Tarix müəlliminin etirafı...

Hekayə

Arıq, taqəti kəsilmiş ağsaçlı müəllimə ağır addımlarla kəndin kənarındakı qəbiristanlığa doğru irəliləyirdi. Bir-iki gün olardı, canındakı o müdhiş ağrılar bir azca azalmışdı. Başqa vaxt olsaydı bu uzun yolu xəstə canıyla piyada getmək ona zor gələrdi. Amma bu gün o, qəti qərara gəlmişdi ki, kənd qəbiristanlığına gedib, vaxtilə dərs dediyi, indi isə el-obanın sevimlisi olan şəhid əsgər İbrahim Lələyevin məzarını ziyarət etsin.

Müəlliminin şagirdinə deyiləsi ürək sözləri vardı. Neçə gün idi ki, o bu barədə fikirləşirdi. Ürəyində yığılıb qalmış sözləri ona elə əzab verirdi ki...

Qəbiristanlığın qapısına çatanda bir azca dayanıb nəfəsini dərdi. Ayaqlarındakı ağrılar ona şiddətli əzab verdiyindən, canını dişinə tutub birtəhər dözürdü. Əlindəki əsa, elə bil, onun son ümid yeri idi. Bütün vücudunu əsaya etibar edirmiş kimi bərk-bərk ona söykənmişdi.

Müəllimə qəbiristanlığın qapısından içəri girib, sol tərəfdə, qara mərmərlərlə əhatə olunmuş məzara sarı irəlilədi. Həyəcanlandığından soyuq dəymiş adamlar kimi tir-tir titrəyirdi.

O, qəbrin önünə çatanda dayandı. Başını astaca qaldırıb, qocalıqdan heydən düşməkdə olan bulanıq gözlərini, mərmər daşına həkk olunmuş şəklə dikdi. Şəkildəki hərbi geyimdə olan cavan oğlanın gülümsər baxışları o dəqiqə müəlliminin baxışları ilə toqquşdu.

- Hə... Sənsən, İbrahim, oğlum? - deyə müəllimə, uzun illərdən bəri görmədiyi şagirdini şəklindən tanıdığına görə sevindi.

İbrahim onun neçə illər bundan qabaq tarix fənnindən dərs keçdiyi şagirdi idi. İllər, onun boy-buxununun, sir-sifətinin cizgilərini dəyişsə də, gözləri həmin gözlər idi, lap uşaqlıqda olduğu kimi, saf, məsum.

Mərmər daşın parıltısı igid əsgərin çöhrəsini bir az da işıqlandırdığı üçün, oradan gözlərinə düşən nur atəşinə bənzər şüalar müəllimənin gözlərini qamaşdırdı.

Müəllimə dərindən nəfəs aldı və güclə eşidiləcək səslə pıçıldadı:

- Xoş gördük səni, oğlum... Şəhid adın mübarək!..

Sonra o, titrək əlləriylə qara mərmərin üzərindəki şəkli sığalladı. Daşın soyuqluğu elə bil, onun xəstə canına işlədi, bədənindən soyuq bir gizilti keçdi.

Müəllimə başını qaldırıb şəklə baxanda, yenə onun baxışları qara mərmər daşın üzərinə həkk olunmuş şagirdinin gülümsər baxışları ilə toqquşdu. Gözlər bir anlıq da olsun nəzərlərini müəllimindən çəkmək istəmirdi. Müəllimə hansı səmtə dönürdüsə, o gözlər yenə də onu axtarırdı.

- Oğul, bilirsən niyə gəlmişəm? - deyə müəllimə titrək səslə dilləndi. - Şəhadətə qovuşduğunu bir müddət bundan qabaq eşitdim. Onda bərk xəstələnmişdim, yataqdan qalxmağa heyim yox idi. Bir azca özümə gələndən sonra evinizə gedib, ata-anana başsağlığı vermək istədim. Amma nədənsə, fikrimdən daşındım. Qərara gəldim ki, əvvəlcə gəlim sənin özünü ziyarət edim, sonra onları. Axı, ürəyimdə sənə deyiləsi çox sözüm var. Xəstələnəndə Allahıma yalvarırdım ki, Tanrı mənə bir az da möhlət versin, ürəyimdəki sözlərimi sənə çatdıra bilim. - Əziz oğlum, xatırlayıram ki, o vaxtlar mən sizə tarix fənnindən dərs keçəndə sən mənim dərslərimi o qədər də yaxşı oxumurdun. Hətta, bir az da nadinclik edərdin, elə deyilmi?! - deyə müəllimə nəmli gözlərini qara mərmərdəki şəklə dikdi.

Qara mərmərdəki şəkil yenə də gülümsəyirdi. Sanki ağsaçlı müəlliməsinin fikrini təsdiq edirmiş kimi: - hə, elədir, müəllimə!.. - demək istəyirdi.

- Mən onda əsəbləşirdim. Səni və sinifdə zəif oxuyan uşaqları danlardım, - müəllimə astaca sözlərinə davam etdi. - Əlaçı şagirdləri isə sizə nümunə göstərib: - Bunlara baxın və onlardan ibrət götürün! - söylərdim. Deyərdim ki, bu yaxşı oxuyan şagirdlər ağıllı uşaqlardır. Gələcəkdə vətənə namusla xidmət edəcəklər. Vətən üçün, insanlar üçün xeyirli işlər görəcəklər. Onların adları dünyanın hər yerindən eşidiləcəkdir. Biz onlarla fəxr edəcəyik! - deyə yaxşı oxuyan uşaqları tərifləyərdim. - Amma siz tənbəllər, bəs sizdən nə olacaq?! - deyərək, sizi bərk qınayırdım. - Yadındadırmı, oğlum? - deyə müəllim dərindən ah çəkdi. Məni başa düş, oğlum, bir müəllim kimi, bir ana kimi sizin gələcəyinizdən çox narahat idim, ona görə belə edirdim. Sizləri düşünürdüm. Düşünürdüm ki, bu uşaqlar həyatda nə edəcəklər, necə yaşayacaqlar, görəsən?! Geyim-keciminizə, pırtlaşıq saçlarınıza, dəli-dolu hərəkətlərinizə baxıb yaman fikir edirdim. Fikirləşirdim ki, bizim gələcəyimiz olan siz gənclər, axı, vətən üçün, bizlər üçün nə gün ağlayacaqsınız?

Bu fikirlər məni yaman narahat edirdi. Bir müəllim, bir ziyalı kimi gecə-gündüz bu barədə fikirləşib, bərk narahat olurdum. Amma gör nə qədər yanılmışam, oğul. Sən demə, yaxşı oxumaq, ziyalı olmaq, hələ vətən təəssübü, vətən qeyrəti çəkmək deyilmiş... Doğrudur, həmin öyünə-öyünə təriflədiyim əlaçı şagirdlərim ali məktəblərə qəbul olub tələbə adı qazandılar. Oxuyub böyük vəzifə sahibi də oldular. Onların arasında mənim davamçılarım da var. Amma fikirləşirəm, həyatda nələr dəyişdi, onlar bu dünyanın hansı axarını dəyişə bildilər? Onların heç biri sənin kimi ad-san, şan-şöhrət qazanıb ucalmadı. Onları olsa-olsa bu kənd, el-oba tanıdı. Sən isə öz igidliyinlə, vətənsevərliyinlə onların hamısından üstün oldun. Sən şəhid olmağınla vətəni sevməyi, torpağına bağlılığı, nəinki dostlarına, hətta mən ağsaçlı müəlliminə də öyrətdin.

Mən orta məktəbi qızıl medalla, universiteti isə qırmızı diplomla bitirib, 40 il tarix müəllimi işləmişəm. Sən demə, həyatda savadlı olmaq, dünyanın bütün tarixini əzbərləmək, ölkələrin tarixi keçmişini bir-bir sadalamaq, eraları - buz dövrünü, daş dövrünü, dəmir dövrünü, nə bilim daha nə dövrünü şagirdlərin yaddaşına yeritmək tarixi anlatmaq deyilmiş. Bunlar yalnız kitabda yazılanları şagirdlərin beyninə zorla yeritməkdən başqa bir işə yaramırmış. Tarixi əzbərləmək yox, tarix yazmaq lazımmış, sənin kimi, oğul.

Bağışla məni, oğlum, bilirsən, necə peşmanam. Bu gün mən səndən çox şey öyrəndim. Sən mənə tarix dərsi keçdin, tarix dərsi öyrətdin, oğlum. Yadımdan heç vaxt çıxmayan bir tarix dərsi.

Kaş, bu həyata bir də dönə biləydik... Onda səndən öyrəndiyim, sənin yazdığın tarix dərsini, bilirsən şagirdlərimə necə həvəslə öyrədərdim?!

...Müəllimə sözlərini bitirib bir azca rahatlaşdı. Sonra o, cib dəsmalına büküb gətirdiyi tabaşirlə şəhid şagirdinin mərmər baş daşının aşağı tərəfində, ona heç vaxt vermədiyi "5" (əla) qiymətini yazaraq, tabaşirli dəsmalla gözlərinin yaşını silə-silə asta-asta oradan uzaqlaşdı...

Soyuq mərmər daşlardan boylanan bir cüt gülümsər baxışlar ağsaçlı tarix müəllimini yola salırdı...

Meyxoş ABDULLAH

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 16 oktyabr.- S.9.