Görünən dağa nə bələdçi... yaxud duruluq, saflıq poeziyası

H.Kürdoğlu poeziyası öz kökləri, rişələri ilə yaşı minillərlə ölçülən milli poeziyamızın ən dərin qatlarına gedib çıxır, laylalardan şirinlik, bayatılardan kövrəklik alır, ağılardan göynəmələr, ağrılar götürür, sazın köynəyindən keçib qoşmanın, təcnisin gəraylının ilahi qaynaqlarına söykənən "Aldı görək nə dedi" möcüzəsinə dayanır, dastanlarımızın min bir cəfalı aşiq-məşuq yollarından keçib gəlir, klassiklərimizin söz, fikir karvanına qoşulur, Nizami, Nəsimi, Füzuli kimi ölməz söz dühalarının təkrarsız sənət incilərini heyrətlə irdələyir, Vaqifin, Vidadinin, Qurbaninin, Abbas Tufarqanlının, Aşıq Ələsgərin şeir gülzarından qönçələr dərir.

Qara dərdim,

Ağ səpdim, qara dərdim.

Dağlarda qarmı qalar

Söyləsəm qara dərdim?

- deyib də Sarı Aşığın bayatı ucalığına yüksəlir.

Çox da doluxmasın qəbrim qazanlar,

Məndən yol öyrənər yoldan azanlar.

Qoca Kürdoğluya rəhmət oxuyar

Min il bundan belə dördlük yazanlar

fəxarəti ilə şeirimizin dördlük şəklində əsl sənət uğurlarına imza atır, ən nəhayətdə Hüseyn Kürdoğlu adını ədəbiyyat tariximizin pozulmaz yaddaşına həkk edir, illərlə öyrəndiyi, öydüyü klassiklərlə bir sırada dayanır.

Görkəmli dilçi alim, akademik Tofiq Hacıyev ona həsr etdiyi "Hüseynin dərdi, yaxud qəm şairi" məqaləsində yazırdı:

"Zamanında qiymətini alanlar var, almayanlar var. Hüseyn öz layiqli qiymətini almayanlardandır. (Bunu özü də deyir: "Mən Vətənin qayğısından hələ paysız vətəndaşam"). O, salonlarda yaşamadı, iş otağı ilə yemək otağı bir oldu. ("Dörd divarın dustağıyam, ölürəm panel içində"). Dahiyanə misralar, bəndlər söylədi.

Füzuli səviyyəli, Sarı Aşıq, Aşıq Ələsgər səviyyəli, Səməd Vurğun qüdrətli şeirlər yazdı."

H.Kürdoğlu poeziyası sözün həqiqi mənasında heyrət poeziyasıdır. Onun istənilən şeirində, istənilən bəndində, istənilən misrasında bir böyük heyrətin közərtisi, yanğısı duyulmaqdadır. O, əlinə qələm aldığı gündən, lap elə ilk şeirindən şair olub, bir çoxları kimi yaza-yaza püxtələşməyib, ədəbiyyata yetkin, püxtə bir şair kimi qədəm qoyub.

H.Kürdoğlunun şeir dili axarlı-baxarlıdır, dumduru bulaq suyu kimidir, ürəklərə süzülür, könüllərə sərinlik bəxş edir. Onun şeirlərinin insanı düşündürən, təsirləndirən fəlsəfi qatları emosional çalarlarla təqdim olunur, hisslərin dolğunluğundan, istiliyindən, duyğuların pik nöqtəsinə yüksələn ilahi ovqatından güc alır.

H.Kürdoğlu vergili şair idi. Professor Qəzənfər Paşayev bu fikri "H.Kürdoğlunun poetik dünyası" kitabında şairin həyatından bəhs edən xatirələrdə danılmaz faktlarla təsbit edib, aşkarlayıb. Bu şairin yazdığı bir dördlükdə də aydın şəkildə öz əksini tapmışdır:

Həmişə dan üzü şeir yazıram,

Xeyir şairiyəm, xeyir yazıram.

Sanma ki, zülm ilə söz axtarıram,

Sübhün mələkləri deyir yazıram.

Mən H.Kürdoğlunu poeziyamızda uca, möhtəşəm bir palıda bənzədərdim. Bu palıdın əsrləri yarıb keçən kökləri tarixin ən dərin qatlarına çatsa da, budaqları gələcək əsrlərin qapısını döyməkdədir. O, milli olduğu qədər bəşəri, ənənəvi olduğu qədər də müasirdir, çağdaşdır.

H.Kürdoğlu ənənə üstündə boy atan yeni poeziyanın, novator poeziyanın ən böyük yaradıcılarından biridir. Şair klassik janrlara təzəlik, yenilik gətirməyindən bir fəxarət duyurdu:

Saz tutub dərdimi saza deyirəm,

Sözü şax deyirəm, üzə deyirəm.

Şeirimin əynində öz donumuz var,

Bu donda hər şeyi təzə deyirəm.

H.Kürdoğlu poeziyası bəzən (hətta çox zaman) insani dəyərlərin üzləşdiyi, məruz qaldığı ağır anların kədərinə çulğaşır. Şair elə bu kədəri də böyük poeziyanın, bəşəri poeziyanın ovqatına kökləyə bilir. "Ömür keçdi" şeiri yaşlanmış, ixtiyar bir insanın acı təəssüfünü, vüsala çatmayan lirik qəhrəmanın - aşiqin ömrün ahıllıq çağında özü kimi yaşlaşmış, qocalmış, ağsaçlı sevgilisi ilə yenidən görüşünün doğurduğu kədərli mənzərənin ürəkyandıran, könüldağlayan poetik ifadəsidir. Gənclik yada düşür, ilk görüş, gecələr bulaq başında bir-birinə sarmaşan iki sevgili... Utancaq sevgililərin bulağın ayna sularına dikilən gözləri, süd kimi doğan Ayın o bulaqdakı əksinin o sevgililərin əhvalına uyğun həyəcanlı, təlaşlı titrəyişləri... Nələr yoxdu bu şeirdə?! Bütün bunların fonunda təbiətin - kənd təbiətinin, dağ təbiətinin ecazkar mənzərəsi...

Bu retro duyğuların dilə gəldiyi bir vaxtda kövrəlməmək, ağlamamaq mümkündürmü?! Bu şeirdə gəncliklə qocalığın xəyali bir görüşü var. Olumla ölüm arasında poetik bir körpüdür bu şeir. Gəncliklə qocalığın bu kədərli qarşılaşması şairin - "Lirik mən"in öz sevgilisinə ərzi-halı, şikayəti, içdən gələn göynərtisi, duyğusal çağırışı kimi səslənir:

Ömür keçdi, mən qocayam, sən qarı,

Gəl görüşək, ahlar çəkib ağlaşaq.

Ağ saçımız bir-birinə qarışsın,

Bulaq üstə qan-yaş töküb ağlaşaq.

Şair elə bil ki, bu çağırışdan peşmançılıq hissi keçirir, çünki:

O dad varmı indi dildə-dodaqda,

Ehtirasın odu yanmaz yanaqda.

Son görüşdən iz qaldımı bulaqda,

İz axtaraq, yerə çöküb ağlaşaq.

Qırx ilin uzun ayrılığından, həsrətindən sonra iki sevən qəlbin uzaqlarda, çox-çox uzaqlarda qalan, soyuq ulduzlar kimi işaran xatirələrindən özgə hansı öyüncü ola bilər?! Lirik qəhrəman artıq bu xatirədən - öyüncdən də xilas olmaq istəyir:

Sərxoş eylər o qırx illik mey məni,

Güldürmədi bu yer məni, göy məni.

Xatirədən tikdiyimiz xeyməni

Dağ döşündə indi söküb ağlaşaq.

O, xatirə xeyməni niyə sökülür? Artıq hər iki ömrün sonu yaxınlaşır. "Ayrı düşdük yarımadıq zamandan" şikayəti, etirafı hophop dimdiyi kimi quruyub taxtaya dönən sinələri həyəcanla döyür. Vaxtdır, son səfərə - dünyanı dəyişmək məqamına lap az qalıb. Şairin sonuncu qənaəti şeirin pik həddini ustalıqla şərtləndirir:

Orman üstə sərilmiş ağ dumandan

Özümüzə kəfən biçib ağlaşaq.

H.Kürdoğlunun şeirindəki bu sonuncu misraları "Diri olduqca libasım budur, ölsəm kəfənim" deyən dahi Füzuli ilə bir məqamı bölüşür.

Mən bu yerdə heca vəzninə üstdənaşağı baxan, qoşmanı köhnəlmiş şeir şəkli adlandırıb onun meydanını dar, bəsit görənlərə üz tutmaq istəyirəm: -Cənab qələmdaşlar, şeirin zəif, bəsit alınmasında vəznin, onun şəklinin heç bir günahı yoxdur. Yaxşı şeir həmişə istedadlı, güclü şairin qələmindən çıxır. H.Kürdoğlu altı bəndlik bu qoşmada öz duyğularını görün necə təkrarsız poetik obrazlarla ifadə etmişdir. Misralar, sözlər, hətta səslər belə bir-birinə necə yaxın, necə doğmadır, ehtiva etdikləri fikrə, mənaya canla-başla dayaq durur, bütövlükdə şeirin aydınlığına, poetikliyinə, gözəlliyinə xidmət edirlər. Bu mənada H.Kürdoğlu yaradıcılığı dumduru gölə bənzəyir. Bu göl duruluğu qədər də dərindir, hər kəsə boy verməyəndir.

"Ömür keçdi" şeiri bəşəri bir şeirdir. Çünki ən insani bir hissin ifadəsidir. Bu şeir istənilən dilə tərcümədə öz məna yükünü, poetik tutumunu qoruyub saxlaya bilər. Çünki bütün millətlərdə sevgi hissi, cavanlıq, qocalıq duyğuları hardasa üst-üstə düşür.

Əslində bu cür ilhamla yazılmış, aydın mündəricəli, fəlsəfi qənaəti ilə poetik gücü eyni kökdə dinən, məzmunu, mənası ilə duyğu axarı bir macərada qovuşan şeirləri təhlilə çəkmək çox çətindir. Çünki şair hər şeyi gözəl deyib, apaydın deyib. Görünən dağa nə bələdçi?!

Musa ƏLƏKBƏRLİ

Ədəbiyyat qəzeti. - 2018.- 3 fevral.- S.2-3.