İlhan BERK

 

1919-cu il

 

Mən

            bir xəstəxana

                        lampasının işığında

                                    dünyaya gəldim,

Yer üzü

            Birinci Dünya müharibəsinin

                        acıları içində qıvrılırdı.

Başımın üstündə

            məndil boyda

                        bir bulud vardı...

 

Bir dağın təpəsindən

            yanan şəhərləri seyr etdim,

bir köynəkdə qaçan

            insanları seyr etdim.

İlk dəfə

            top gördüm,

                        təyyarə gördüm,

anam,

bacım,

bir də mən -

            üçümüz də ayağı yalın...

Bazarlarımıza,

qapısı bağlı dükanlarımıza

                                    qar yağırdı.

 

İnsanlarımız

            dağlara qaçırdılar.

O yanğından

təkcə dənizlərmiş

            çaylarımız,

                        çeşmələrimiz

qurtara bildi.

Yandırılmış

və

            talanmış şəhərlərimizə

bir axşamüstü

            əsgərlərimiz gəldilər -

qursaqları bomboş...

Amma

            geri aldılar

                        nəyi vermişdiksə...

Bir-bir dağdan endik,

dünyanı tanıdım

və

            ilk dəfə

                        qorxudan deyil,

qürurdan ağlamağı

            öyrəndim...

 

Ayrıq otu

 

O

            səssiz-sədasız

                    bir ayrıq otu idi Anadoluda

                                    quraqlıqdan öncə.

Ən

            kiçik şeydən

                        hirslənərdi:

məsələn,

            bir quş uçmasın

                        Qızılırmağa sarı.

(Bir quş

            bir irmaqdan

                        nə qədər su

                                    içə bilər ki?)

Kökünə

            su sızmış kimi sevinərdi

üstündən

            bir bulud

                        keçdiyi zaman -

yox olardı dərdi,

dünyanı,

            dünyanı heç nəyə

                        dəyişmərəm deyərdi...

 

O

            səssiz sədasız

                        bir ayrıq otu idi Anadoluda

quraqlıqdan öncə,

quraqlıqdan öncə,

quraqlıqdan öncə...

 

Bir sahil qəhvəxanasında

 

Bilmirəm,

            çaylarımızı

                        sifariş vermişdikmi?

Üç dost

            bir qıraqda əyləşib

                        tor yamayırdıq.

Kimimiz

           türkü mızıldayır,

kimimiz

            siqaret üstünə

                        siqaret çəkirdi.

Sanki dünya durmuşdu.

Unutmuşduq özümüzü.

Bir sürü qaranquş

            keçdi pəncərənin önündən.

Bığları

            üzünə qarışmış

                        bir adam

birdən:

- Dəniz çəkildi! - dedi.

Yerimizdən qalxdıq -

və

            o zaman gördük

                        çəkilən dənizi...

 

 Çöldə

            bir dilim

                        çörək kimi idi

                                    Göyüzü...

 

Güneydə bir irmaq

 

Bir sünbül

            böyüyürsə Türkiyədə,

sevgiylə böyüyür.

Sevgiylə böyüyür.

lavanta çiçəkləri,

            xaşxaşlar,

                        kəklik otu,

qarğıdalı,

            düyü, yulaf...

Min illərdi

            belə gördük.

Mən

            balıqlarla,

                        yosunlarla danışdım -

dünyanı görməyən qalmamış...

İndi

            güneydə

                        bir yonca böyüyürsə,

                                    məni kimi

daha gözəl

            bir həyat üçün

                        böyüyür.

Pambıqlar

            daha dümağ açılırsa,

səbəb budur!

Bir orman

            o biri ormanları

                        düşünərək böyüyür

                                    Türkiyədə.

 

Elə

            bir zamana

                        gəlib çatdıq ki,

indi

            bir adam

                        o biri adamdan

                                   az sevmir dünyanı.

Mən

            Amerikadakılardan,

                        İngiltərədəkilərdən

az sevmirəm

dənizləri,

            ormanları,

                        həyatı -

indi sarmaşıqlar,

            lobyalar,

                        asmalar

daha

            sıx sarılırlar

                        bir-birlərinə.

 

İndi

            çöllər də

                        o çöllər deyil,

indi

            dağlar da

                        o dağlar deyil -

sevmirlər yalnızlığı...

İndi

            dünyada

                        heç kim

                                    tənhalığı sevmir,

indi

            İranda

                        Misirdə,

                                    Sudanda

ormanlar

            nədən ötrü böyüdüklərini

                        bilirlər...

 

Hacı Bəktaş Vəli

 

Bir rəsmdə

            bardaş qurub,

                        oturub Hacı Bəktaş Vəli.

Evi kimidi Yerüzü.

Qucağına almış

            bir ceyranla bir aslanı.

Üçü də eyni şeyi düşünür kimidi.

 

Nəyi sevərdi,

            nəyi sevməzdi

                        Hacı Bəktaş Vəli?

Bilmirəm.

Amma

            həmişə açıq olurdu

                        evinin qapısı.

Üzü?

Üzü uzun və saqqalı idi.

Vird edirmiş kimi

            önümə baxardı hər zaman...

Yanında idi kainat:

yəni Yerüzü,

yəni Göyüzü,

yəni

            hər səhər salamına durduğu aləm...

 

Nə belə sevda gördüm,

Nə belə ayrılıqlar

 

Nə zaman səni düşünsəm,

bir ceyran su içməyə enər,

çəmən zümrüd rəngi alar.

 

Nə zaman səni düşünsəm,

bir yaşıl zeytun dənəsi,

bir mavi dəniz

alıb götürər könlümü

            kim bilir haralara...

 

Nə zaman səni düşünsəm,

gül əkərəm

            əlim dəyən hər yerə,

dən verərəm göyərçinlərə,

su səpərəm çiçəklərə,

sevərəm

            sevdiyin dağları...

 

İstanbul

 

Budur,

            qurğuşun qübbələr səhəri

                        İstanbuldasan.

Havada

            pərən-pərən düşmüş

                        buludların xışıltısı.

Qaraköy çarşısından keçən

            tramvayların şüşələrinə

                        yağış yağır.

Yenicami,

            Süleymaniyyə kürəklərini

kirli səmaya söykəmişlər -

            qımıldanmırlar heç.

Ayasofya

            əlləri ilə üzünü örtmüş,

                         sanki səssiz-səssiz ağlayır.

 

İnsanlar küçə-küçə,

           çarşı-çarşı,

                        ev-ev

çiyin-çiyinə verib dayanmışlar,

boyunları bükük,

üzləri kədərli, yorğun,

heç danışmırlar,

körpünün açılmasını gözləyirlər.

Hamısı da

            dəli kimi

                        sevir həyatı -

kimisi rəngsazdı,

            kimisi gəmidə işləyir,

Dünyada

işinə-gücünə gedən insanları

            seyr etməkdən gözəl nə ola bilər?

İri bir bulud

            dayanıb başımızın üstündə -

toxunsam,

            Sanki İstanbul ağlayacaq...

 

Tərcümə etdi: Dilsuz

 

 Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 6 oktyabr.- S.17.