ƏDƏBİYYAT ÜZRƏ 1975-Cİ İLİN NOBEL MÜKAFATÇISI: Eucenio MONTALE İtaliya

1986-cı ildə Genuyada, kommersant ailəsində anadan olub. Gəncliyində nəğmə dərslərinə gedib, opera müğənnisi olmaq istəyib. Birinci Dünya müharibəsində iştirak edib. 1920-ci ildə Florensiyada nəşriyyatda, kitabxanada işləyib. 1938-ci ildə faşist partiyasına üzv olmaqdan imtina etdiyi üçün işdən qovulub. 1943-cü ildə şeirləri gizli yolla xaricə aparılıb və İsveçrədə çap olunub. Müharibədən sonra Milana gələrək ədəbiyyat və musiqi tənqidçisi kimi "Korrere della Sera" qəzeti ilə əməkdaşlıq edib.

İtalyan mədəniyyəti qarşısındakı xidmətlərinə görə 1967-ci ildə ömürlük senator rütbəsi alıb. 1975-ci ildə ona ədəbiyyat üzrə növbəti Nobel mükafatı təqdim olunub. Mükafat Eucenio Montaleyə "poeziyaya bəxş etdiyi böyük töhfələrə, gerçək, illüziyasız həyat mənzərələri yaratdığına görə" verilib. Bir sıra görkəmli bəstəkarlar onun şeirlərinə musiqi bəstələyib. Məşhur italyan şairi və mütəfəkkiri Eucenio Montale 1981-ci ildə Milanda vəfat edib.

Konsert

Hekayə

Gəlib-gedən maşınları və insan axınını görüb fikrindən daşınmaq istəsə də, dəqiq bilirdi ki, girişi səhv salmayıb, çünki səhv sala bilməzdi. Buna baxmayaraq haradasa səhv buraxmışdı, yoxsa, indi qaranlıq və rütubətli mağara ilə getməzdi, atdığı hər addım onu pavilyonları və kölgəlikləri ilə göz oxşayan parkdan uzaqlaşdırmazdı. O, bütün bunlardan məhrum olduğunu illər sonra bildi. S.yə qayıtmışdı, uşaqlıqdan tərk etdiyi yerlərə və bu illər ərzində dünyada çoxlu dəhşətli hadisələr baş vermişdi. Baş verənlər hər kəsin içində olan ən vacib şeyi - həyat eşqini və sabaha olan inamı almışdı onların əlindən. Amma ona dedilər ki, S. hələ də rahatlıq və azad fikir oazisi olaraq qalır və afişadan oxunan Yanus Obreqon adı bunun doğrudan da belə olduğunu düşünməyə imkan verirdi.

Yanusla məktəbdə bir yerdə oxumuşdu, sonra kənardan seyr etmişdi onun şöhrət zirvəsinə yüksəlişini və S.-yə gəldiyi üçün bu axşam məktəb yoldaşını qucaqlamaq imkanı əldə etmişdi, həm də inanırdı ki, bugünkü çıxışı da dostunun həyatında mühüm rol oynayacaq. Musiqidən başı çıxmırdı, amma həqiqətin bir adı var, Oberqonun sənəti bütün şərti maneələri aşır, dahiliyin bütün çalarları ilə dil açıb danışırdı və hər kəs buna əmin idi. Qeyd etmək lazımdır ki, səyyahımız məşhur adamdır. Tale özü onu bura göndərmişdi və bayrama şərəf verəcəyindən əmin idi.

Amma teatrın girişində adam necə aza bilər? Açıq səma altında olan teatrda, əgər belə demək mümkünsə, amfiteatrda, ya da teatra çevrilmiş ingilis çəmənliyi meydançasında (o, buraların əvvəlki halını dumanlı da olsa xatırlayırdı), qeyri-adi teatr, mübahisə edən yoxdur, amma buna baxmayaraq, əsl teatr, hansı ki, burada azmaq mümkün deyil, buranın biletsatanları, biletyoxlayanları var, teatrda necə olursa elə, burada azmaq olmaz, amma o azmışdı; dəqiqələr ötüb keçirdi, gecə ümidsizliyə yuvarlanmışdı, səyyah kiminləsə qarşılacağına ümid edirdi, kiminsə onu bu iyrənc zirzəmidən çəkib çıxaracağına, şəhər küçələrindən birinə ötürəcəyinə ümid edirdi; oradan mehmanxananı tapmaq çətin olmazdı.

İrəlidən səs gəldi, arx daha da genişlənmiş, açıq səma altında gözəl bir mənzərə yaratmışdı: səmada ulduzlar sayrışırdı. Amma aşağıda qaranlıq idi və səyyah burundan bir addım o yanda heç nə görmürdü. Qaranlıqda ayağı daşa toxundu, bir qədər oturdu - sakitləşmək üçün. Pıqqıltı səsi qəflətən artdı. Şəlalə səsiydi, qayalara çırpılırdı - xoşbəxtlikdən çox da yaxın deyildi. Səyyah qorxdu, yoluna eyni istiqamətdə davam etmək mənasız idi. Təəssüf ki, papiros çəkmirdi, yoluna işıq salmaq üçün üstündə kibrit yox idi. Fikirləşdi ki, yaxşı olar çevrilib gəldiyi istiqamətə geri qayıtsın, amma zamanı qarışıq salmışdı: onun səmt seçmək bacarığı ilə bir yerə çıxmaq (bəlkə də artıq, ağlında olan səmtdən çox uzaqlaşmışdı) mümkün deyildi. C. kimi sivilizasiyalı bir yerdə şəhərə gələnləri bu cür riskə atmaq olmazdı!

Özündə deyildi. Sağ tərəfdən gələn çəkic səslərini eşidəndə qətiyyətsiz şəkildə qalxdı: elə bil yeşik mismarlayırdılar. Sonra siqnal səsi eşidildi, maşın uğultusu yayıldı, zəif maşın işıqları bərq vurdu. Demək, bura yoldur və mağarının çıxışı var. Gözəyarı irəlilədi, tələsirdi, ona elə gəlirdi ki, yük maşınına tərəf gedir, amma bir an sonra qarşısına maneə çıxdı. Ayaq saxladı. Bu dəfə əvvəlkindən bir qədər uca səslə çəkiclər guppuldadı, çəkic səsləri bir qədər azalandan sonra kişi səsi eşidildi, nəsə oxuyurdu, qarışıq sözlər və rəqəmlər, vağzal elanına oxşar bir şey. Səyyah elə bildi ağlını itirir, amma özünü ələ almağa çalışdı, nə olursa-olsun burada tək deyil, əgər suya düşməsə, ya da maşın altında qalmasa gec-tez buradan bir yerə çıxacaq, özü kimi bir avara ilə qarşılaşacaq və düşdüyü vəziyyəti ona izah edə biləcək. Üstünə şığıyan yük maşını görüb divara sıxıldı. Ən pis halda səhərin açılmağını gözləmək olardı. Özünü niyə çətinə salırdı?

Taqqıltıdan, gurultudan, nə bilim, fitdən bir neçə dəqiqə sonra qəflətən özündən bir-iki addım aralıda, işıq şüasının altında qarapaltarlı bir gənc dəydi gözünə, elə onun gözü qarşısında tüfəngi alnına dirəyib dalbadal iki atəş açdı və yıxıldı, ölümqabağı qıcolma ilə yerində qıvrılmağa başladı.

- Kömək edin! Kömək edin! - səyyah çaşqınlıq içində çığırdı, amma heyrətə gəlmiş adamların xoru onun çığırtısını boğdu:

- Cəhənnəm ol! Rədd edin onu, qoy mane olmasın! Rədd ol teatrdan!

Bir neçə əl ondan yapışıb yan çıxışa doğru sürüdü. Bir qədər də keçdi və o, artıq, çəmənlikdə idi. Üzünə fənər işığı düşdü. Polis səyyahın adını soruşdu, sənədlərinə baxandan sonra dedi ki, maestronun köməkçisinin sözlərinə görə onun çığırtısı partiturada yoxdur, bu səbəbdən böyük miqdarda cərimə olunur, çünki yersiz müdaxiləsi ilə Yanus Obreqonun Beşinci simfoniyasının ilk ifasını korlayıb.

Az sonra mehmanxanada onunla görüşən jurnalist C.-də məşhur olan festivalla bağlı səyyahdan müsahibə aldı. Ertəsi gün qonağa maraqlı bir məqalə həsr edib, adını "Aydan enən adam" qoydu. Məqalə Obreqonmu, maestromu, hər nə isə, bax, onun diqqətini qətiyyən çəkmədi və təəssüf ki, məktəb yoldaşının adı ona öz keçmişini xatırlatmadı.

Tərcümə edən: Əyyub QİYAS

Ədəbiyyat qazeti.- 2018.- 19 may.- S.30.