XX əsrin klassikası:İsveç şeiri

Tomas Tranströmer 1931-ci ildə İsveçdə, Stokholmda anadan olub. Təhsilini başa vurandan sonra həbsxana psixoloqu kimi çalışıb. Musiqiçi, fortepiano ifaçısıdır. Müasir İsveç poeziyasının ən vacib şairlərindən biridir. Ədəbiyyat üzrə Avropanın "Petrarka" (1981) və Bonnier (1983) kimi nüfuzlu mükafatlarını, həmçinin Nobel Ədəbiyyat Ödülünü (2011) alıb.

Tarix

I

Bir mart günü gölün sahilinə enirəm, ətrafı dinləyirəm.

Buz örtük səma kimi mavidir, günün altında çat verir.

Buzun yorğanı altında səsgücləndiriciyə nəsə pıçıldayır Günəş.

Nəsə pıqqıldayır, luq-luq edir.

Və kimsə orda, uzaqda, sanki döşəkağını silkələyir.

Bizim İndimiz: Tarixə oxşayır hər şey.

Dalmışıq ona hamımız; hamı dinləyir.

II

Toplantılar uçan adalara oxşayırlar, dağılmağa hazırdılar.

Sonra isə güzəştlərin titrək və uzun körpüsü.

Bütün hərəkət burdan keçib gedəcək, ulduzların,

boşluğa atılmış, düyü dənəsi kimi gizlin,

doğulmamış solğun üzlərin nəzərləri altında.

III

Höte 1926-cı ildə Jidin qiyafəsində

Afrikaya getdi və hər şeyi gördü.

Bəzi simalar gördükləri üzündən

öldükdən sonra daha da görünən olurlar.

Əlcəzairdən olan gündüz xəbərləri oxunandan sonra

göz önündə bir ev canlanırdı, pəncərə şüşələri qaralmışdı,

birindən başqa; ordan Dreyfus boylanırdı.

IV

Radikal və reaksioner bir-birindən asılı

və bir-birini formalaşdıran

bədbəxt nigahdakı ər-arvad kimi yaşayır bir damın altında.

Amma biz - onların övladları - bu cürə bağı qırıb atmalıyıq.

Hər bir dərd öz dilində bağırır.

Həqiqətin ayaq basdığı yerlərə ləpirçi it kimi get.

V

Tikilidən bir az aralıda torpaq üstə

hadisələrlə dolu unudulmuş bir qəzet var neçə aydır ki.

Gündüzləri və gecələri yağışın, günəşin altda eləcə qocalır -

bitkiyə, kələm kökünə çevrilməyə, torpaqla qarışmağa hazırdır.

Eynən yavaş-yavaş sənin özünə dönən, çevrilən xatirələr kimi...

Dağıdılmış toplantı

I

Evlərimizi göstərməyə razılıq verdik.

Ziyarətçi düşündü: yaxşı yaşayırsız.

Xarabalıq içinizdədir.

II

Kilsənin sütunları və tağları

ağappaqdılar, inamın sınmış qolundakı

qipsə bənzəyirlər.

III

Kilsədə sədəqə qabları var,

özləri döşəmədən aralanır

və oturacaqların arasıyla gəzirlər.

Xaricdəki dostlarıma

I

Sizə elə xəsisliklə yazırdım ki. Yaza bilmədiklərim

köhnə hava şarı kimi şişdi, şişdi və nəhayət,

gecə səmasında qeyb oldu.

II

İndi məktubum senzordadır. O öz lampasını yandırır.

Sözlərim işığın altında tullanıb düşürlər -

qəfəsə çırpılan meymunlar kimi,

onu silkələyir, sonra donub qalır, dişlərini ağardırlar.

III

Sətirlərin arasını oxuyun. İki yüz ildən sonra görüşəcəyik,

onda otelin divarlarında unudulan "böcəklər" və mikrofonlar

buğumayaqlılara çevrilib nəhayət ki, yatacaqlar.

Qarşılıqlı əlaqələr

Bu boz ağaca bax. Səma toprağın canına hopur

onun gövdəsinin lifləri ilə, torpaq doyduqca da

buludlarını qırışdırır göy üzü. Oğurlanmış kosmos

ağac köklərinin dolanbaclarında gəzişir,

sap kimi əyrilir yaşıla dönür. - Fələk çəhrəsini fırladan qarının

damarlarıyla nəhayətsiz sonralara yel kimi axıb gedən

kiçik azadlıqlar doğur içimizdə...

Kyrıe

Hərdən həyatım qaranlıqda gözlərini açırdı.

Elə bir hiss vardı, sanki camaat küçədə

sayıqlayaraq gəzir, təşviş içində kor kimi

möcüzə axtarırlar, mən isə dayanmışam,

amma gözə görünmürəm.

Qorxu içində mürgüləyən körpə kimi

ürəyimin ağır addım səslərini dinləyirdim uzun-uzun -

səhər günəş şüasını qaranlığın kilidinə salıb

onun qapılarını taybatay açana qədər.

Oktyabr cızma-qarası

Yedək pasdan çil-çil olub. Burda, sahildə,

sudan belə uzaqda neynir?

Bu bolluq mövsümündə sönmüş yekəpər çırağa oxşayır.

Ağaclar rənglərin dəlilik dövründədir.

O biri sahilə işarə verirlər elə bil.

Sanki bəziləri istəyir ki, onları burdan aparsınlar.

Evə gedən yolda mürəkkəb rəngli

göbələklərinə rast gəlirəm,

otların arasından boylanırlar.

Bu qaranlıqda öz-özünə hıçqırıb ağlayan,

kömək istəyənlərin barmaqlarıdır.

Biz hamımız - torpağın yetirmələriyik, uşağı.

Tomas Tranströmer

Tərcümə etdi: Səlim Babullaoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 20 fevral. S. 32.