“DÜNYA ƏDƏBIYYATINA ƏN ÇOX TƏSIR EDƏN ÜÇ ŞEIR” LAYIHƏSINDƏN ÜÇÜNCÜ - AXIRINCI ŞEIR

 

Allen Ginzberq

 

Məşhur Amerika şairi Allen Ginzberq 1949-cu ildə maşın oğurluğunda günahlandırılmışdı. Həbsxanadan yayınmaq üçün Roklend-Steyt-Hospitala müalicə almağa gedən şair, burda sonralar çox yaxın dost olduğu Karl Solomonla (Ginzberqin təbiriylə desək - Müqəddəs Lunatik) tanış olmuşdu və nəticədə ən məşhur əsərini - Fəryad` poemasını ona həsr etmişdi. "Fəryad" müasir poeziyanın dönüş nöqtəsi hesab olunur.

 

                                                                         Fəryad

 

                                                            Karl Solomon üçün

 

 

I

 

Gördüm nəsildaşlarımdan ən parlaq beyinlərin dəli olub yıxıldığını,

                                                            isterik çılpaqlıqla acından öldüyünü,

Zənci küçələrinin sübh alatoranlığında gördüm onları,

                                                            bir az mal axtararmaq ümidiylə gəzəndə,

Gecənin maşınında ulduzlu dinamo ilə köhnə cənnət həzzi üçün

                                                            yanıb-alışan mələk başlı hipsterləri,

Kasıblıq və cır-cındır içində və həzzdən yumulan gözlərlə şəhərlərin üstündə üzən

                        isti suyu olmayan ucuz otaqların gözçıxartan qaranlığında

                                                yuxarı boylanıb siqaret çəkə-çəkə caza qulaq asanları,

Ağlını Göyüzünə etibar edib hündürmərtəbəli binaların

                                    işıqlandırılmış damlarında fırlanan ərəb mələklərini görənləri,

Bleykə layiq hallüsinasiyadan qıpqırmızı qızaran gözlərlə və faciə haqda

                        fikirlərlə çoxsaylı təhsil müəssisəsindən,

                                               müharibə sənəti alimlərinin arasından keçənləri,

Qadağan olunmuş kağızları yaydıqları üçün akademiyadan qovulanları,

Marixuananın təsiriylə Laderodan qaçmaq və

                                                Nyu-Yorka pənah gətirmək fikrinə düşənləri,

Rəng iyi verən mehmanxanalarda alov yeyənləri, Paradayz Alleydə ölümlə

            qarışdırılmış içki içənləri, gündüz də, gecə də xəyallarla, narkotiklərlə,

                        dəhşətli gözəgörünmələrlə və alkoqolla bədənlərini ərafa göndərənləri,

İzaholunmaz kor küçələrin üstündə, hardasa ağılda fırlanan buludların və Kanada və

            Patersonun üstündə parıldayan şimşəklərin aradakı zamanda

                        dünyanın hərəkətsizliyini aydınlatdığı vaxt, küləkli şəhərciklərin

                                    neon işıqforları üstündə başgicəlləndirici səyahətə çıxanları,

Bruklinin qulaqbatırıcı alatoranlığında titrəyən günəşin, ayın,

                                    ağacların altında zibil qabları haqda mülahizə yürüdənləri,

Qatar çarxlarının səsi və uşaqların hıçqırıqları onları yer altından zooparkdan

            gün işığına axan sözsüz və soyuq şüur axınına qaytarana qədər

                        Batteridən müqəddəs Bronksa qədər həzz gətirən həblərlə

                                    özlərini metropolitenin zəncirlərinə bağlayanları,

Bütün gecəni Bikfordun sualtı işığında batandan sonra üzüb günü Fuqazidə

                        pivə içə-içə keçirdib musiqi qutusunun zəhərli səsinə qulaq asanları,

Fasiləsiz yetmiş saat kontordan pivəxanayla, Bellevyü ilə, muzeylə,

                                                                        Bruklin körpüsüylə danışanları,

Dayanacaqlara ehtiyat çıxışının pilləkanlarından, pəncərədən,

                                                                        Empayr Steytdən, aydan tullananları,

Çərənləyənləri, qışqıranları, faktları və xəstəxana, həbsxana,

                                                müharibə xatirələrini və lətifələri pıçıldayanları,

Yeddi gün yeddi gecə domba gözlərlə xatirələrə dalanları,

                                                körpü altına sinaqoq üçün atılmış ətlə dolananları,

Arxalarında Atlantik Sitinin şəkilləri olan açıqcalardan başqa heç nə qoymayaraq

            Dzen Nyu-Cersidən xəbərsiz yoxa çıxanları,

                        Nyuaranın qaranlıq mehmanxanalarında oturub Şərq istisini,

                                 Tanjirdə qazandığı sümük ağrılarını və Çin miqrenini xatırlayanları,

Gecə yarısı vağzallarda avaralanıb getməyə yer axtaranları və yer tapıb gedəndə

                                                            hər şeyi olduğu kimi buraxanları,

Ölüm kimi qara gecələrdə qar yığınının yanından az adamlı fermalara gedən

                        yük qatarlarında, yük qatarlarında, yük qatarlarında siqaret çəkənləri,

Kainat Kanzasda ayaqlarının altında titrədiyi üçün Platonu, Ponu,

            Müqəddəs İoannı oxuyanları, telepatiya və bob-kabala oynamaq öyrənənləri,

Özləri xəyali mələk olduqları halda Oydahonun tənha küçələrində

                                                                                    xəyali mələk axtaranları,

Baltimor ekstazdan parıldayanda sadəcə dəli olduqlarını fikirləşənləri,

Qış yağışları yağan vaxt balaca şəhərciyin küçələrindəki küçə fənərinin işığında

                                                Oklahomalı çinlilərin limuzinlərinə tullananları,

Ac və səfil halda Hyustonda caz, seks və ya yemək axtaranları,

            Amerikadan və Əbədiyyətdən danışa-danışa yaraşıqlı ispanın

                      dalınca düşənləri və ümidsizliyə qapılıb Afrikaya gedən gəmiyə minənləri,

Özlərindən sonra Çikaqoda kaminə səpələnmiş poeziya külündən başqa

                                    heç nə qoymayıb Meksika vulkanlarında məhv olanları,

Sonra üzü tüklü halda, şortiklə Qərb sahillərində peyda olub FBI ilə

                        mübarizə aparanları, kağız paylayanları, Kapitalizmin tütün ixracına

                                    qarşı çıxmaq üçün siqaretlə əllərini deşənləri,

Çılpaq bədənlə bəyaz gimnaziyalarda ağlaya-ağlaya

                                    yad skeletlərin alətləri qabağında düşüb qalanları,

Xəfiyyələrin boğazını dişləyəndən sonra uşaqbazlığı və əyyaşlığı saymasaq,

                        etmədikləri cinayətlərə görə polis maşınında şən halda qışqıranları,

Zirzəmilərdə diz çöküb qışqıranları və damdan çıxartılanları,

Motosiklçilər tərəfindən zorlanmağa imkan verib həzzdən qışqıranları,

Səhər-axşam yol qıraqlarında, park çəmənlərində və qəbiristanlıqlarda

                                                                                    masturbasiya edənləri,

İçindəki sevimli uşağı üç təkgöz cadugər qarının ucbatından məhv edənləri,

Butulkayla, sevgiliylə, siqaret qutusuyla, şamla cinsi əlaqəyə girib

            həzz içində çarpayıdan yerə yıxılanları, dəhlizdə rahatlaşıb özünə gələnləri,

Gecələr oğurlanmış maşınlarda özünü sata-sata Koloradodan keçənləri,

            bu şeirlərin gizli qəhrəmanını - saysız qurbanlarıyla boş maşın meydançalarında,

                        xəlvət həyətlərdə, kinoteatrların damlarında, dağ başındakı mağaralarda

                                    və ya ətəyini dartışdıran arıq ofisiant qızlarla unudulmuş

                                            yanacaqdoldurma məntəqələrində və əlbəttə ki,

                                                doğma şəhərin küçələrində əlaqəyə girən Nil Kessedini,

İyrənc filmlərdə əriyib gedənləri, yuxuya gedib Manhettendə oyananları,

                        şərabın təsirində olan bədənlərini zirzəmilərdən sürüdənləri,

Past-Riverdəki isti otağın qapıları açılana qədər bütün gecəni sərgərdan dolaşanları,

Qoyun beyini yeyənləri, Boveridə dəniz xərçəngi sovuranları,

Küçələrin romantikasına və pis musiqiyə görə ağlayanları,

Körpü altında karton qutularda gecələyənləri, çardaqlara sığınanları,

Gecələri əfsunlar tərtib edib, ancaq səhər açılandan sonra

                                    heç nəyə yaramayan sayıqlama yazdığını başa düşənləri,

Ağ ciyərlərdən, ürəkdən, ayaqlardan, quyruqlardan səhər yeməyi hazırlayanları,

Heç olmasa yumurta tapmaq ümidiylə ət maşınlarının altına girənləri,

Üç dəfə damarlarını kəsib üçündə də uğursuzluğa düçar olandan sonra kədər içində

                                    aktikvar dükanı açanları və özünü qoca hesab edib ağlayanları,

Bruklin körpüsündən tullanıb Çayna-taunda, şorba qazanlarının buxarı içində,

                                    yanğınsöndürən maşınlar arasında itənləri, əbədi unudulanları,

Qəmli halda pəncərədən oxuyanları, metro vaqonunun pəncərəsindən tullananları,

            zəncilərin üstünə hücum edənləri, küçədə qışqıranları,

                        otuzuncu illərin darıxdırıcı alman cazının vallarına qulaq asanları,

                                    viski qurtumlayanları, unitaza qusanları,

Səndə, məndə, onda Əbədiyyət öncəgörmələrinin baş verib-vermədiyini

                                    öyrənmək üçün dörd sutka dalbadal axtarışa çıxanları,

Denverə gedənləri, Denverdə ölənləri, Denverdən qayıdanları və əbəs yerə

            Denverə baxanları gözləyənləri, Denverdə əzab çəkməyinə baxmayaraq

                        yaxşı ki ora getdiyini, Vaxtı qazandığını fikirləşənləri,

Kar kilsələrdə diz çöküb bəşəriyyətin xilası üçün yalvaranları,

Həbsxana divarlarını başını çırpıb Altakrasa blüz həsr edənləri,

Meksikaya gedib iynəyə oturanları, Dağa gedib Buddaya,

            Tanjirdə uşaqlara pənah gətirənləri, Vudlonda geylərə və qəbirlərə qışqıranları,

Radionun hamını zombiləşdirdiyini deyənləri, hökm oxunandan sonra əfv olunanları,

Dadaizmdən mühazirə oxuyan professorlara kartof püresi atanları,

            sonra qırxılmış başıyla dəlixananın pilləkanlarında dayanıb

                        intiharın məziyyətlərindən danışanları, lobotomiya tələb etsə də,

                                    sonsuz insulin, metrazol, elektroşok, hidroterapiya,

                       psixoterapiya, ağır terapiya, pinqponq və amneziya dalğasına tuş gələnləri,

Katatoniyada olanda həqiqətən etiraz edərək yeganə simvolik tennis stolunu

            inkar edənləri və bir neçə ildən sonra, həqiqətən daz olandan sonra

                    qayıdıb, şərq dəlixanasında keçirtdiyi mənasız həyatının qalanını yaşayanları,

Roklendin iyrənc dəhlizlərini, evsiz ruhun əks-sədasını, dəhşətli həyatı,

            ay kimi ağır, daşlaşmış bədəni, zorlanmış ananı, pəncərədən küçəyə atılmış

                        axırıncı cildi, saat dörddə bağlanan axırıncı qapını,

                                    telefona gələn axırıncı zəngi, mənzildən çıxartılan

                        axırıncı mebeli, tualetdən asılan çəhrayı rəngli kağız qızılgülü,

                                    qeyri-real ümidin mikroskopik hallüsinasiyasını,

Karl, Karl, nə qədər ki, sən dərddəsən, mən də dərdliyəm,

                                    və sən indi doğrudan da zamanın bütün pislikləri içindəsən.

 

II

 

Sementdən və aliminiumdan hazırlanan nə sfinksdir o, kəllələri deşib beyinləri içir?

Molox! Tənhalıq! İyrənclik! Çirkinlik! Zibil yeşikləri! Pilləkan altından çıxan uşaqlar!

                                    Orduda çürüyən oğlanlar! Parklarda inildəyən qocalar!

Molox! Molox! Dəhşət! Moloxun dəhşəti! Sevgisiz Molox! Mental Molox!

                                    İnsanlara rəhmsizliklə hökm oxuyan Molox!

Ələkeçməz zindan Molox! Kəllələrdən və sümüklərdən qala və dərd Konqressi Molox!

                                    Müharibə allahı Molox! Vəhşiləşmiş hakim Molox!

Xeyir güdən ağıllar Molox! Damarlarında pul axanlar Molox!

                        Barmaqları ordu olanlar Molox! Sinəsi insan yeyən maşın Molox!

                                    Qulağı tüstülənən qəbiristanlıq Molox!

Gözləri min qara pəncərə Molox! Uzun küçələrin axırındakı göydələnlər Molox!

                                    Yuxu görüb tüstü buraxan fabriklər - Molox!

                                                Şəhərlərin bacaları və antenaları - Molox!

Sonsuz sevgisi neft və daş olanlar - Molox!

            Ruhu elektrik enerjisi və bank olanlar - Molox! Gücü ağıl olanlar - Molox!

Tənha oturduğum yer - Molox! Mələkləri fikirləşdiyim yer - Molox!

            Ağılsız olduğum yer - Molox! Dəli - Molox! Sevgisiz və kişiliksiz - Molox!

Ruhuma belə tez girən - Molox! Bədənsiz şüur olduğum yer - Molox!

            Məni vəhşiləşdirən və tənhalığa çəkilməyə məcbur edən - Molox!

                        Qorxum - Molox! Moloxda oyanın! İşıq düz göyüzündən düşür!

Molox! Molox! Atılmış mənzillər! Qaranlıq künc-bucaq! Qəbiristanlıq xəzinəsi!

                        Kor meqapolislər! Şeytani əməllər! Xəyali xalqlar! Dəlixanalar!

                                                Daş orqanlar! Dəhşətli bombalar!

Onlar Moloxu Göyüzünə qaldıranda kürəklərini sındırdılar! Körpülər, ağaclar,

                        radiodalğalar, kütlələr! Ətrafımızda mövcud olduğuna baxmayaraq

                                                şəhərləri göyə qaldıranlar!

İllüziya! Peyğəmbərlik! Hallüsinasiyalar! Möcüzələr!

                                                Anlar! - hamısı Amerika çayında batdı!

Arzular! Həzzlər! Dinlər! - sentimental zir-zibillə dolu qayıq!

Axıntılar! Qorxular və əzablar! Sürüşənlər! Yoxuşlar! Kədər!

                                                Onillik heyvan qışqırıb özünə əl qaldırır!

Şüurlar! Təzə aşiq olanlar! Ağıslız nəsillər! Zaman qayalarından üzü aşağı düşmək!

Çay üstündə səmimi müqəddəs gülüş! Onlar hər şeyi gördülər! Vəhşi baxışlar!

                        Müqəddəs qışqırıqlar! Onlar əfv olundular! Onlar damdan tullandılar!

                                   Tənhalığa! Əllərində gül dəstəsiylə! Çaydan üzü aşağı! Küçələrə!

 

III

 

Karl Solomon! Səninləyəm Roklenddə,

Məndən daha ağılsız olduğun yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Anamın ruhuna oxşadığın yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

On iki tibb bacısını öldürdüyün yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Bu anlaşılmaz zarafatlara güldüyün yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Bircə dənə makinaları olan iki böyük yazıçı olduğumuz yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Sənin vəziyyətinin ağırlaşdığı və haqqında radioda danışıldığı yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Başın vəziyyətinin həşəratları inkar etdiyi yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Yutikalı qarımız qızın sinəsindən çay içdiyin yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Baxıcıların haqda satiralar yazdığın yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Uçurumun dibində real pinq-ponqda uduzduğun üçün

                                                            dəli köynəyinin içində qışqırdığın yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Katatoniya royalını çaldığın yerdə,

Ruh günahsızdır, o heç vaxt heç bir halda ağır tipli dəlixanada ölməli deyil

Səninləyəm Roklenddə,

Çarmıxa çəkilmiş bədənindən çıxan ruhunu əlli elektroşokun da

                                                                        qaytara bilməyəcəyi yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Həkimlərini ağılsızlıqda ittiham etdiyin və milliyyətçi-faşist Qolqofaya qarşı

                                                yəhudi sosialist inqilabını fikirləşdiyin yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Göyüzünü aralayıb yarımtanrı qəbirindən əsil Məsihi çıxartacağın yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

İyirmi beş min ağılsız yoldaşın internasionalın axırıncı misralarını xorla oxuduğu yerdə

Səninləyəm Roklenddə,

Birləşmiş Ştatları ədyalın altında qucaqlayıb öpdüyümüz yerdə -

                                    Birləşmiş Ştatlar bütün gecəni öskürüb bizi yatmağa qoymur

Səninləyəm Roklenddə

Şəxsi ruhi təyyarələrimizin damdan qışqırdığı üçün komadan ayıldığımız yerdə:

Onlar səmavi bombaları atmaq üçün gəliblər, xəstəxana partlayır, sökülür xəyali divarlar

Arıq kütlələr, uzağa qaçın

Ah, qələbə, tüpürüm alt paltarlarına - biz azadıq!

Səninləyəm Roklenddə,

Xəyallarımda sən dəniz səyahətindən sonra yaş olan Amerika yolları boyunca

                                                Qərb gecəsindəki evimin qapılarına doğru gedirsən.

 

 San-Fransisko 1955-1956

 

"Fəryad"a sözardı

 

Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs!

                                                                        Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs!

Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs! Müqəddəs!

Dünya müqəddəsdir! Ruh müqəddəsdir! Dəri müqəddəsdir!

                        Burun müqəddəsdir! Dil, kişilik orqanı, əl, arxa - müqəddəsdir!

Hər şey müqəddəsdir! Hamı müqəddəsdir! Hər yer müqəddəsdir!

                                                                        Hər gün əbədidir! Hamı mələkdir!

Axmaq da müqəddəsdir, mənim ruhum kimi müqəddəs!

Yazı maşını müqəddəsdir! Şeir müqəddəsdir! Səs müqəddəsdir!

                                                Dinləyicilər müqəddəsdir! Ekstaz müqəddəsdir!

Müqəddəs Piter! Müqəddəs Allen! Müqəddəs Solomon! Müqəddəs Lüsen!

            Müqəddəs Keruak! Müqəddəs Hanke! Müqəddəs Berrouz!

                        Müqəddəs Kessedi! Xəbərsiz yoxa çıxanlar və əzabkeş

                                    bədbəxtlər müqəddəsdir! İnsanabənzər mələklər müqəddəsdir!

Dəlixanadakı anam müqəddəsdir! Kanzasdakı babalarım müqəddəs!

İnildəyən saksafon müqəddəsdir! Oynayan apokalipsis müqəddəsdir!

            Cazmenlər, marixuana çəkən hipsterlər, dünya və həzz və barabanlar müqəddəsdir!

Göydələnlərin və səkilərin tənhalığı müqəddəsdir! Milyonlarla dolub-daşan

                                                                       yeməkxanalar müqəddəsdir!

                                                Trotuarların altından axan gözyaşı çayları müqəddəsdir!

Tənha ideya müqəddəsdir! Orta yaşlı yağlı qoyun müqəddəsdir!

            İnqilabın axmaq çobanı müqəddəsdir!

                        Los Ancelesi Los Anceles edən müqəddəsdir!

                                    Nyu-York müqəddəsdir! San-Fransisko müqəddəsdir!

                                                Paris müqəddəsdir! Tanjir müqəddəsdir!

                                                            Moskva müqəddəsdir! İstanbul müqəddəsdir!

Əbədiyyətin vaxtı müqəddəsdir! Vaxtın əbədiyyəti müqəddəsdir!

                        Kosmosdakı saatlar müqəddəsdir! Beşinci İnternasional müqəddəsdir!

                                                                        Moloxdakı mələk müqəddəsdir!

Müqəddəs dəniz! Müqəddəs səhra! Müqəddəs relslər! Müqəddəs qatar!

                        Müqəddəs öncəgörmələr! Müqəddəs hallüsinasiyalar!

                                    Müqəddəs möcüzələr! Müqəddəs gözlər! Müqəddəs Uçurum!

Müqəddəs bağışlanma! Əzabkeşlik! Açıqürəklik! İnam! Müqəddəslər!

                                                Bizim! Bədənlərimiz! Əzabkeş! Bağışlayan!

Müqəddəs ruhumuzun inanılmaz mehribanlığı!..

 

Berkli 1955

 

Tərcümə etdi: Həmid Piriyev

 

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 19 may.- S.26-27.