George Boqza (6 fevral 1908-14 sentyabr 1993) solçu və kommunist siyasi məhkumluğu ilə tanınan rumın avanqard esseist, şair və jurnalisti idi. Müharibə dövründə üsyançı kimi tanınan ən təsirli Rumıniya sürrealistlərindən idi. O, mübahisəli şeirlərindən bir neçəsinə görə iki dəfə plagiatda günahlandırılaraq həbs olunub. Boqza, Rumıniyada çoxlu sayda rəssamlıq əsərlərinə görə uğur qazanmışdır. Kommunist Rumıniya qurulduqdan sonra, Boqza öz üslubunu Sosialist realizmə uyğunlaşdırdı və hökumətə xidmət edən ən əhəmiyyətli ədəbiyyatçılarından birinə çevrildi. Geo Boqza "Viata Romaneasca" və "Romania Literara" jurnalının redaktoru, Rumıniya Yazıçılar Birliyinin rəhbərlərindən biri və Rumıniya Akademiyasının üzvü idi.

 

Məndə birisi var

heç bir ağrı onunla yad deyil...

Yeddi min illikdir.

Məndə birisi var

Birisi canından çalışır ki,

heç uğuru puça çevrilməsin

on altı yaşı var.

Adi insanların yaşları mənim canıma yapışmaz

həmişə yeddi min yaşım olub.

Amma dünyanın çətinlikləri qarşısında

gərək ki,

On altı yaşında öləm.

 

***

 

Vərşoda bir qız belə deyirdi:

Məni sığallamaq istəyirsənsə, mane olmayacam

Məni öpmək istəyirsənsə, olsun.

Sinələrimi soyundurmağa icazə verərəm

amma bilməlisən ki, almanlar atamı güllələdilər

Yandırdılar qardaşımı kürədə.

Məni sığallamaq istəyirsənsə, mane olmayacam

Amma bilməlisən ki, bütün bu ölülər məndə ağlayırlar

Və mən təpədən-dırnağa kül olmuşam.

Məni öp,

amma kaş bu öpüş sənin ağzını acı etməsin!

 

***

 

Yuana Maria bir gəmidir başqa dünyadan

 

1

 

Fevral ayının gün ortası idi, Yuana Maria

Gedib küçələrdə gəzək - dedim

və əlinə bir çiçək verdim.

Belə başladı o günorta

Şəhər qaranlığa batdı...

Surətsiz insanlar keçirdi yanımızdan,

uzaqlara səfər etməyi düşünürdülər.

Hiss etmədən bizi də götürüb aparırdılar uzaqlara

Yanımda addımlayırdın

qaranlıqda,

sanki avaz səsini eşidirdim,

səssiz-səmirsiz

özünçün nəğmə oxuyurdun.

Fevral ayının günortası idi,

bir hekayənin başlanmasına möhtəşəm gün idi.

Yuana Maria,

əlində çiçək vardı,

qıpqırmızı idi.

 

2

 

Bir qəribə ulduz göydə tapılmışdı

gündüzlərdə də görünürdü,

şəhərin gözü ondaydı,

sadəcə, mən ondan göz götürmüşdüm,

sənə baxırdım, Yuana Maria!

O il, o qəribə ulduz

gündən-günə parlayırdı,

şəhər ondan gözünü götürmürdü.

Sadəcə, mən sənə baxırdım,

sənə baxırdım, Yuana Maria.

 

3

 

O günlər dəmir parçalarıtək tökülürdü şəhərə,

buludlar

bizi ondan qoparırdılar,

çətin günlərimizi keçirirdik,

üfüqdən külək göy qurşağının damlalarını gətirirdi

və uzaqların ətrini...

Mən daima əllərinə baxırdım

və əllərin gözəldir, deyirdim.

Əllərin özünə bənzəyir, Yuana Maria.

 

4

 

Bir dəfə səninlə küçəbəküçə qaçırdıq,

əlində bir qırmızı gül var idi.

Sənə dedim:

uzaqlara gedəcəyəm, Yuana Maria

qayğılı fikirlərə daldın

və o gülün ləçəklərini bir-bir

dərməyə başladın.

 

5

 

Hələ də şəhərdən uzaqdakı ormanları sevirəm, Yuana Maria.

Arasından keçdiyimiz ormanlar

sadə və təbii ormanlar,

şəhərdən uzaqdakı ormanlar

amma mən sənə darıxmışdım.

Hər şey mənə möhtəşəm gəlirdi

deyirdin bu təpənin o tayında

fəvvarələr yurdudu.

Bəli, Yuana Maria

təpənin o tayında Fəvvarələr yurdudu,

amma biz heç zaman ora çatmayacağıq.

 

6

 

Böyük və parlaq bir ulduz idi,

həyrətlənmişcə ona baxırdıq.

Sənə dedim: bəlkə, o mənim ulduzumdu

yox, Yuana Maria, o sənin ulduzun deyil,

sənin ulduzun başqa ulduzdur.

Bilinməyən bir ulduz

adamlar görə bilməzlər

sadəcə, bu dünyada mən bilərəm

hansı ulduzdur sənin ulduzun, Yuana Maria.

 

7

 

Hərəkətsiz durub sənə baxdığım axşamlar

Yuana Maria,

gözəl idin, Yuana Maria.

Tanınmayan adalardan çamış

bir yelkənlə gəmi kimi

gözəl idin, Yuana Maria

və mən sənə baxırdım,

səndən məst olurdum

dənizin ortasına aparan

bir yelkənli gəmi kimi ki, səni rəqs etdirirdi,

ki, səni aparırdı

dünyanın sonuna

belə idi, Yuana Maria.

 

8

 

O payız, Yuana Maria

Həyatımın ən kədərli axşamlarını yaşadım

Şəhəri bürüyən dumanlı axşamlar,

səhərə kimi saat ağır yeriyirdi

və mənim ürəyim sənə darıxırdı, Yuana Maria.

Sənə darıxdığım axşamlar

Aya darıxıb gecə addımlamağa adəti olanlar kimi

Amma sən həmişə başqa tərəfdəydin

səhərə kimi saat ağır yeriyirdi

və hirsli duman şəhərə yuva salırdı,

sənə darıxdığım axşamlar, Yuana Maria

 

9

 

Sənin fikrində olduğum gecələr,

Yuana Maria,

tənha və çılpaq.

Kədərli Ay işığı altında

ki, göy üzündən damla-damla qanımı sorurdu

və səhər öz başıma buraxırdı.

Sarala-sarala

özümü gündüzün üzündən yuxarı çəkirdim

okeanların dibindən çəkən kimi

mənə baxırdın, deyirdin:

nə saralmısan!

Hə... Yuana Maria, saralmışam!

Və hər dəfə ki, səni düşünürəm

həyatım boyu

saralıram...

 

10

 

Məni yuxudan oyadan səhərlər,

Yuana Maria,

işıq kimi mənə tərəf gəlirdin

iki Günəş aləmdə zahir olan səhərlər kimi.

Yuana Maria,

belə bir səhərlərdə

həyatla üz-üzə qalırdım

və saçlarım küləkdə dalğalanırdı

səhərlərdə gözəllikdən parlayan güllər

iki Günəş aləmdə zahir olan səhərlər

sən məndə zahir olurdun, Yuana Maria

qanımdan,

məni yuxudan çəkib qoparan

alovlu və gənc Günəş

düz gözümü açan dəqiqə

səni düşünürdüm

və səndən başqa o aləmdə kimsəni görmürdüm.

 

11

 

Torpaqda sürünən islaq o buludlu günlər

heç zaman təkrarlanmayacaq daha,

Yuana Maria,

heç zaman təkrar olmayacaq!!

Adını işığın ucuyla köşklərə yazdığım gün

yanıb-sönən işıqlarla,

sönüb-yanan işıqlarla,

amma adın qaranlıqda köçdü

bu ulduzdan başqa ulduza,

bu göydən o birisi göyə.

Elə oldu ki,

mən köşklərin ucuna yazdım

yanıb-sönən işıqlara,

sönüb-yanan işıqlara yazdım.

O zaman ki, adını aləmin sonsuzluğuna daşıyırdılar...

 

12

 

(İndi dənizlər bizi uzaqlara aparır)

Biz təzə bir-birimizə günaydın - dedik,

Yuana Maria

O zaman ki, gecələrin bitməz tənhalığında

Tapdıq bir-birimizi Günəşin doğmasında

və həyat bizim dodaqlarımıza qədər yeridi.

Acı və kədərli...

Biz iki yelkənli gəmi kimi olduq

Gecələrsə səfərdən sonra səhər çağı bir-birilə görüşən kimi.

Və faniliyin dalğaları ucalığında

bir-birinə salam verən kimi

Bu gün dənizlər bizi uzaqlara aparır.

 

George Boqza

 

Tərcümə edəni: Ümid Nəccari

 

Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 4 may.-S.31.