Uzaqlarda bir şair

Babullaoğlunun "Oğluma söhbət" kitabı almanca nəşr edildi

Şair Səlim Babullaoğlunun "Oğluma söhbət" seçilmiş şeirlər kitabı Almaniyada, Köln şəhərində fəaliyyət göstərən "Pem Verlag" nəşriyyatında işıq üzü görüb.

76 səhifəlik kitaba müəllifin 30-dan artıq şeiri daxil edilib. Şeirləri alman dilinə Yusif Savalan və Orhan Aras tərcümə ediblər. Kitabın texniki redaktoru Stefanie Matzerdir. Nəşr Emil Camalov və BDM-ART STUDİO tərəfindən dizayn edilib. Üz qabığında yer almış "Ata, oğul və şar" rəsmini (James Coatesi imrpovizə kimi) nəşr üçün məxsusi olaraq gənc rəssam Elnurə Quluzadə çəkib.

Səlim Babullaoğlu açıqlamasında bildirib ki, kitabın nəşri təklifi Almaniyada yaşayan həmvətənimiz, yazıçı, tərcüməçi və naşir Orhan Arasdan gəlib: "Bir axşamüstü həmkarımız və dostumuz Orhan bəy mənə zəng elədi. Dedi ki, alman yazıçı və şairlərinin iştirakı ilə keçirilən bir tədbirdə sizin "Atama" şeirinizi oxudum. Dinləyicilər, həmçinin iştirakçı alman ədibləri (bu, ola bilsin ki, alman yazıçılar təşkilatının Köln ofisində baş verib, dəqiq yadımda deyil) şeiri bəyəndiklərini söyləyib kimə məxsus olduğunu soruşublar. Orhan bəyin izahından sonra "bəlkə həmin şairin kitabını çap edək?!", - deyə mənim şeirlər kitabımın nəşri ideyası yaranıb və gerçəkləşib. Mən bütün təşəbbüskarlara, xüsusilə indiyə qədər də Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrinin Almaniyada təbliği istiqamətində xeyli dəyərli işlər görmüş əziz Orhan Arasa dərin təşəkkür edirəm. Orhan bəy kitaba bir "ön söz" də yazıb. Ona, həm də buna görə və nəşr üçün elədiyi tərcümələrə görə minnətdaram. Əlbəttə ki, əziz Yusif müəllimə də tərcümələrin böyük yükünü öz üzərinə götürdüyünə görə, xanım Stefanieyə də, kitab üzərində çalışan hər bir kəsə minnətdarlıq edirəm. Əslində, Yusif müəllim bu təklifə qədər də tərcümələri hazırlamışdı, amma indi təklif, arzu və imkanlar kəsişdi, proses sürətləndi, cilalandı...".

Kitab haqqında bilgilər Almaniyanın www.epubli.de, www.wetbild.de, www.amazon.de, www.shop.buchkatalog.de və başqa məşhur saytında yerləşdirilib.

Oxucularımız üçün maraqlı olacaq deyə, Orxan Arasın kitab üçün yazdığı ön sözü təqdim edirik.

Qafqaz dağlarının arxasındakı bir ölkədən, Azərbaycandan gələn şeirlərdə səsini eşitdiyimiz Səlim Babullaoğlu bizə fərqli rənglər, fərqli rayihələr və fərqli mənalar təqdim etməkdədir. Bəzən o rayihə, rəng və mənalar bizə yad gələ və ya öyrəşdiyimiz sözlərə uymaya bilər.

Ancaq bütün bəşəriyyət üçün ortaq dəyərlər sayılan eşq, təbiət, insan, qorxu, təlaş, ölüm bir şairin şeirlərində fərqli dillərdə təqdim olunsa belə, hamımızın ürəyində iz salır.

J.P.Sartr bir yazısında belə deyir: "Ziyalı dövrünün məsuliyyətini daşıyır, dövrünün həm şahidi, həm də məhkumudur". Dövrünün şahidi olmaq, əşyalara və hadisələrə dərinliyi ilə baxmaq, hər varlığın mahiyyətinə nüfuz etmək istedadına, qabiliyyətinə malik olmaq insanın çiyinlərinə, eyni zamanda önəmli bir məsuliyyət də yükləyir. Bəlkə də elə buna görə Sartr ziyalını müttəhimlər kürsüsündə də oturdaraq, onun mühakimə edilməsinə şərait yaradır. Ancaq ziyalı mühakimə olunanda mədəniyyətlərin yaratdığı, meydana gətirdiyi məfhumlar da mühakimə edilir. Yəni bir Qərb ziyalısı ilə bir Şərq ziyalısının arasındakı dərin fərq onların məfhumlara yüklədikləri mənalardır.

Səlim Babullaoğlu dayandığı yerlə, yəni coğrafi baxımdan bir Şərq ziyalısı sayıla bilərsə də, şeirlərində həm dövrünün şahidi, həm də hamımızın inandığı dəyərlərə inanan bir şairdir. O, "Absurd" şeirində şairin yolçuluğunun, əslində, necə də çətin və cəsarət istəyən bir iş olduğuna diqqət çəkir və bu misra ilə çiyinlərində gəzdirdiyi məsuliyyətdən bəhs edir:

"Sevirəm...

Sevirəm bu yolun yolçuluğunu...".

Əslində bu yolun yolçuluğu çətin və məşəqqətli bir yolçuluqdur. Bəzən eşqin oduna yanmaq, bəzən də cəmiyyətin qınağına tuş gəlmək yolçuluğudur. Bəlkə də ona görə o ürəyini yeyib bitirməkdədir:

"Saçlarım elə belə ağarmadı,

Üzüm ağarmalıydı bəlkə...

Mən ürəyimi yeyib qurtardım...

Bu yolçuluqda, təbii ki, Həllac Mənsur da var, Nəsimi də var, Nitsşe, Höte də var. Hətta Höte "Şərq və Qərb Divanı"nında şərqli şairlərin bu yoldakı yolçuluğundan bəhs edərkən onların iztirabını, çiləsini daha çox qabardır:

"Etiraf et, Şərq şairləri

Daha böyükdür biz qərblilərinkindən.

Onlara amma tam yetişdiyimiz yeri

Görürük bir-birimizə olan kindən".

"Kindən" təmizlənən bir baxış bucağını keçmişdən ayıraraq yenidən dilə gətirmək olduqca çətindir. Çünkı eyni dildən istifadə etmək və ya eyni ifadələrlə eyni siyasi mənanı ortaya çıxarmaq, sadəcə, mənfəətlərin uyğun gəlməsi ilə baş verəcək bir hadisə deyil. Cəmiyyətlərin baxışlarının və mənalandırma sahələrinin formalaşmasında yüzlərlə fərqli amillər mövcuddur.

Tarix boyunca şairlər eşqin, sözün, cəmiyyətin acısını çəkiblər, bəzən göylərə ucaldılıblar, bəzən isə çarmıxa çəkiliblər. Onların axtarışlarına, bir "Mən" ətrafında fırlanmaqlarına və üsyan etmələrinə Səlim Babullaoğlunun şeirlərində də rast gəlmək mümkündür:

"Bir dediyim indi mənəm,

Sabah isə bir başqa hesabdar

Siz, biz,onlar və sairə...".

Hz. İsa (ə) həvarilərindən "Mən dediyimiz kimdir?", - deyə soruşanda onlardan ən müxtəlif cavabları almışdı. Əslində, hamı onu öz qavrayışına uyğun olaraq anlamış və öz düşüncəsinin gücü və çərçivəsində təqdim etməyə çalışmışdı. Həqiqətin özü isə onun öz-özünü təqdim etməsində gizlənmişdi. O, bəlkə də özünü düzgün təqdim etmişdi. Ancaq ondan sonra gələnlər onu yenə başqa cür təqdim etməyə davam etmişdilər. Xəlil Cübran, o "mən"də Şərqdən də, Qərbdən də səslər axtardı. Sartr o "mən"i səhrada çılpaq qalan azad insan kimi gördü, Rilke isə nifrət içində eyni yataqda yatan insanlar kimi təqdim etdi o "mən"i:

"Və insanlar qarşılıqlı nifrət içində

Yatarkən eyni nifrət içində

Yatarkən eyni yataqda yan-yana:

Axar, axar yalnızlıq bir çay kimi".

Səlim Babullaoğlu təbiətə, insana və bütün aləmə eşqlə baxan bir nəslin içindən çıxıb gəlir. Böyük şair Nəsimidə nə qədər üsyan varsa belə, bütün şeirlərinin əsasında aləmi bürüyən o böyük eşqlə bir əlaqə də var. Şərqin ən böyük eşq hekayəsini qələmə alan Nizamidə isə eşq həyatın bütün mənası sayılır. Səlim Babullaoğlu bu ənənənin içindən gəlib XXI əsrin sözləri ilə eşqi ucaldır ; tələskən, yorğun və pəjmürdə insana bir anlığa dayanmağı, təbiətlə bütövləşməyi təklif edir:

"Bir axşam ağac olmaq,

yağış olmaq,

qar olmaq istəsəm...".

Səlim Babullaoğlunun şeirlərindəki çeşnilik onun çox fərqli zamanların şahidinə çevrilməsinə və çox sürətlə dəyişən dünyanın, insanların onda yaratdığı müsbət və ya mənfi təsirlərdən bəhrələnməsinə söykənir. Qırx yeddi yaşındakı şair həm sosialist, həm kommunist sistemləri yaxından izləyərək o sistemlərin içində yaşamış, mübarizə apara-apara, "keçid və müharibə" dönəmi kimi bilinən 1990-2000-ci illər arasında cəmiyyətə hakim olan xaosun da acılarını dərindən hiss etmişdir.

Alman oxucuları onun şeirlərini oxuyanda dəyişən, çevriliş yaşayan sistemlərdən başqa, fərqliləşən, dəyişən insanın da öz dəyərlərindən nələri itirdiyni və eşqdən necə uzaqlaşdığını görəcək.

Orxan Aras

Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 15 iyun.- S.9.