Azərbaycan-Serbiya
ədəbi əlaqələri genişlənir
Azərbaycan filologiya elminin bir çox başqa sahələrində
olduğu kimi, Slavistika elmi də ümummilli lider Heydər Əliyevin adı, onun Azərbaycan elminin inkişafı və tərəqqisinə
yönəldilmiş müdrik
siyasəti ilə bağlıdır. Balkan yarımadasında
yerləşən keçmiş
Yuqoslaviyanın bir hissəsi kimi, cənubi slavyan xalqlarından olan serblərin hal-hazırda müstəqil respublikası Serbiyanın
Azərbaycanla qədim
tarixi əlaqələri
vardır. Serbiya-Azərbaycan mədəni-diplomatik münasibətləri sovet
dövründə kifayət
qədər inkişaf
etmişdir. Bu gün
Azərbaycanın müstəqilliyini
tanıyan ölkələr
sırasında Serbiya
dövləti birincilərdəndir.
Azərbaycan - Serbiya ədəbi-mədəni əlaqələri
yeni zəmində inkişaf edir, iki müstəqil respublika olan Azərbaycan və Serbiya Respublikaları da yeni tarixi
dövrə qədəm
qoymuşlar. Serbiya ədəbiyyatının Azərbaycanda tədqiqi və tərcüməsi Leninqrad Universitetinin məzunu, ölkəmizin rəhbəri Heydər Əliyev tərəfindən
Slavyan filologiyası fakültəsinə təhsil
almağa göndərilmiş
Gülarə Ağasiyevanın
adı ilə bağlıdır. 1989-cu ildə
G.Ağasiyeva AMEA nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda
"Azərbaycan-Yuqoslaviya ədəbi
əlaqələri: tarix
və tərcümə
problemləri" mövzusunda
namizədlik dissertasiyasını
uğurla müdafiə
etmiş, elmi tədqiqatları ilə yanaşı, tərcüməçilik
fəaliyyəti ilə
də məşğul
olmuşdur. 2013-cü ildə
Serbiya Respublikasının
Bakıdakı
səfirliyinin iştirakı
ilə filologiya üzrə fəlsəfə
doktoru G.Ağasıyevanın
tərcüməsində ilk dəfə olaraq Serbiyanın tanınmış
yazıçısı, Serbiya
Akademiyasının akademiki,
"dahi gülüş
ustası" Branislav
Nuşiçin "Ramazan
axşamları" başlığı
altında hekayələr
kitabçası işıq
üzü görür.
Orijinaldan rus dilinə
tərcümə olunmuş
bu hekayələrdə
Makedoniya və Kosovonun müsəlman əhalisinin həyatından
bəhs edən maraqlı, sentimental səhnəçiklər
B.Nuşiç tərəfindən
ustalıqla qələmə
alınmışdır. Kitaba giriş sözünün müəllifi,
Serbiyanın Azərbaycandakı
fövqəladə və
səlahiyyətli səfiri
cənab Zoran Vayoviç öz fikirləri ilə belə bölüşür:
"Elmi - mədəni
əməkdaşlıq və
yaradıcılıq mübadiləsi
xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmaya,
dövlətlər arasında
əlaqələrin daha
da möhkəmlənməsinə
xidmət edir. Biz mədəniyyətlərimizin
zənginləşmə prosesinə
töhfəmizi ədəbiyyata
müraciət etməklə
veririk. İnanıram
ki, Branislav Nuşiçin hekayələrinin
nəşri Azərbaycan
ictimaiyyətinə Serbiyanın
xalq yazıçısının
əsərləri ilə
daha yaxından tanış olmağa imkan yaradacaq. Serbiyada uşaqlar üçün
ilk teatrın yaradıcısı,
görkəmli serb dramaturqu Branislav Nuşiç bizim mədəniyyətimizin
tarixinə ictimai xadim və yazıçı
kimi daxil olmuş, onun yaradıcılığı bu
günə qədər
öz aktuallığını
itirməmişdir. Onun doğma
xalqının həyatını
təsvir edən çoxsaylı komediyaları
milli sərhədləri
keçərək, dünya
ədəbiyyatı xəzinəsinə
daxil olmuşdur.
Məmnunluqla qeyd etmək istərdim ki, dahi satirikin
iki pyesi, "Nazirin xanımı" və "Fəlsəfə
doktoru" müxtəlif
illərdə M.Əzizbəyov
adına Azərbaycan
Dram Teatrı və S.Vurğun adına Rus Dram Teatrında uğurla səhnələşdirilmişdir.
Tanınmış serb
komedioqrafı, "dahi
gülüş ustası"
Branislav Nuşiç
müxtəlif, məharətlə
düşünülmüş ideyalarını orijinallıqla
birləşdirir və
gözümüzün önündə
heyrətedici hekayələr
-"Ramazan axşamları"
canlanır, burada yazıçı Şərq
ekzotikasından ilhamlanaraq
Balkan yarımadasının müsəlman əhalisinin
həyatından götürülmüş
səhnələri ustalıqla
təsvir edir. Ümid edirəm ki, diqqətinizə
təqdim olunan bu miniatür kitab oxucuda maraq
və əks-səda doğuracaq. Sonda, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşı
Gülarə Ağasıyevaya
kitabı nəşr etmək təşəbbüsünə və
tərcüməsinə görə
minnətdarlığımı bildirmək istərdim"
Azərbaycan-Serbiya ədəbi əlaqələrinin
zənginləşməsində Bakı Dövlət Universitetinin Dünya ədəbiyyatı kafedrasının
müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor, tanınmış qərbşünas
- alim, Azərbaycanın
ilk balkanşünası Cəlil
Nağıyevin də
adını xüsusi
qeyd etmək lazımdır. C.Nağıyev
serb ədəbiyyatına həsr
olunmuş bir çox elmi tədqiqat əsərlərinin,
tərcümələrin müəllifidir.
Serb ədəbiyyatını Azərbaycan
oxucusuna tanıtmaqda
"Kitabçı" dərgisinin,
"Ədəbiyyat qəzeti",
"Kaspi" qəzeti
və "Dünya ədəbiyyatı" dərgisinin
fəaliyyətini də
xüsusi qeyd etmək lazımdır.
"Kaspi" qəzetinin
səhifələrində (8 oktyabr, 2016) tanınmış
serb yazıçısı
"Xəzər sözlüyü"
kitabının müəllifi
Milorad Paviçə həsr olunmuş məqalə və onun həyat yoldaşı yazıçı
Jasmina Mixayloviçlə
Fərid Hüseynin müsahibəsi dərc olunmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Milorad Paviçə Bakıda heykəl də ucaldılmışdır. Qəzetin
səhifələrində verilən
əsərlər Serbiyanın
ən istedadlı şairlərinin, XIX-XX əsrlərdə
yazıb-yaratmış, bir
çox dillərə
tərcümə olunmuş
və rus dilindən Azərbaycan dilinə Xatirə Nurgülün tərəfindən
təqdim olunan silsilə şeirlərdir. Bu şeirlərin müəllifi
Laza Kostiç, Vislav İliç, Aleksa Şantiç, Nobel mükafatı laureatı İvo Andriç, Momçilo Nastasieviç,
Desanka Maksimoviç və başqalarıdır.
2018-ci il noyabrın
27-də AMEA-nın Nizami
Gəncəvi adına
Ədəbiyyat İnstitutunun
direktoru, akademik İsa Həbibbəyliyə
Azərbaycanın Serbiyadakı
fövqəladə və
səlahiyyətli səfiri
cənab Eldar Həsənov tərəfindən məktub
gəlmişdir. Səfir
məktubunda
Azərbaycan Ədəbiyyatının
Avropada yüksək qiymətləndirlməsi və
mükafatlandırılması haqqında Ədəbiyyat
İnstitutunun direktorunu
məlumatlandırır: "Hörmətli
İsa müəllim,
nəzərinizə çatdırıram
ki, çari ilin 15-19 oktyabr tarixində Serbiyanın Smederovo şəhərində
keçirilmiş 49-cu "Smederovo Poeziya Payızı" Beynəlxalq
festivalında azərbaycanlı
şair, Prezident təqaüdçüsü, Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin
üzvü Xaqani Həbiboğlu (Verdiyev)
"Smederovo Qızıl
Açarı" mükafatına
layiq görülmüş,
onun şeirlərindən
ibarət "Görüş"
adlı kitabı iki dildə (Azərbaycan və serb dillərində) nəşr edilmişdir.
1970-ci ildə əsası
qoyulmuş və hər il
təşkil olunan bu nüfuzlu festival, bütün dünya ölkələrini təmsil
edən şairlərin
görüş yeri kimi də məşhurdur.
Festivalın təşkilatçıları
tərəfindən təsis
edilmiş və ədəbiyyat sahəsində
nüfuzlu mükafat kimi tanınan "Smederovo Qızıl Açarı"na hər il bir
şair layiq görülür. Görkəmli ədəbiyyatşünaslardan təşkil olunmuş münsiflər heyəti zəhmət tələb edən uzun araşdırmalardan sonra festivala təqdim edilmiş çoxsaylı
namizədlər arasında
gizli səsvermə yolu ilə qalibi
müəyyən edirlər.
İndiyə qədər
qalib gəlmiş şairlər arasında Avstriya, Fransa, İspaniya, Çin, Yunanıstan, Rusiya, Almaniya, Norveç, Zimbabve, Argentina və digər ölkələrin
sevilib-seçilən şairləri
yer almışlar.
Səfər çərçivəsində Xaqani Həbiboğlu Serbiya Respublikasının
Mədəniyyət və
İnformasiya naziri cənab VladanVukosavlyeviç
tərəfindən qəbul
edilmiş, həmçinin
Serbiyanın Belqrad Universitetində fəaliyyət
göstərən Azərbaycan
Dili və Mədəniyyəti Mərkəzində,
Universitetin filologiya fakültəsinin tələbələri
qarşısında mühazirə
ilə çıxış
etmişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatı Balkan yarımadasında
yerləşən Sloveniya,
Makedoniya, Bolqarıstan
kimi slavyan ölkələrində də
tanınır, tərcümə
olunur və maraqla oxunur.
Gülər
Abdullabəyli
Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 26
yanvar.- S.13.