Toğrul MEHDİ: Mən yaradıcılığı ata ilə, ata ideyasının proyeksiyası olan Tanrı ilə "savaşmaq" üstündə qurulmuş yazarlardan deyiləm.

Redaksiyadan: "Nekrofilin aqibəti" romanı "Literaturnı Azərbaycan" dərgisinin 2018-ci ilin iyul-iyun saylarında və "Qanun" nəşriyyatında çap olunub.

- Siz iki professorun, - Niyazi Mehdinin və Dilarə Mehdinin oğlusunuz. Yazar kimi, - elə insan kimi də, - formalaşanda tam onların "proyektinin" məhsulu olmusunuz, yoxsa mentalitetinizlə, psixologiyanızla onların əsas tutduğu dəyərlər sistemi arasında nəsə ziddiyyətlər olub? "Küçənin", məhlənin də güclü təsiri sizə olubmu?

- Bütünlükdə, insanı həyatda formalaşdıran əsas amil hadisələrdən gəlir. Onlardır insanın xasiyyətinin kökündə duran. Ona görə deməliyəm ki, həyatımda olan ziddiyyətlər mənim inkişafıma təsir göstəriblər. Bu ziddiyətlərin kökünü isə sırf olaraq valideynlərimə bağlamaq istəməzdim. Ancaq onu vurğulamaq istərdim ki, ata-anamın əsas töhfəsi həyatımda baş vermiş hadisələri necə qavramağımdadır. Sözsüz, bu qavrayışa başlıca koordinatları onlardan aldığım dəyərlər sistemi verib. Mən yaradıcılığı ata ilə, ata ideyasının proyeksiyası olan Tanrı ilə "savaşmaq" üstündə qurulmuş yazarlardan deyiləm.

O ki qaldı mənim roman yazmağıma başqa təsirlərə, hər hansı konkret kitab və ya yazıçının təsirini deməkdə çətinlik çəkirəm. Yalnız yaşadığım mühit və bu mühitdən mənə açılan "fəlsəfə" məni yazmağa vadar edib. Bəlkə də bu fəlsəfənin mənim üçün dolğun şəkildə açılmasında Kamal Abdulla, Nizami Cəfərov, Nəriman Qasımoğlu kimi alimlərdən oxuduqlarımın rolu olmuşdur.,,

- Atanız Niyazi Mehdi dilimizin qədrini bilməyin və dilimizin təmizliyinin fanatı kimi tanınır. Bəs siz nədən "Nekrofilin aqibəti" romanını rusca yazmısınız?

- Mənim variantımda, görünür, Heraklitin, Hegelin, Marksın dialektik tezisi işləyib: ziddiyətlər inkişafa qətirir. Belə ziddiyətlər mənimlə atam arasında tez-tez baş verib. Məsələn, o məni həmişə danlayardı ki, azərbaycanca danışanda rus sözlərini işlətmə! Dilini "voobşe", "uje" kimi sözlərlə zibilləmə! Təmiz danış!"

Məncə, atamın arzusunu yerinə yetirmişəm, daha azərbaycanca danışanda rus sözlərindən istifadə etmirəm. Amma mənim rusca yazmağımın səbəbi bəlkə də atamla yeni ziddiyət yaratmağımdan başqa, ölkəmizin sərhədlərindən qıraqda oxunmaq istəyimdən gəlir.

- Nə baş verdi ki, 34 yaşında birdən-birə roman yazmaq fikrinə düşdünüz?

- Adi, sıradan bir adam həyatından bezdim və gördüm ki, içimdə olan düşüncələr, suallar xaotik şəkildə aşıb-daşır. Belə halda mən onları vərəqdə materiallaşdırıb sistemləşdirmək qərarına gəldim. Təəssüf ki bu qərarı yalnız həyatımımn 34-cü ilində verə bildim.

Ümumiyyətlə, zamandan yalnız hərəkətin dinamikası ilə yaxşı istifadə etmək olar. 34 yaşında indi mənim əsas məqsədim olduqca çox və eyni zamanda maraqlı kitablar yazmaqdır. Yalnız bu halda hətta itirilən illər də faydalı görünə bilər.

Onu da deyim ki, ilk yazımı bitirdikdən sonra bunun kitab formasını alacağına inanmırdım. Əlyazmamı Anar müəllim oxuyandan sonra elə xoş sözlər dedi ki, çap etmək fikrinə düşdüm.

- Siz dilçilik üzrə fəlsəfə doktorusunuz. Elmi biliyinizin roman yaradıcılığına hansı təsiri olub?

- Bilirsiniz, hər hansı təsiri konkret bir məqamda duymaq çox çətindir. Bəlkə də təhsilimin, elmi araşdırmamın təsiri var, ancaq yaradıcılığın hansısa fraqmentində onları "yaxalayıb" tutmaq mənə çətindir. Bəlkə də çətindir ona görə ki heç təsirləri də olmayıb. Dünyada hər şey bəyəm mütləq təsirdən başlayır?!

Kitabımı oxuyanlar həmişə soruşurlar ki, orada özünü yazmısan? Mən bu suala "xeyr" cavabını verəndə anlayıram ki, əslində, kitabımda həm özümü, həm də ətrafımdakıları yazmışam, o mənada ki, özüm də onlarda konkretləşirəm. Məni hər personajımda tapıb görmək olar. Deyəsən, Dostoyevskidə də belə olub.

- Bu, sizin birinci və axırıncı romanınızdır?

- Yox, ikinci romanım da var, - "Əyri güzgünün iki küncü". Hətta deyərdim ki, o, mənim ruhuma daha yaxındır. Vaxtı ilə bir yuxu görmüşdüm və yaradıcılığını sevdiyim dostuma - Miri Yusifə danışmışdım. O da məsləhət görmüşdü ki, romana çevirim.

- İkinci romanı nə vaxt çapa vermək fikriniz var?

- Yaxın zamanlarda, ancaq hər iki əsərimin elektron variantını internet mağazalardan asanca əldə etmək olar.

- Sizcə, çağdaş roman necə olmalıdır?

- Əsl roman kimi maraqlı və təsirli, həm də iri yox.

- Sizin yaradıcılığınıza hansı sənət növünün təsirləri olub?

- Yəqin musiqi desəm, yanılmaram. Fikrim tükənəndə enerjini, əsasən, musiqidən alıram. Belə hallarda, məsələn, Alim Qasımovun mugamı düşüncəmə təpər verir.

- "Nekrofilin aqibəti"ndən görünür ki, insan psixologiyası sizi çox maraqlandırır. "Nekrofil" də, yanılmıramsa, psixoanalizin terminidir. Romanızdakı psixoloji incəlikdən bir-neçə kəlmə deyərsiniz?

- Mənim romanımda əsas personaj tipik anlamda nekrofil deyil, ancaq, o, cansız əşyaları sevdiyi üçün biofil də deyil. Onu da deyim ki, maddiliyi sevməyə nekrofiliyanın ünsürü kimi baxmaq olar. Mən daha çox insanın cansıza meyilinin fəsadlarını görsətməyi özümə məqsəd qoymuşdum.

- Siz insanların gizli şuuraltı qusurlarından bəhs edirsiniz. Bu kitabı oxuyandan sonra məndə sual yarandı. Özünüzdə nekrofiliyanın əlaməti varmı?

- İnsanın ən böyük qüsuru onun hətta özü ilə belə səmimi olmaq qorxusudur. Kitabımı yazdıqdan sonra mən çalışıram həm özümlə, həm də danışdığım insanlarla səmimi olum. Açığı, bir çox hallarda insanlar öz şuuraltı qüsurları ilə heç özləri belə tanış deyillər. Sizə deyə bilərəm ki, məndə hər qüsurdan bir az var və əşyalara sevgi onların arasında ən az olanıdır.

- Romanda Miri Yusiflə sizin fəlsəfi söhbətinizi göstərən passaj var. O, reklam üçün mətnə calanıb?

- Öncə deməliyəm ki, romandakı müəllif mən deyiləm. O, əsərdəki personajlardan biridir. Dedim, axı, hər personajda məndən nəyisə tapmaq olar, ancaq heç birində mən tam gerçəkləşməmişəm. O ki qaldı sizin sualınızın Miri Yusifə aid məqamına, nəzərinizə bir şeyi çatdırım: çoxlarını o, yaradıcılığı ilə valeh etsə də, məni ən çox onun dərin intellektuallığı heyran edir. Nəzərinizə çatdırım ki, bizim dostluğumuzun merkantillikdən uzaq xeyli dərin qatları var.

Söhbətləşdi: Cəmilə AZƏR

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.-18 avqust.- S.5.