Mumiyalama,

yaxud şeirdə ikiüzlülük

Yaşayarkən ölüm haqqında danışa bilərəmmi?

İnildəyə bilərəmmi xəyali aclıqdan?

Şeirin içində gizlənib döyüşə bilərəmmi?

Özüm heç nə ola-ola hər şeyi təqlid edə bilərəmmi?

Həqiqətin içindən çəkib çıxara bilərəmmi həqiqəti?

Bulaqlarla sulaya bilərəmmi çölləri?

Dəyişdirə bilərəmmi silahları və alətləri?

Mənasız bir gecəni

ucaltdığım günəşlə işıqlandıra bilərəmmi?

Hər şey aciz qalırsa hədər sözlərə

və onlarla örtə bilirəmsə sığınacağımı

onda, deməli, kölgənin yuvasındakı işığı inkar edirəm.

Eynən mahnı kimi,

onlar da özünü inkar edər sözləri mumiyalayaraq.

Pəncərə gözlər və dustaq qanadlar,

mən sözlərdən ancaq

həqiqətlərin izinə düşməkçün yararlanıram.

Köhnə üsluba elegiya

Nə nəyisə güclə bəyənirəm,

nə də tez çıxıram özümdən.

O vaxt ki, dünyada daha

bəyənməyə bir şey qalmayanda.

Eşq bitəndə

həyatın xarabalıqlarına

baxmaq arzusu da ölür

onunla birgə.

Dayanıram çayın o tərəfində ki,

orda heç kəs suyun səsinə qulaq asmır,

qarşı tərəfdəsə var möcüzəvi yerlər

və yaşıl, ucsuz-bucaqsız sahillər.

Əllərimi palçığa soxuram,

dörd yüz nəsil yaşayıb burda.

Uzun bir yuxu keçir başım üstdən

göy üzü qaralanda.

Eh insan taleləri,

eh mənim taleyim,

əvvəlcə səs kəsildi,

sonra da hıçqırıq boğuldu...

Bircə dua

Bircə duam var, amma Allaha yox,

onun harda olduğundan xəbərsizəm,

bilmirəm məni tanıyır, yoxsa yox?

Həyatın yaddaşına əmanət edirəm özümü.

Bəziləri buna aqibət deyir,

bəzilərisə Allahın qisməti.

Alın yazın yoxdursa,

Allahın da

bağışlamaqdan özgə gücü yoxdur.

Bircə duam var,

haçansa çevriləcəyim kölgə,

heç olmasa bunu eşitsin.

Çünki o dua insan əməlləri

və ondan sonra xatırlanacaq

hadisələr haqqındadır.

Artıq mənimtək yox,

dünyadan əl çəkirmiş kimi

boşalmalıdır tutan qol.

Təzədən doğulsun ovucda

buza dönmüş güllərin

və sinələrin xatirəsi.

Heç kəs əbədiyyətin bəxşiş payından

başqa bir mirasa layiq deyil,

Sinə bəsdir, gül çoxdur

bütün həyatın yaddaşına.

Məlumat

Xeyr, ölüm deyilən şey yoxdur,

adicə daş da ölü deyil,

heç yerə düşən meyvə də.

Toxunan barmaqlarım həyat verir onlara,

nəfəs alırlar qanımın ritmiylə,

onlara dəyən nəfəsimlə.

Bu əl bir gün quruyanda da,

başqa bir əlin xatirəsində

əbədiyyən yaşadacaqlar varlıqlarını.

Eynən ağzın sakitcə qoruyacağı kimi

öpdüyü dodaqların dadını.

Yox demək günü

Yalançı mənzərələrdən,

Ay işığından və şəfəqdən,

rayihələrdən və güllərdən,

yalançı başgicəllənmələrdən

əl çəksin şeir.

Bu havayı geyimlərdən də.

Quru olsun, kobud olsun,

amma daşlaşmış ayaqlar kimi

söz açmasın ürəkdən.

Nə də danışsın zərifliklərdən.

"Yox" lazımdırsa, "yox" desin,

təlxəklik eləməsin.

Çəksin əlini, ayağını xəcalətdən.

Qışqıranda

qulaqlarını tıxayanları hədəf seçsin.

Mənim haqqımda danışası olsa,

ancaq tikanlı sözlərə icazə var.

Əgər, doğrudan da, şeirdisə belə olsun:

Qapılar qapalı, küçələr sehrli.

Eh, bu misralarda

gör necə də intizarını çəkirik

"bəli" sözünün.

Çünki zaman axır

Çünki dayanmır zaman,

eybi yoxdur,

əgər keçən günlər yaxınlaşırsa

zəhərli su dolu o stəkan

həyat təşnəsinin qeyb olduğu yerdədirsə.

Saymırıq ötən günləri

sanki bu gün doğulmuşuq.

Hələ həyat yenicə başlayıb

və daha uzaqda

bizi gözləməkdən yorulub ölüm.

Joze Saramaqo

Tərcümə edən: F.Hüseyn

Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 17 oktyabr.- S.3.