Əksəriyyəti üç il öncə əsgərlikdə yazılan bu şeirləri, bir müddət əvvəl heç vaxt çap etdirməməyə qərar versəm də, indi bu qərarımdan vaz keçmiş durumdayam və bunun əsas səbəbi o mətləbi anlamağımdır ki, hər hansı şairin öz yaradıcılığı boyunca yazdığı bütün şeirlər istər-istəməz onun ilham xronologiyasını və ya poetik bioqrafiyasını təşkil eləyən nəsnəyə çevrilir. Bu nəsnələrin gizlədilməsi, təkcə həmin bioqrafiyanın aydın şəkildə görünməsinə mane olmur, həm də şairin daha sonra yazacağı şeirlərini doğru duyulmaqdan məhrum edir. Məsələn, mənə elə gəlir ki, Vaqif Bayatlının 1986-ci ildə çapdan çıxmış "Unudulacaq bütün sevdalar" adlı kitabındakı bəzi sadə və sıradan şeirlər olmasaydı, elə həmin kitabda yer alan və müasir Azərbaycan poeziyasının ən gözəl nümunələri arasında anılmağa layiq olan şeirlər və misralar oxucu tərəfindən asanlıqla hiss edilməzdi. Yəni o sadə və sıradan şeirlər şairin ruhuyla tanış olmaqda oxucuya yardım göstərir, şairin düşdüyü ab-havaya girmək üçün oxucunu yavaş-yavaş buna hazırlayır və sən yavaş-yavaş yüksəlməkdə olan dalğanı hiss edə-edə, məsələn,

"...Çaylar axtardığı dənizə axmır,

Buludlar üzdüyü torpağa yağmır,

Küləklər gəzdiyi yarpağa əsmir."

- misralarına gəlib çıxdığın zaman artıq bütün duyğularınla o çayları, o buludları, o küləkləri də hiss edirsən; şairin bu misraları yazarkən bulunduğu o sehirli dünyaya sən də daxil ola bilirsən. Amma bu şeiri ondan əvvəlki bəzi sadə və sıradan şeirlərin müşayiəti olmadan təkcənə oxuyan oxucunun aldığı effekt, mənim fikrimcə, eyni olmur. (Bu sadə və sıradan şeirlərin daşıdığı funksiya kimi bir şeirin daxilindəki ilkin misralar da bəzən daha sonra gələcək misralara zəmin hazırlayır. Bu ilkin misraların sayəsində isə, həmin kitabda yer alan "Qış sevdası" adlı başqa bir şeirin kulminasiyasını daha dərindən duya bilirsən:

"...O üzdə, bu üzdə qonşu oğlanlar

Qartopu çırpırlar qızın belinə,

Yupyumru, çılçılpaq ayaqlarına.

Çırpırlar dünyanın bu get-gəlinə,

Çırpırlar taleyin saydıqlarına.")

Orxan Vəlinin bəzi sadə və sıradan şeirlərini oxumayan oxucu birdən-birə:

"Bekliyorum,

Öyle bir havada gel ki,

Vazgeçmek mümkün olmasın."

və ya

"İmkansız şey şiir yazmak,

aşıksan eğer,

ve yazmamak

aylardan Nisansa"

şeirlərinə rast gəldikdə, heç vaxt nə birinci şeirdəki "bəkləyişi", nə də ikinci şeirdəki "aprel təsvirini" hiss edə bilməz.

Füzulinin "Leyli və Məcnun"unda Məcnunun atasının ölümünü təsvir edən fəsli oxumayan oxucu, sonra birdən-birə, sanki milyon insanın taleyini bir şərab qədəhinə sığışdırırmış kimi, milyon ömrün qəmini ikicə misraya sığışdıran şairin məharətini çətin ki, duymuş olsun:

"Saqi, meyi-laləfam yoxmu?

Dözmən bu xumarə, cam yoxmu?"

Yaxud ən azı bir neçə qəzəlini oxumadan, Füzulinin, deyək ki:

"Güllər açıldı, Füzuli, yaxalar çak edibən,

Gəl tutalım meyi-məhbub ilə səhra ətəyin"

kimi çox da dərin obrazlar işlənməmiş, amma yenə də möhtəşəm olan misralarından və ya,

"Ey Füzuli, qəddimiz qıldı fələk xəm, yəni,

Vəqtdir çıxmağa dünya qapısından, əyilin."

beytindən zövq almaq olmaz. Və bu səbəbdəndir ki, indi bu yazını oxuyan oxucu, məqalənin lap əvvəlindən bəri qeyd etdiyim şeir misraları qarşısında mənimlə eyni heyrəti paylaşmır.

Seyid Əzimin qəzəllərini bütövlükdə oxumadıqda onu, Füzulinin, məsələn:

"Ey olub sultan, deyən dünyadə

məndən qeyri yox,

Sən səni bir cüğd (bayquş) bil,

dünyanı bir viranə tut"

misralarındakı bayquş və viranə bənzətməsindən yararlanıb, bu bənzətməni öz

"Zahidü məscid təmənnasın çox etmə, ey könül,

Zahidi bir cüğd bil, həm məscidi viranə tut."

misralarına köçürən bir şair kimi tanıya bilərik. Bütövlükdə oxuduqda isə yarının qara saçlarını öz sinəsinə töküb, bu mənzərəni qara parçaya bürünmüş Kəbəyə bənzədən Seyid Əzimin bu kimi çox özünəməxsusluqlarını görərik:

"Siyəh zülfü töküb üstümə yatan dəmlər,

Bəsani-Kəbə siyəhpuş olduğum gecələr."

Bütün bunları nəzərə alaraq, bir vaxtlar çap etdirməyəcəyimə qərar verdiyim bu şeirləri indi çap etdirməkdən o qədər də çəkinmirəm. Çünki əks halda, bu şeirləri, bəlkə, gələcəkdə yazılacaq daha yaxşı şeirlərdən qoparmış ola bilərəm. Yuxarıdakı şeir nümunələrindən sonra aşağıda yer alan şeirlərin "aşağılığının" daha da nəzərəçarpan görünəcəyini isə o nümunələri yazmazdan öncə də bilirdim.

Təvəkgül Boysunar

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 29 sentyabr.- S.6.