Yesenin davam edir

XX əsr rus poeziyasının daim bərq vuran ulduzu Sergey Yeseninin yaradıcılığı Azərbaycan şairlərini, bədii təfəkkür sahiblərini 90 ilə yaxındır ki, ardıcıl olaraq özünə cəzb etməkdə, maraqlandırmaqdadır. S.Yeseninin dünyanı tərk etməsindən 93 il keçsə də, o, sanki yenə də yazmaqda, yaratmaqda, Bakı buxtasından boylanıb Xəzəri seyr etməkdə, Bakımıza nəğmə qoşmaqdadır. S.Yesenin cəmi 30 il ömür sürsə də, onun poetik düşüncə məhsulları nəinki rus, dünya, həm də Azərbaycan oxucularını, mütərcimlərini, tədqiqatçılarını zaman-zaman özünə cəlb etməkdədir və yəqin bundan sonra da cəlb edəcəkdir.

Elə buna görə də bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da onun əsərlərinə maraq və münasibət heç zaman səngimir. S.Yeseninin əsərləri Süleyman Rüstəmdən başlamış Ə.Ziyatay, Ə.Cəmil, R.Zəka, S.Sadiq, Ə.Kürçaylı, F.Qoca, Anar, S.Məmmədzadə, N.Kəsəmənli, E.Borçalı, E.Nəsib Sibirel, T.Bayram, H.İsaxanlı, İ.İsaxanlı, F.Mustafa, G.Paçxataşvili, M.Qarayev, C.Xalid, R.Rövşən, K.Aslan, R.Qudyalçaylı və başqaları tərəfindən dilimizdə səsləndirilmiş və nəticədə S.Yeseninin əsərləri müxtəlif interpretasiyalarda öz pərəstişkarlarını qazanmışdır.

Bundan başqa, S.Yeseninin Azərbaycan tərcümələri, onun əsərlərinin çeşidli keyfiyyətləri də alimlərimiz tərəfindən araşdırılmışdır. Bu tərcümələrin bədii-estetik keyfiyyəti barədə Ə.Xəlilov, R.Novruzov, P.Məmmədova, Y.Quluzadə, H.Orucov, S.Məmmədov və başqaları xeyli dəyərli fikirlər söyləmişlər.

Bu yay Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası və Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu Mərdəkanda yerləşən Dendroparkda (bura indi AMEA-nın İnstitutu kimi fəaliyyət göstərməkdədir), daha doğrusu, Sergey Yeseninin ev muzeyində əməkdaşların bədii yaradıcılığına həsr olunmuş kitabların təqdimatını keçirirdi. Burada olduğumuz zaman AMEA-nın Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstutunun Türkologiya şöbəsinin aparıcı elmi işçisi Rəşid Təhməzoğlu ilə fikir mübadiləsi apardıq. Məlum oldu ki, Rəşid müəllim təkcə Türkiyə ədəbiyyatı ilə bağlı araşdırmalar aparmır, o, tərcümə işləri ilə də yaxından məşğul olan ziyalılarımızdandır. Bundan başqa o, eyni zamanda, çoxsaylı bədii-poetik kitablara da həyat vəsiqəsi vermişdir.

Söhbət əsnasında Rəşid muəllimin həm də S.Yeseninin şeirlərinə müraciəti bizi çox maraqlandırdı. Ondan xahiş etdik ki, S.Yesenindən etdiyi tərcümələri bizə gətirsin. O da məşhur rus lirikinin iki şeirinin tərcüməsini orijinalla birlikdə bizə təqdim etdi.

Bizə bu da məlumdur ki, S.Yeseninin elə şeirləri var ki, onlar dilimizə on dəfə, bir neçə dəfə və hətta on altı dəfə tərcümə olunub. Belə olduqda biz mütərcimlərimizin, bir tərəfdən, orijinal müəllifinin, digər tərəfdən özləri ilə öz aralarında poetik yarışmalarının şahidi oluruq. Nümunə üçün deyək ki, S.Yesenin " Прощай, Баку! Тебя я не увижу" şeirini müxtəlif illərdə (ehtiyac duysaydıq, biz, heç şübhəsiz ki, bu tərcümələrdən hər birini oxucuların diqqətinə təqdim edə bilərdik) səkkiz mütərcim - Ə.Ziyatay, Ə.Cəmil, R.Zəka, Ə.Kürçaylı, K.Aslan, F.Mustafa, E.Nəsib Sibirel, H.İsaxanlı dilimizdə səsləndirmişlər. İkinci " Клён ты мой опавший, клён заледенелый" şeirinə gəldikdə isə bizə onun Ə.Kürçaylı tərəfindən tərcümə olunduğu bəllidir. Məlum olduğu kimi, mütərcim nəsrdə qul, poeziyadasa orijinal müəllifinin rəqibidir. Bu baxımdan biz R.Təhməzoğlunun orijinal müəllifinə necə rəqiblik etməsini göstərmək üçün onun çevirməsini orijinalla birlikdə oxucuların, tədqiqatçıların, mütəxəssislərin və mütərcimlərin diqqətinə təqdim edirik. Poeziya tərcüməsinin eyni zamanda, belə bir qızıl qaydası da var ki, sözbəsöz, söz birləşməsinin tərcüməsi yox, mənanın, məzmunun estetik təsir gücü, müəllif fikrinin oxucuya adekvat catdırılması zəruridir. Dəyər vermək oxucuların ixtiyarındadır.

Nizami Tağısoy

ədəbiyyatşünas-tənqidçi, professor

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 25 noyabr.- S.30.