Tənha zirvə təbəssümü...

hekayə

Günlərin bir xoş günündə Namiq Abdullayev o tərəf-bu tərəfə baxıb gizlicə dedi ki, gözlərimi yuman kimi isti yağışlar yağır; o yağışlarda sürtülüb tökülən əyin-başıma, quruyub qaxaca dönən bədənimə heç nə olmur, ruhum əməllicə islanır. Sonra qəribə bir heyrətlə pıçıldadı: - Fillər ölümlərini hiss edəndə çəkilib gedirlər uzaq, tənha bir yerə; mən Tyan-Şanın - Tanrıdağın zirvələrinə getmək istəyirəm...

Müəllif

O, öz içindəki türmədə həbs olunmuşdu; kim, nə vaxt, nə üçün həbs etmişdi onu, özü də bilmirdi. Bircə onu bilirdi ki, bu, dünyanın ən qorxunc, ən qaçılmaz türməsidir. Heç bir çıxış yolu yox idi. Bircə qaranlıq səmadan sallanan, ay işığı kimi ağappaq yola oxşayan ağ ipin ac baxışları görünürdü...

Qəribə də olsa həmin türməyə onun görüşünə gəlirdilər; ondan hal-əhval tutub kefini soruşurdular, dərdinə şərik olurdular və görüş vaxtı bitən kimi sağollaşır, halal-hümbət edərək vidalaşır və çıxıb gedirdilər. Bu türmə görüşlərinə elə öyrəşmişdi ki, gəlib-gedən olmayanda yaman darıxır, özünə yer tapa bilmirdi. Gündə üç dəfə dəmir qablarda yeməyini gətirən, qapının əl boyda dəmir qapağını açıb gətirdiklərini içəri uzadan gözətçinin göy gözlərinə baxır, o gözlərdəki "heç kim gəlməyib" yazısını oxuyur və dəhşətli bir tənhalıq, nigarançılıq duyğusunun toz-tozanaqlı yollarında çiyinlərini çəkirdi...

Yenə tənhalıq, nigarançılıq at oynadırdı; nə gələn vardı, nə gedən. Türmənin tavanındakı əl boyda deşikdən düşən və ağappaq ipə oxşayan Ay işığı elə sallanmışdı ki, az qalırdı başına toxunsun; tavandakı əl boyda deşiyin altından keçəndə istər-istəməz başını əyir, ağ ipin ölüm yazılan ac baxışlarına baxmaqdan qorxurdu. Belə anlarda, boynuna almasa da, qəzəbli bir ilan səsi - qorxunc fışıltı eşidir, qaçıb-gizlənməyə künc-bucaq axtarır, canının canı üzülüb əldən düşürdü; bütün varlığıyla arzulayırdı ki, göygöz gözətçi tez gəlsin, dəmir qapıdakı əl boyda dəmir qapağı qaldırıb dəmir qabdakı yeməyini versin, bu qorxu girdabı səs eşidib çiliklənsin, sınıb-tökülsün və üzgün canı qara-qorxunc uçurumdan xilas olsun. Nədənsə, göygöz gözətçi son vaxtlar yaman gecikirdi, gəlib çıxmaq bilmirdi. Hardansa, kiminsə pıçıltısı qumda batan su dənəsi kimi canına hopurdu ki, gözətçi bu gün gəlməyəcək, nənəsinin dəfninə gedib; başqa bir pıçıltı da duyğularında sülənirdi ki, bu gün o gözətçini o getdiyi dəfn mərasimində güllələyəcəklər...

Çiyninə vurulan qəfil dürtmədən səntirlədi, az qala yıxılacaqdı.

Dürtmə vuran ət içində itib-batan pəzəvəngin biriydi, irişə-irişə əl-qol ölçürdü:

- Küçənin ortasında nə çorta getmisən?! Cəhənnəm ol bir qırağa, hara gedirsən rədd ol get də!

- Mən... Türmə... Gözətçi... Heç nə...

Ət içində itən pəzəvəng donuz kimi fısıldadı:

- Hayıf ki, tələsirəm, yoxsa sənin qol-qabırğanı sındırıb göstərərdim ki, küçənin ortasında heyvərə heykələ dönməyin axırı necə olur! Sürüş burdan, küçə iti!

Quyruğunu bulaya-bulaya uzaqlaşdı və uzaqlaşa-uzaqlaşa öz-özünə deyindi, öz-özünü qınadı ki, bu quyruq məsələsində lap ağ elədin, özünə gəl, bədbəxt, çıx bu qara-qura yollardan...

Ayaq üstə dayanmağa taqəti yox idi, dizləri əsirdi. Özünü yaxınlıqdakı oturacağa çatdırmağa tələsdi. İki-üç addım qalmış gördü ki, yekəpər bir ev iti oturacağın düz ortasında şöngüyüb oturub. Bilmədi neyləsin. İt onun yazıq, mağmın halını görüb oturacaq boyu sərələndi, elə bil dedi ki, cəhənnəm ol burdan, bu oturacaq sənlik deyil, burada sənə yer yoxdur, ay küçə adamı...

Bir vaxtlar, gecələrin bir tənha, soyuq gecəsində bulvarda yatdığı oturacaqdan qovulanda polislərin qovmadığı balaca itə paxıllığı tutmuşdu, indi isə qorxunc itin rəğbətini qazanmaq üçün göz yaşı içində gülümsəməyə çalışırdı, amma heç cür alınmırdı.

İt elə yekəpər, elə zəhmli idi ki, ona nəsə bir söz demək, göz yaşlarıyla təbəssüm tikəsi atmaq yox, heç aşağıdan yuxarı baxmaq da olmazdı; göz yaşlarının suyu süzülə-süzülə, işığı sına-sına oradan uzaqlaşdı və uzaqlaşa-uzaqlaşa mızıldadı ki, bəxtəvər başına, ay it oğlu it...

Və azadlıqdan bezib təngə gələ-gələ öz içindəki doğma türməsinə qayıtdı. Off, dünya varmış, xoşbəxtlikdən adam ölərmiş!..

Göygöz gözətçi hələ də gəlib çıxmamışdı, orda-burda danışılan sözlərdən bəlli olurdu ki, onu nənəsinin dəfn mərasimində güllələyiblər və elə nənəsinin yanında da basdırıblar. Bəs indi necə olacaq? Dəmir qapının dəmir qapağını kim açacaq, dəmir qabda yeməyini kim verəcək? Bəs axı... Bir anın xoşbəxtliyi min ilin daş-divarı kimi uçulub-tökülür, xarabaya dönürdü...

Beyni-başı uğuldayırdı. Əlləriylə qulaqlarını qapamağın da bir xeyri olmadı. Uğultu səsləri ac bit-birə kimi içini didib-dağıdır, ruhunu gəmirirdi.

Didilib dağıdılan ruhun çöllərində Adəm oğlu adamlar çarmıxa çəkilmişdilər. Çarmıxa çəkilənlər illərin, əsrlərin, minillərin yandıran istisi, donduran soyuğu ilə quruyub qaxaca dönmüşdülər. Dünya başdan-başa qupquru qaxaclar meydanıydı. Zəminxarə kimi ağlar bir külək əsir, qupquru qaxaclar bir-birinə toxunub korun-korun tüstülənirdilər. Çarmıxa çəkilən, korun-korun tüstülənən qupquru qaxacların ayaqları yerə, əlləri göyə çatmırdı; yerlə göy arasında avara qalmışdılar, yel vurduqca yellənirdilər...

Qəfil bir səs, zarıncıya oxşayan pıçıltı idi:

- Qonşu, bizim axırımız necə olacaq?

- Elə axırımızdır da...

- Yox ey, lap axırımız...

- Elə lap axırımızdır da...

- Lap eyy, lapp, lappp axırımız necə olacaq?

Zəminxarəni göyüm-göyüm göynədən zarıncının bu yerində göylərin bağrı yarıldı; yarğandan deyilməz-bilinməz isti yağışlar yağdı; nə bahar gürşadına, nə payız leysanına bənzəməyən qəribə yağışlar, sirri-xuda görkəzmə idi. Və o qəribə, sirri-xuda yağışların qəfil günəş şəfəqləriylə öpüşən qövsi-qüzehində Tyan-Şanın - Tanrıdağın ən uca tənha zirvəsi görünürdü. Tənha zirvə gözlərini yumub görürdü ki, isti yağışlar yağır...

***

Qəfil bir işıq gözlərini qamaşdırdı, kotan kimi duyğularının bahar yamaclarında təzə şırım açdı...

Sürücüyə dedi ki, qarşıdakı yolayrıcında şosedən ayrılıb sola, dağa tərəf dönərsən.

Sürücü öz işindəydi, yəqin ki, onu eşitmədi, daş dolu ağır maşını ötüb keçməyə fürsət axtarırdı.

Təkrar etdi:

- Yolayrıcında sola dönərsən, dağlara tərəf! - Əliylə dağları göstərdi.

- Niyə? Nə olub ki? - Sürücü daş dolu maşını bir an da gözdən qoymayaraq, təəccüb qarışıq heyrətlə soruşdu.

Cavab vermədi, yamaclarında kiçik kəndlər görünən seyrək meşəli dağlara baxdı.

Sürücü qarşıdakı yolayrıcında maşını sola, dağlara tərəf döndərib susdu, onsuz da danışmaqla arası yox idi, öz içinin adamıydı.

Qarşıda yastı dağlara söykənən, gözləri dənizə baxan dəniz sevdalı bir şəhər göründü:

- Şəhərə girmə, qıraqda, o təpə-yastanada görünən qəbiristanlığa gedəcəyik.

- Oldu.

Sürücünün tutqunluğunu görüb könlünü almaq istədi:

- O qəbiristanlıqda bir dostum uyuyur, qəfildən könlümə düşdü, əvvəldən planlaşdırsaydım, sənə deyərdim...

- Allah rəhmət eləsin... Adı nə idi?

- Namiq... Namiq müəllim... Yazıçı-fantast... Məşhur telejurnalist, baş redaktor və ... - Və susdu.

Maşın qəbiristanlığın qarşısında dayandı.

- Sən işində ol, dincəl, mən beş-on dəqiqəyə rəhmətliyi ziyarət edib gəlirəm. - Qapını açıb maşından düşə-düşə dedi.

Köhnə dostunun qəbrinə doğru gedə-gedə qəfil bir xatirə küləyi əsdi; duyğularının təzə şumunda-şırımında bənövşələr boyun büküb üşüdü...

- Görəsən, bu gün maaş verəcəklərmi?

- Bilmirəm... Bəlkə də...

Başını qaldırıb göylərə baxdı, öz-özünə deyindi:

- Dəvə kimi böyür-böyürə yatan ağır, ağ buludlara nifrət edirəm; deyirlər, ağ buludlardan isti yağışlar yağır...

- Mən belə şey eşitməmişəm...

- Niyə bəs yağmır, yağsın da! - Hikkəylə dedi.

- Yağar inşallah. - Gülümsədi:

- Yəqin, maaşı verərlər...

- Yəqin...

- Mənə elə gəlir ki, Da Vinçi kodunun açarını tapmışam...

- Doğrudan? - Maraqla danışmasını gözlədi, o isə sözü qəfildən dəyişdi:

- "Palitra" verilişində rəssam Mircavadın ölümünə hazırladığın süjet ruhumu ağlatdı. Mən öləndə məndən də belə bir süjet hazırlayarsan... Mircavad miflərinin kodu hələ də tapılmayıb, amma... Eşidirsən? Mən öləndə... Yeddim tezdir, qırxım üçün hazırlayarsan...

Kədərlə gülümsədi:

- Hələ tezdir, tələsmə...

- Yox, söz ver!.. Mənim içim, ruhumun çölləri Mircavadın məzlum mifləriynən doludur. Quruyub qaxaca dönmüş bir dünyadır mənim içim, ruhumun sərgərdan, gedər-gəlməz yolları... - Uzun-uzadı susdu. - Fon musiqisi kimi qaboyda Zəminxarədən, ya da sazın Zarıncı-mansırısından istifadə edərsən; tək sənə deyirəm, bil ki, mən öz içimdə neçə ilin mifik dustağıyam, neçə ilin zəminxarəsi kimi qurub edirəm, mansırısı kimi tüstülənirəm; nə yanıram, nə sönürəm, eləcə korun-korun tüstülənirəm...

Bir müddət sonra o süjet də hazırlandı, o süjetin mətni əsasında yazılan "Fikirlər qəbiristanının böyük yazıçısı" adlı esse qəzetdə və kitabda çap da olundu, fantast yazıçı Namiq Abdullayev haqqında ən böyük və ən yaxşı mətnin müəllifi, ədəbi zövqünə inandığımız Əjdər Ol o esseni bəyəndi də...

***

Onunla illərin həsrətlisi, köhnəlməyən köhnə dost kimi salamlaşdı. Və sinə daşının üstündə uca, tənha bir zirvəni xatırladan təzə cızıq-çat ruhunu titrətdi, duyğularının bahar şumunda göz qırpan bənövşələr ağlaşdı....

Titrəyən ruhuyla qəbirdən gözünü aralayıb dağlara baxdı; qəfildən ağır, ağ buludları isti yağışlar eşqində yatışan göylər çağırdı; bir göz qırpımında şüalar - qızılı xətlər Tanrıdağın ən uca zirvəsinin görnüyünü yaratdı...

Min illərin miflər məkanı, ruhlar oylağı tənha zirvədə günəşin gözləri gülürdü; qürub, yoxsa sübh günəşiydi - bilmək olmurdu; bircə o görünürdü ki, günəş ölüm eşqində yatışan ağ buludlardan çox-çox yuxarıda, zirvənin şahlıq taxtında əzəliyyətin və əbədiyyətin bəxtəvərliyinə bürünmüşdü... Və sinə daşındakı qəribə cızıq-çata, dağlardan, ağ buludlardan çox-çox yuxarılarda görünən tənha zirvə təbəssümünə baxa-baxa salavat çevirdi, qeyri-ixtiyari pıçıldadı:

- Səni gördüm, dostum, türməsiz taleyinə, azad ruhuna, zirvə təbəssümünə salamlar olsun...

Şabran,

17 noyabr 2018-ci il

Sadıq Elcanlı

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 29 dekabr.- S.14.