Nezar Qəbbani (31 mart 1923-cü il, Dəməşq - 30 aprel 1998-ci il, London) suriyalı şair, yazıçı. Ərəb dünyasının tanınmış ədəbi simalarından və siyasi xadimlərindən biridir. Fransız, ingilis və ispan dillərini mükəmməl bilən, ölkəsini bir çox Avropa və Asiya paytaxtlarında diplomat kimi təmsil edən Qəbbani hakimiyyətlə aralarındakı anlaşılmazlıq səbəbindən vəzifəsindən istefa etmişdir. "Aşiqanə şeirlər ustası" kimi tanınan Qəbbani 1967-ci il Ərəb-İsrail müharibəsindən sonra ərəb poeziyasında cığıraçan şair olmuşdur. "Geriləmə kitabına haşiyələr" şeiri Beyrutda "Al-Adab" jurnalının avqust 1967-ci il sayında dərc olunur-olunmaz bütün ərəb dünyasında qadağan olunmuş və ərəb ədəbiyyatının ilk samizdat nümunəsi kimi gizlincə əldən-ələ dolaşmağa başlamışdır. Bu şeirin çapı eyni zamanda "Al-Adab Al-Huzarani" ("İyun ədəbiyyatı") axınını da doğurmuşdur. İyun ədəbiyyatının banisi və aparıcı şairi Qəbbaninin şeirləri bir çox dünya dillərinə tərcümə olunmuşdur.

 

Gözlərinin mavi limanında

rəngli nəğmələri var yağışın...

Günəş və heyrətli yelkənləri

təsvir edirlər səfərini sonsuzluğa

 

Gözlərinin mavi limanında

bir pəncərə açılıb dənizə.

Uzaq diyarlardakı quşlar

doğulmamış yerlərin axtarışında.

 

Gözlərinin mavi limanında

yaz zamanı yağır qar..

Firuzə yüklü gəmilər

özləri batmadan

özlərində dənizi boğurlar.

 

Gözlərinin mavi limanında

bir uşaq kimi qaçıram

səpələnmiş qayaların üstünə,

İçimə çəkirəm dənizin ətrini

Və yorğun qayıdıram bir quş kimi.

 

Gözlərinin mavi limanında

daşlar gecə nəğmələri oxuyur..

Gözlərinin bağlı kitabında,

O kimdir ki, minlərcə şeiri gizlədir?

Kaş... kaş ki, bir dənizçi olardım

Kaş bir qayığım olardı,

Hər gecə gözlərinin mavi limanında

yelkənlərimi ucaldardım.

 

Bilqeys,

getmişdin nar almağa…

Tikələrin qayıtdı!

 

Onlar Beyrutu unutdu,

Qəzzalini öldürdü.

 

Yumulanda gözlərin

dəniz istefa verdi.

 

Bilqeys,

uçmuş damın altından çantanı çıxaranda

O anda bildim ki, mən bir

            göyqurşağı ilə yaşayırmışam.

 

***

 

Yeni barmaqlar istəyirəm,

Fərqli yazmaq üçün...

O barmaqlardan ki, uzanmır,

O ağaclardan ki, nə ucala bilir və nə ölür,

acığım gəlir.

 

Səni niyə sevirəm?

Heç bir qayığın yadına gəlməz ki,

                     su onu necə qucağına aldı,

ya da burulğanda necə dağıldı!

Səni niyə sevirəm?!

Gülləyə sual verməzlər ki,

                              hardan gəldin?!

Güllə üzr istəməz!

Soruşma məndən,

Səni niyə sevirəm?

Bunu mən bilirəm,

sən...

 

***

 

Ən çox canımı sıxan dilimdir,

acizdir "sən"i deməyə..

səni yazı da yaza bilmir.

Sən göy üzünü yoran bir qadınsan,

yorğun kəlmələrim at kimi

ləhləyir sənin zirvələrində,

yetərli deyil cümlələrim səni vəsf etməyə

Bu çatışmazlıq sənin deyil,

əlifbanındır

ki, yalnız iyirmi səkkiz hərfdən ibarətdir.

bu üzdən çarəsizdir

sənin qadınlığını anlatmağa.

 

***

 

Məktubların poçt qutumda

ev göyərçinləridir.

Əllərimə təlaşla qonan

yasəmənlərdir,

Minnətdaram sənə yasəmənlərin

                                   ağlığına görə.

Sənin yoxluğunda neylədiyimi soruşsan,

Yoxluğun?

Sən məndəsən!

Çamadanınla yeriyirsən

                        zehnimin səkilərində.

Sənin vizan məndədir!

Hətta biletin ...

Çıxışın qadağandır,

mənim qəlbimin sərhədlərindən.

Çıxışın qadağandır,

mənim ehsas yurdumdan.

Yaqut dağıdır məktubların

poçt qutumda.

Beyrutu soruşmuşdun

Meydanlarını, kafelərini,

limanlarını, otellərini, gəmilərini,

Hamısı, ... hamısı sənin gözlərində yerləşir.

Gözlərini yumsan,

yox olacaq Beyrut.

 

Hansı dildə danışırsan sən?

Sükutuna sığal çəkirəm.

Baxanda mənə

pəltəkləşirəm.

Sevginin dili sükut istəyir.

Eşqin lüğətində bircə

qürbət sözü yoxdur!

 

Hüzurun çox tanışdır

lap tarixin başlanğıcından.

Zamanlar içində izlərin var.

Hansı dildə danışırsan sən?

Dilini öyrənmək istəyirəm!

 

***

 

Özümçün səni sevmirəm

Sevirəm ki, gözəlləşsin həyatın siması.

Sevmirəm ki, nəslim çoxalsın.

Sevirəm ki, sözlərimin sayı artsın.

 

***

 

Gözlərin sonuncu sahilin bənövşələri,

Küləklər məni vurdular.

Sandım, şeir qurtaracaq məni

Qəsidələr məni qərq etdi!

Sandım, sevgi qoruyacaq məni

Qadınlar məni məndən aldılar!

Bəli, sevgilim,

daha mənlə yoldaş olmağa,

çətin ki, bu gecədə bir qadınla rastlaşım.

Çətin ki, məni məhəbbət yağışıyla yusun.

Çətin ki, ki bu zaman şairlər yazsınlar.

Qəribədir,  hələ qəsidə var,

odların, tüstülərin

ortasından keçir...

Pərdələrin, çatların,

            boşluqların arasından yuxarı qalxır

Bir çapan at kimi

Qəribədir ki, hələ yazı var

İtlərin iy çəkməyi varkən,

söhbətlərin yeni zahiri varkən,

ola bilər hər şeyin başlanğıcı yaxşı olsun.

 

***

 

O zaman ki, balıqlara gözlərinin

                                   ünvanını verdim

bütün köhnə ünvanları unutdular.

O zaman ki, Şərq dünyasının tacirlərinə

bədəninin xəzinələrini dedim,

Hində sarı gedən karvanlar

qayıtdılar ki, səndən

                       bəyaz fil dişlərini alsınlar.

O zaman ki, küləyə dedim

qara saçlarını darasın,

üzr dilədi ki, ömür qısadır, amma

sənin saçların uzun.

 

***

 

O əsrdəki Tanrı boğçasını bağladı

özündən bircə ad qoymadan!

Mən sənə sığındım,

mənimlə qalasan

ki, üzüm salxımları arxlar

azadlıq

büsbütün qalsın.

sevgi cümhuriyyəti

bayrağını dalğalandırsın!

 

Qorxuram,

yağış dünyanın hər yerinə yağsın

                        sən olmayasan...

Yağış arzum vardır, sən gedən gündən.

Ax… qış idi,

Qış dərisini soyunurdu mənim üstümə,

Qorxum yoxdur soyuqdan, darıxmaqdan...

sən zümzümə edirdin,

əllərini gətir saçlarım burdadır.

 

İndi otururam

yağış qamçılayır,

qollarımı, üzümü, qamətimi..

Bəs kimə sığınım?

Gözlə baxış arasında

                        səfərə çıxan göyərçinim,

Səni necə xatirimdən silim?

Daş üstünə hək olunmuş

                        tək ürəyimdə əbədisən.

Damcı-damcı qanımda, ey evi olanım

haralarda olsan, sevirəm səni!

Tapılmamışlar vardır səndə

tarixdən, iqbaldan bir parça,

ey həyatıma addım atanım!

 

Nezar Qəbbani

 

Tərcümə edəni:

Ümid Nəccari

 

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 30 iyun.- S. 30.