Mənim Tanrım...
Hekayə
Ucsuz-bucaqsız meşələrdə ağacların
xışıltısı, quş və yırtıcı heyvanların
arabir eşidilən səsləri, çayın
şırıltısı məni çox düşünməyə qoymurdu. Fikirlərim bir-birinə
dolaşıb qalmışdı.
Sürgündə keçirdiyim
altı ildə nələr gördüm,
nələr... Üç Azərbaycan
boyda Tayqa meşəsinə qaçıb
kor-peşman geri dönənləri, üstümüzdə
ağalıq edən komandirləri baltalayıb
sonra özünü dağdan atanları, aclıqdan insan əti yeyənləri gördükcə vəhşiləşirdim.
Tayqa meşəsinə qaçan
Vasifin üstündə
kibritdən başqa heç nə yox idi. Gecə tonqal qalayıb aclığı ilə bərabər yuxuya getmək istəyəndə
ona sarı gələn tüklü məxluqdan qorxub ağarmışdı. Ağır addımlarla
tonqala tərəf gələndə üzü
işıqlansa da heç nə görünmürdü. Üzünü tük basmışdı.
Nəinki üzünü, hətta bütün bədəni, əlləri,
ayaqları, alnı tük içində idi. Bığ saqqala, saqqal
da bığa qarışmışdı. Vasif qorxulu məxluqun insan olduğunu lap yaxına gələndə
sezib. Vadim imiş. İllər öncə
sürgündən qaçmağa
cəhd edib. 8 ildir meşədə
dolaşır, dırnaqlarını
daşlara sürtməklə
yonturmuş, üzünü
isə qırxmağa
heç nəyi yox idi. Söhbət
zamanı cibindən qara saqqıza oxşayan qurumuş ət tikəsini çıxarıb ağzına
atır. 3 gündür yediyi quru ət onu
aclıqdan xilas edirdi. Axırda dediyi sözlərdən
Vasif təsirlənib həbs düşərgəsinə
geri dönüb.
Vadim deyirdi:
- Buradan çıxa bilməyəcəksən. Cəmi
iki yolun var. Ya öləcəksən,
ya da cəhənnəmə
geri qayıdacaqsan. Can
şirin şeydir. Geri dön.
- Bəs, əl, ayaq və alnında
niyə tüklər uzanıb?
Vadim gülümsəyərək cavab
verib:
- Çiy ət yeməkdən. Bax ona görə
heyvanlar tüklü olurlar.
Vadimlə sağollaşıb düşərgəyə
geri dönən Vasif bütün əhvalatı Azərbaycan
dilini bilənlərə
danışırdı. Sonralar rus
dilini öyrəndi.
Və rusca bilənlərə də danışdı.
Meşədə ağacları kəsəndə
məhbuslardan ən azı 5-10 nəfəri zədələnir, xəsarət
alırdı. Ölənlər də olurdu.
Bəziləri heç çatdırmırdı
da. Ya ağacdan yıxılır,
ya da dalaşıb
bir-birini itələyib
dağdan aşırdırdılar.
Oradan qayıtmaq mümkün deyildi. Çünki yıxılanda sağ
qalanı belə ağac hissələri əzib torpağa yapışdıracaq. Yontalanmamış ağac hissələri dağın döşünə
qədər diyirlənib
çaya düşürdü.
Oradan isə axın aparırdı. Sonra maşınlara
yüklənib yola salınırdı.
Həftədə bir dəfə hər kəsə beş litr
su verilirdi. Məhbuslar suyu başlarından tökməyə çalışsalar
da, su havada
buz bağlayırdı.
Kim çatdırdısa, sevinirdi. Şaxtalı
havada tez çimməsən dona bilərdin. Tüpürcək şaxtadan havada
donurdu. İşəyəndəsə ziq-zaq trayektoriya
cızan xətt yerə buz şəklində
çatırdı. Gecələr
o qədər soyuq olurdu ki, baltanı
əlimdə bir az çox
saxlayanda qulpuna yapışırdı. Soba olan otağa qaçıb əlimin isinməsini gözləyirdim.
Vərəm xəstəliyi o qədər
yayılmışdı ki,
vərəmi xəstəlik
saymırdıq. Vərəm olan sevinirdi ki, bir az uzun ömür
sürəcək. Bədəni yara olanlar ayrıca
yatırdılar. Bütün bədəni
yara olanları aparıb güllələyirdilər.
Ona görə təmiz qalmağa çalışırdıq.
Vaxt ayağımıza
bağlanmışdı. Biz Rusiya cəngəlliklərində
azıb qaldığımız
kimi vaxt da azmışdı.
Uzun illərdən bəri kimlərsə oğuldan ataya çevrilmişdi.
Məktubla ata olmaqlarını
xəbər tuturdular.
Ağlayıb səhərə qədər içirdilər.
İçki isə maşın
yağının qaynadılmasından
alınan göy rəngdə maye idi. Bildiyimiz zəhər. Çay narkotik vasitə sayıldığından
kimdə tutsaydılar
cəzası üç
il artırılırdı.
Elə məndə də artırılıb. Məhbus düşərgəsində
on ildir çürüyürəm.
Sarı saçlarım vitamin çatışmazlığından
və əsəbdən
tökülüb. Arıqlayıb qırx yeddi kiloqram olmuşam. Bu gün səhər eşitdik ki, ağ çörək
var imiş. Günaşırı sıxanda suyu
süzülən qara
çörək yeyirdik.
O da olanda. Qarğa, ayı, dovşan ovlayanda yeyirdik. Ayının
üstünə balta
ilə hücum çəkən ac insanlar
idik. Əsl mübarizə meydanı
idi. Ya qarğalar insan
cəsədini dimdikləyib
udur, ya da insanlar qarğa
ətini qızardıb
iştahla yeyirdi.
Özümə balaca bloknot tutmuşam. Maraqlı və qorxulu
hadisələri qeyd edirəm. Yazmaq məni inkişafdan
geri düşməyə
qoymur. Dünən
qeyd dəftərçəmdə
yazmışam:
"İlahi, nə
yaxşı ki, itlər var. Onlar olmasaydı, biz bu gün dovşan əti yeməzdik".
Günəşli günlərin birində yenə də meşəyə odun yarmağa getdik. Tək idim.
Uzaqdan aşan ağacların səsi eşidilirdi.
Sanki ağlayırdılar.
Son vaxtlar həssas
olmuşdum. Baltanı yerə
atıb oturdum. Xəyalım uzaqlarda idi.
Birdən gözüm üstündə
hərflər cızılmış
ağaca sataşdı.
Ayağa
duranda baltanı da götürdüm.
Ağaca
yaxınlaşıb sözü
oxudum. "Cavid" - yazılmışdı.
Ürəyimə isti gəldi.
Sanki ağac Cavid
idi. Onu qucaqlayıb hönkür-hönkür
ağladım. Sakitləşəndə düşərgəyə geri
döndüm. Bu düşərgəyə bir
ildir gəlmişdim.
Yerimi tez-tez dəyişirdilər.
Cavid kim
idi? Vasifdən Cavidin kim
olduğunu soruşdum.
O mənə dedi:
- Şair idi. Bəlkə də
sağdır, bilmirəm.
Keçən il apardılar. Sən gələn gündən bir neçə gün öncə. Adı Hüseyn olmalıdır.
Gecələr şeir yazıb
Azərbaycan dilini bilənlərə yüksək
səslə oxuyurdu.
Ondan heç bir yadigar şeir qalmadı. Şeirlərini, yazdığı kağız parçalarını
bizim üçün
oxuyandan sonra sobaya atırdı.
Vasiflə sağollaşıb mənə
hərbi xidmət illərimi xatırladan naraya tərəf getdim. Sən demə, bu,
son söhbətimiz idi.
Bir həftə sonra məni başqa düşərgəyə göndərəcəkdilər.
Oradan sağ çıxmağı bacaracağam.
Və nəhayət, 12 ildən sonra Azərbaycana qayıdacam.
Amma ağaca
cızılmış "Cavid" sözünü
unuda bilmirdim. Sonralar evləndim,
uşaqlarım dünyaya
gəldi. Oğlum 7-ci, qızım isə
4-cü sinifdə oxuyurdu.
Həmin
illərdə onlara tez-tez Hüseyn Cavidin şeirlər toplusu kitabından şeir oxuyurdum. Sonuncu dəfə "Mənim Tanrım" şeirini oxuyanda özüm də kövrəldim...
Həzz
etmədim firqədən,
cəmiyyətdən,
Zövq
alamam hərbdən, siyasətdən,
Bir şey duymam fəlsəfədən, hikmətdən,
Mənim ruhum gözəllikdir,
sevgidir.
Nemət Mətin
Ədəbiyyat qəzeti.-2020.- 1 fevral.- S.29.