Deyilən söz yadigardır

Hörmətli redaksiya!

İctimai televiziya "Ozan" verilişinin son sayını (24.09.11) bütövlükdə xalq şairi Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığına həsr etmişdi. Verilişdə xalq şairi Nəriman Həsənzadə, Aşıqlar Birliyinin katibi Musa Nəbioğlu ilə yanaşı mən də iştirak edirdim. Verilişdən sonra çoxları zəng edərək Zəlimxan Yaqubun səhhəti ilə bağlı narahatlıqlarını bildirdilər. Şairin əhvalını soruşdular. Bəziləri isə mənim çıxışımın müəyyən məqamları üzərində dayandılar. Arzu etdilər ki, çıxışımı mətbuatda çap etdirim.

Mən onsuz da "Deyilən söz yadigardır" başlığı altında görkəmli və tanınmış qələm sahiblərinin yubiley tədbirlərində və televiziyada dediklərimi, o cümlədən də Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Hüseyn Arif, Tofiq Bayram, Qasım Qasımzadə, Əzizə Cəfərzadə, Fərman Kərimzadə və başqaları barədə çıxışlarımı "Ədəbiyyat qəzeti"ndə çap etdirmiş, sonra isə "Borcumuzdur bu ehtiram" (Bakı - 2010) kitabıma daxil etmişəm. Bildirilən münasibətlərdən o qənaətə gəlmişəm ki, belə yazılar oxucuları qane edir, qələm sahiblərinə onların marağını artırır. Güman edirəm ki, Zəlimxan Yaqub haqqındakı bu çıxışım istisna olmayacaq. Odur ki, bu çox da böyük olmayan yazını çap etdirməyi lazım bildim.

Hörmətlə, Qəzənfər Paşayev

Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun poeziyasını izlədikcə qədim romalıların "Şairlər doğulur, natiqlər yetişir" kəlamı qəlbimə hakim kəsilir. Poeziyamıza "Fələk qapımızı döyübdü" - deyərək ilhamsız Mirzə Səfərlər çox gəlmiş, səssiz-səmirsiz getmişlər, çünki şair üçün əsas olan ilhamdan kasad idilər. Mikayıl Müşfiq təsadüfi demirdi:

…Anasız uşağa dayə gərəkdir,

Şairə ilhamdan mayə gərəkdir.

Zəlimxan Yaqub poeziyamıza qaynar təbi, ənənəyə, ədəbi meyarlara yüksək bağlılığı və öz taleyi, bənzərsiz dəst-xətti ilə gələn şairdir.

O, xalq ruhu ilə qaynayıb-qarışan, xalqın içində olan, xalq tərəfindən sevilən, poeziyası ilə xalqın qəlbini dilləndirən sənətkardır. Yaranışdan şair ömrü yaşayıb, yaza-yaza dünyanı, ən çox da türk dünyasını, el-obanı gəzib, gəzə-gəzə yazıb-yaradıb.

Zəlimxan təkcə Azərbaycanın deyil, bütöv Türk dünyasının şairidir. Onun yaradıcılığını bütün türkdilli ölkələrdə, eyni zamanda da qonşu İranda bizdəki qədər çox sevirlər.

Zəlimxan Yaqub ömrünü bəşəriyyətin ən böyük kəşfi olan kitablara həsr edib. Bu fikri həm həqiqi, həm də məcazi mənada anlamaq olar. O, Bakı Dövlət Universitetinin kitabxanaçılıq fakültəsini bitirdikdən sonra kitab mağazalarında, kitabxanalarda işləyib. Sonralar isə bir şair və publisist kimi cild-cild kitablar yazıb. Qırxdan artıq kitabı işıq üzü görüb. Türkiyədə, İranda, Rusiyada, Gürcüstanda kitabları böyük tirajla çap olunub. Çox böyük həcmli 388 səhifəlik "Biblioqrafiya"sı nəşr edilib. XIII cildlik "Seçilmiş əsərləri" oxuculara çatdırılıb. Bu, o deməkdir ki, gecə-gündüz yazıb-yaradıb, şam kimi əriyib. Əsl şair ömrü yaşayıb.

Zəlimxan Yaqub poemaları ilə seçilən, poeziyamıza yeni töhfələr verən azsaylı şairlərimizdəndir. Şairin keçmişimizdən və bu günümüzdən bəhs edən poemaları insanları düşünüb-daşınmağa sövq edən, gələcəyə səsləyən, keçmişimizə, mənəvi dəyərlərimizə qiymət verməyə çağıran, ali hisslər aşılayan poetik incilərdir. Onun qələminin məhsulu olan 20-dən artıq poemasından bir neçəsinin adını çəkmək istərdim: "Saz", "Göyçə dərdi", "Sizi qınamıram", "Yunus İmrə" dastanı, "Peyğəmbər", "Sürgün", ulu öndərimiz Heydər Əliyevə ithaf olunmuş "Böyük ömrün dastanı" və s.

Bu əsərləri, xüsusən də ümummilli liderimiz Heydər Əliyevə həsr olunmuş poemanı həyəcansız oxumaq olmur.

Çağdaş poeziyamızda xalq yaradıcılığını və aşıq yaradıcılığını onun qədər ruhən damarında-qanında yaşadan, ondan qədərincə bəhrələnən ikinci bir şair təsəvvür etmək çətindir. Bu baxımdan o, Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah Vaqif, Qasım bəy Zakir, Səməd Vurğun, Osman Sarıvəlli, Hüseyn Arif kimi seçilən və sevilən şairlərimizin davamçısı kimi ictimaiyyət tərəfindən etiraf edilən xoşbəxt şairdir.

Zəlimxanın mayası saz və sözdən yoğrulmuş, folklor üstündə köklənmişdir. Bu, onun boya-başa çatdığı mühitlə bağlıdır. Ulu Borçalıda bu gün belə insanların mənəvi qidası saz və sözdür, qoşma və bayatıdır. Az-az aşıq tapılar ki, Zəlimxan onun haqqında yazmasın. Nəticədə Aşıq Ələsgərə, Hüseyn Bozalqanlıya, Hüseyn Saraclıya həsr etdiyi poemaları meydana gəlmişdir.

O, Aşıqlar Birliyinə sədr seçiləndən sonra aşıqların pənah aparacağı ocaq yarandı. Zəlimxan bu ocağı sanki öz doğma ocağı hesab edir və onunla nəfəs alır. Aşıqlar Birliyi bərpa olunandan sonra aşıq sənətinə dövlətin qayğısı daha da artdı. Novruz bayramında Qoşa qala qapısında ümummilli liderin vaxtında olduğu kimi, aşıqlar Prezidentimiz və dövlət rəhbərlərinin qarşısında çıxış etməyə başladılar. Azərbaycan televiziyasında "Musiqi irsimizdən", İctimai televiziyada "Ozan" adlı saat yarımlıq möhtəşəm verilişlər xalqın zövqünün formalaşmasına, vətənpərvərlik hissinin artmasına xidmət etdi.

"Təbiət Allahın şah əsəridir" - deyən Zəlimxan özü təbiət şairinə çevrilib. Bu isə yurd sevgisindən, torpağa və saza-sözə bağlılıqdan irəli gəlir.

Zəlimxan Yaqub haqqında ən çox yazılan, ədəbi tənqid və ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olan xoşbəxt taleli, özünə əbədiyyət qazanan şairlərdəndir. Onun haqqında "Zəlimxan Yaqubdan yazılanlar" ("Vətən" - 2005, 403 səh.) və ikicildlik "Zəlimxan Yaqub ədəbi düşüncələrdə" ("Vətən" - 2009) adlı sanballı əsərlər nəşr olunmuşdur. Bu nəşrlərdə görkəmli qələm sahiblərinin əsərləri yer alır. Onların adlarını saymaqla qurtaran deyil. Bir neçəsinin adını çəkməklə kifayətlənirəm: Osman Sarıvəlli, Mirvarid Dilbazi, Bəxtiyar Vahabzadə, Hüseyn Arif, İsa Muğanna, Xəlil Rza Ulutürk, Xudu Məmmədov, Qulu Xəlilov, Kamal Talıbzadə, Bəkir Nəbiyev, Yaşar Qarayev, İsa Həbibbəyli, Nizami Cəfərov, Budaq Budaqov, İmamverdi Əbilov, Tofiq Hacıyev, Elçin, Səlahəddin Xəlilov, Yavuz Axundlu, Cəlal Abdullayev, Nizaməddin Şəmsizadə, Qəzənfər Kazımov və bir çox başqaları.

Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığına yuxarıda söz açdığımız kitablardan əlavə daha bir neçə kitab və namizədlik dissertasiyası həsr olunub: F.Xubanlı: "Zəlimxan Yaqub yaradıcılığı tərbiyə anlamında" (Bakı - 1998); Ə.Xəlilov: "Olimpə gedən yolda" (Bakı -2005); H.Həsənov: "Sözün Zəlimxan zirvəsi" (Bakı -2010); Azər Turan: "Əzəl-axır dünya türkün dünyası" (Azərbaycan və Türkiyədə nəşr olunub); R.Kamal: "Zəlimxan Yaqub - İnanc işığı" (Bakı - 2010); Ə.Hüseynova: "Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığı" - monoqrafiya (Bakı - 2006) və s.

Bütün bu əsərlərdən hasil olan qənaət budur ki, müasir ədəbi prosesdə Zəlimxan Yaqub müstəsna rol oynayan şairdir.

Zəlimxan Yaqubun səhhətində olan problemlər saz-söz və poeziya pərəstişkarlarını narahat edir. Sevimli şairimizin tezliklə şəfa tapmasını Yaradandan təmənna edirik.

Ədəbiyyat qəzeti.- 2011.- 30 sentyabr.- S.5.