən biri halına gəlmişdir.

***

Bu gün TÜRKSOY-un çalışmalarını da diqqətdən qaçırmamalıyıq. Azərbaycan ədiblərinin kitabları haqqında dedik, vaxt azlığını göz önündə tutaraq yalnız bir neçə digər nəşr haqqında qısa bilgi verməklə hesab edirəm bu qurumun ədəbiyyat yönündə çalışmaları barədə müəyyən təsəvvür yaratmaq mümkün olacaqdır:

Prof.dr. Qurbandurdı Gəldiyev və prof.dr. Fikrət Türkmənin hazırladığı, türkmənlərin şeir yaradıcılığını göstərən Türkmən şeiri antolojisi";

Oraz Yağmurun hazırladığı və Türk dünyasının şeir coğrafiyasını cızan, keçmişdən günümüzə uzanan zaman cizgisi üzərində Türk dünyası üçün bir kültür körpüsü salan "Türk dünyasının şeir antolojisi";

Dr. Z.B.Samdanın hazırladığı və türk xaqanlıq dönəminin tarixi yazılmış Orhun-Yenisey Anıtlarından Kül-Tiginin anladıldığı "Kül-Tigin" kitabı;

Yrd.dos.dr. Fərhad Tamir və Xəlil Arıcanın hazırladıqları, Qazax ədəbiyyatının daşıdığı milli fikirləri, yaşam biçimlərini, gələnək və görənəklərini anladan, Qazax bozkırının bilgə yazarı Muxtar Auezova aid seçilmiş öykülərin yer aldığı "Muxtar Auezov. Öykülər" kitabı;

Dos.dr. V.E.Maynoqaşeva ilə dos.dr. Fatma Özkanın yayına hazırladıqları, Xakas xalqının böyük bilim adamı prof. Nikolay Katanovun Güney Sibirdə yaşayan Xakas, Tıva kimi türk xalqlarının folklor və etnoqrafiyasını yansıtdığı əsər ("N.F.Katanov. Bilimsəl əsərlərindən seçmələr");

Prof.dr. Ravil Bikbayevlə dos.dr. Qaynislam İbrahimovun hazırladıqları başqırd xalqının milli qəhrəmanı və şairi Salavat Yulayevi tanıdan əsər ("Salavat Yulayev");

Dos.dr. Mətin Ərgünlə Qaynislam İbrahimovun hazırladıqları və başqırdların xalq dastanlarından ibarət yayın;

Dr. Rüstəm Sultinin hazırladığı və tatar xalqının tarixini misralara tökmüş olan Edigey dastanını mövzu alan eyni adlı ("Edigey") kitab;

Alevtina K.Maytakovanın hazırladığı "Huban Arığ. Xakas türklərinin qadın igidlik dastanı";

H.Dündar Akarcanın hazırladığı "İsmail bəy Qaspıralı və Ziya Göyalp simpoziumları (Bildiriler)" toplusu;

Prof.dr. Əminə Gürsoyun yayına hazırladığı, yalnızca qırğızların deyil, ehtiva etdiyi mifoloji özəlliklər və şamanizm ünsürləri ilə bütün türklüyün ensiklopediyası olan "Manas kitabı" ("Manas" TÜRKSOY-un ilk yayını olma özəlliyini də daşıyır).

***

Haşiyə: …Bir qədər öncə, simpoziumlardan, festivallardan danışdıq. Sizə deyim, biz hələ DGTYB-ni qurduğumuz 1998-ci ildə ayrı-ayrı türk ellərindən gəlmiş yazarlara deyirdik ki, görüşlər, həsrət gidərmələr, tanışlıqlar gözəldir, ancaq bütün bunların artıq bilavasitə işə çevrilməsi, konkret sonuclara bağlanması gərəkməkdədir. İstedadlı gənclərin üz tutacağı yeni ünvanlar oluşdurulmalı; sağduyulu türk gəncliyi toplumun, ulusun, dünyanın halını bədii ədəbiyyatda əks etdirməyə, ədəbi məhsulların mübadiləsinə, yeni yaradıcılıq mükalimələrinə stimullaşdırılmalıdır - hər nə qədər bu alanda bəlkə birilərimiz bir işlər görmüşüksə də, bu istəklər müəyyən qədər bu gün də güncəl olaraq qalmaqdadır…

Bir özəlliyə də diqqət çəkmək istərdim: Bu da respublikamızda yayınlanan ədəbi dərgi və qəzetlərdə yer alan Türk dünyası ünvanlı təqdimatlardır. Burada bəzən coğrafiyanı çevrələmək üçün verilmiş zəif şeirlərə, öykülərə də rast gəlirik. Nə qədər işlək söz də olsa, deyim, biz kəmiyyət yox, keyfiyyət marağında olmalıyıq. Doğrudur, fərqli ideoloji məkanlarda, fərqli quruluşlarda yaşayan, ayrı-ayrı dövlətlərin vətəndaşları olan yazarların, özəlliklə gənclərin bir çatı altında birləşməsi, onlarla iş, onlar arasında seçim etmək o qədər də asan məsələ deyil. Bununla belə, bu iş yürüdülməli, bəlkə ilk baxışda mümkünsüz kimi görünən işlər mümkün edilməlidir. Özü də, yuxarıda vurğuladığım kimi, əgər Türksoy-lu Ölkə Başçılarının Daimi Şurası, TürkPA və hələ-hələ TÜRKSOY varsa…

"Ortaq türk əlifbası: keçmiş və gələcək" məsələsi barədə bir neçə kəlmə:

"Türk dünyasında ədəbiyyat, ədəbiyyat(imiz)da Türk dünyası…" adlı məruzədə əlifba və dil məsələsinə toxunmadan keçinə bilmərik. "…Hər bir xalqın milliliyini, mənəvi dəyərlərini, mədəniyyətini yaşadan, inkişaf etdirən onun dilidir. Dilimizi isə yaşadanlar, zənginləşdirənlər, inkişaf etdirənlər şairlərimiz, yazıçılarımız olmuşdur. Biz adətən böyük tariximiz haqqında, xalqlarımızın böyük mədəniyyəti haqqında danışarkən birinci növbədə onların yaratdıqları bədii əsərlərə, şairlərimizin, yazıçılarımızın əsərlərinə istinad edir, bunları nümunə gətirir və təbliğ edərək, eyni zamanda öz tariximizi, mədəniyyətimizi təbliğ edirik. Qədim dövrlərdə "Dədə Qorqud", "Manas", "Alpamış", "Koroğlu" dastanları, xalqlarımızın hamısına mənsub olan dahi şairlərimiz, yazıçılarımız - Nizami, Yunus İmrə, Əlişir Nəvai, Füzuli, Nəsimi, Məhtimqulu, Abay və digərləri xalqlarımızın tarixini, mənəvi dəyərlərini əks etdirən, xalqlarımızı dünyada tanıdan ölməz əsərlər yaratmışlar…"

Bu sözləri ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 6 noyabr 1996-cı ildə - Türk Dünyası Yazıçılarının III Qurultayında nitq söyləyərkən deyirdi.

Bəlli olduğu kimi, hələ 150 il öncə görkəmli Azərbaycan ədibi Mirzə Fətəli istifadədə olan ərəb əlifbasını islah etmək istəyirdi. İlkin olaraq o, həmin əlifbadakı nöqtələrdən imtina edilməsini təklif edirdi. Sonrakı aşamada isə büsbütün latın qrafikalı əlifbaya keçilməsini düşünürdü. Bu məqsədlə də dönəmin Osmanlı sultanına və İran padşahına məktublar yazmış, yüksək səviyyəli görüşlər keçirmişdi. İran rəsmiləri məsələyə olumlu yanaşmadığı halda, rəsmi İstanbul öz olumlu münasibətini bildirmişdir. Lakin təəssüf ki, Osmanlı xanədanının münasibəti də praktik müstəvi üzərinə keçməmiş, havadan asılı qalmışdır.

Əlifba islahatı yönündə hərəkətlər XX yüzilin başlanğıcında da davam etdi. 1926-cı ildə Bakıda keçirilən I Türkoloji Qurultayda Rusiyanın işğalı altında olan türklərin latın qrafikalı əlifbaya keçməsi haqqında mövqe ortaya qoyuldu. Ancaq bəllidir ki, 1938-40-cı illərdə sovetlər türk xalqlarını ayırmaq üçün kiril əlifbasına keçidi təmin etdilər. Sonrakı illərdə isə bu əlifbanın da üzərində oyunlar oynandı və xalqlarımız daha da uzaqlaşdırıldı. Türkiyədə isə Atatürk devrimlərindən bir də əlifba və dil islahatı oldu, uzun illər dünyadakı yeganə müstəqil türk dövləti olan qardaş Türkiyə bu əlifbaya sadiq qaldı.

Sovetlər dağılan illərdə - 1990-cı ildən başlayaraq Azərbaycan və Orta Asiya türk respublikalarında yenidən əlifba islahatları istiqamətində işlər görüldü. Hamıdan öncə Azərbaycan rəsmi şəkildə latın qrafikalı əlifbaya keçmə qərarı aldı. Ardından da Türkmənistan tam olaraq latın qrafikalı əlifbaya keçdi. Özbəkistan və Qazaxıstan bu prosesi 2012-ci ildə bitirməyi planlaşdırır. Ancaq təəssüflər olsun ki, Qırğızıstanda bu yöndə dövlət düzeyində heç bir hərəkət yoxdur. Üstəlik rus dili bu ölkədə ikinci dövlət dili statusundadır. Ümid etmək istərdik ki, Bişkek yönətimi də artıq belə bir addım atacaq. Yəqin digər türk dövlətləri bu işdə qardaş Qırğızıstana yardımçı olmalıdır. Qazaxıstan və Özbəkistanın əlifba islahatlarında gözlənilən son addımları Qırğızıstana da təsirsiz ötüşməyəcəkdir, deyə düşünürük.

Lakin burada da bir sorun vardır? Sorun odur ki, yeddi bağımsız türk dövlətində latın qrafikalı əlifbanın beş fərqli biçimindən istifadə edilir və bu da normal hesab edilə bilməz.

Ortaq əlifbanın oluşması üçün bütün türk xalqları bu və ya digər şəkildə güzəştə hazır olmalıdır. Azər Həsrətin Atatürk Mərkəzində bir neçə ay öncə (2010 - sentyabr) düzənlədiyi "Ortaq türk əlifbası: keçmiş və gələcək" adlı konfransda bu məsələlər müzakirə olundu. Yeri gəlmişkən, Azərin yönətdiyi yalquzaq.com sitəsi bir aya yaxındır, şərti ortaq türk əlifbasında yayınlanır.

Sözügedən konfransda terminoloq Firidun Əhmədov deyirdi: "Mən maşın texnologiyası ilə işləyirəm. Əlifbalar arasında keçid asan məsələdir. Özü də nəzərə almaq lazımdır ki, çağdaş informasiya texnologiyaları buna imkan verir. Sadəcə məsələni kütləviləşdirmək üçün türk dilləri ortaqlaşmalıdır. Bunun üçün güclü türk dövlətlərinin imkanlarını bir yerə gətirmək lazımdır. Bilginiz üçün deyirəm ki, Dilmanc.az çevirmə proqramını biz hazırlamışıq və maraqlıdır ki, Anadolu türkcəsindən azərbaycancaya çevirmə çox rahatdır. Çünki dilimiz eyni struktura malikdir. Qrammatika uyğunlaşdırılmalıdır. Yeni sözlərdə ortaq mövqe olmalıdır. Bütün bunlar üçün gərək türkçülük iradəsi olsun. Ortaq sözlüklər, qarşılıqlı sözlüklər tərtib edilməlidir. Türk ləhcələri arasındakı dil yaxınlaşması təmin edilməlidir."

"Türk eli" jurnalının baş redaktoru Mübariz Aşırlının "Türkə qılıncdan daha kəskin qüvvət: Ortaq dil, ortaq əlifba" məqaləsindən alıntılara diqqət yetirək: "…Böyük mütəfəkkir Hüseyn Cavid, "Turana qılıncdan daha kəskin, ulu qüvvət, mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət" demişdir. Deyilə bilər ki, türk milləti eyni soykökdən olduğu üçün zatən eyni mədəniyyət anlayışına malikdir və burada görüləcək çox iş yoxdur. Amma bugünümüzün gerçəkliyi budur ki, Türk dünyasının hər şeydən çox mədəniyyət məsələsində inteqrasiya etməsinə böyük ehtiyac var. Türk xalqları arasında düşüncə birliyi olmasa qurulan təşkilatlar, sərf olunan enerji heç bir nəticə verməyəcək.

Burada əsas amil kimi, dil faktorunun və yazı məsələsinə görə əlifba faktorunun böyük önəmi var. Diqqət yetirdikdə bu problem özünü çox açıq şəkildə büruzə verir. Toplantılarda, müzakirələrdə, yazılarda həmin problem hiss olunur. Gerçəklik budur ki, türk xalqları bir-birini anlamaqdan ötrü başqa dilin və çevirmənin köməkliyindən istifadə etməli olurlar. Ona görə hazırda həllini gözləyən ən önəmli məsələ budur. Artıq bu problemin həlli üçün münbit şərait var və tam olaraq zamanın yetişdiyini də dilə gətirmək olar."

Yadıma düşür, Nadirbek Alimbekova "Vektor"un ödülü verilərkən Anar müəllim çıxışına bu sözlərlə başladı: "Mən hamınızın başa düşməsi üçün ortaq türkcəmiz olan "rus türkcəsi"ndə çıxış edəcəyəm". Böyük yazıçının bu ironiyası və gənc qələmlərin yuxarıda diqqətə çatdırdığımız fikirləri problemin fərqli nəsillərə eyni cür təsir etdiyini bir daha sübut edir.

***

…Sona yaxınlaşırıq, bəs Güney Azərbaycan ədəbiyyatında axım edən ədəbi olaylar barədə nə demək olar?

Güney ədəbiyyatı barədə Sayman Aruz ötən ay burada - Natəvan klubunda məruzə etdi. Yalnız qısaca olaraq onu deyək ki, ədəbiyyatımızın bu qolunda da maraqlı hadisələr baş verir.

Əkbər QOŞALI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 15 iyul.- S.4-6.