Kvazimodonun qızıl alması

Salvatore Kvazimodo (1901-1968) - italyan şairi, 1959-cu ilin Nobel mükafatçısıdır. 20 avqust 1901-ci ildə Siciliyada doğulub. Messina və Palermo Politexnik İnstitutunda təhsil alıb, 1938-ci ildən etibarən Milan Konservatoriyasında italyan ədəbiyyatını tədris edib.

Hermetizm məktəbinə aid olan şairin mətnləri incə ifadəliliklə fərqlənir, bu şeirlərdə şəxsi başlanğıc son dərəcə güclü şəkildə hiss edilir, belə ki, Kvazimodo daha çox fransız simvolizmi ilə bağlı bir isim kimi yadda qalıb. Kvazimodo bədii tərcümə ilə də ardıcıl şəkildə məşğul olub. İndiyə qədər də P.Nerudanın italyan dilinə ən yaxşı tərcüməçisi hesab edilir. Bundan başqa, Şekspirin dörd pyesini tərcümə edib. Onun "Yunan lirikası" toplusuna daxil olan tərcümələri möhtəşəmliyi ilə fərqlənir.

Salvatore Kvazimodonun şeirlərini ilk dəfə oxuyan hər kəs onların fərqli olduqlarını duyar; hiss edər ki, bu tipli mətnlər qarşısına heç zaman çıxmayıb. Demək, elə şeirlər var ki, başqa mətnlər kimi deyil, onlar bəlkə də oxucuların gözlərindən gizli qalmağı sevər, özləri seçib-sonaladıqları oxucunu tapmağa çalışarlar. Yəni sən nəyisə hiss edirsənsə, bunu səndən öncə və səndən daha gözəl hiss edən birini də nəzərə almaq lazımdır.

Bu mətnlərlə ilk ünsiyyət zamanı qəribə obraz axınını hiss edərsən, sanarsan ki, obrazlar məhz sən oxuduğun anda yaranır, yaxud hərəkətə gəlib səni istədikləri yerə apararlar. Onun lirikası incədən incə hisslərlə aşılanıb, bu təsvirdən bir az o yana adlaya bilsən, artıq dünyanın sonu, yoxluğun əvvəlini görə bilərsən, məhz bu mətnlər poeziyanın yerlə göylər arasında dayanıb hər şeyi, xırda bir pıçıltını da müşayiət etdiyini kəsdirərsən. Başqa bir xətt də var: sən o şeirləri oxuduğun anda, yuxarıda bəllədiyimiz kimi, sənin təmasınla obrazların yaranması və hərəkətə gəlməsi xassəsi başqa bir cəhəti də qabardır: gerçəklik, həyatın sərt divarları, sanki gizli və mistik bir gücün əlləriylə mətnə gətirilir və dərhal da dağıdılıb yoxa çıxır. Bu oyun hisslərin, ürək döyüntülərinin son dərəcə orijinal şəkildə ifadəsini şərtləndirir. Şeirləri oxuyursan, onlarınm aşıladığı obrazları hiss edirsən, onların yanı-başında, yaxud arxasındakı gerçəklik divarlarını unudursan, bu üsul, gerçəkliyin mətndən mistik bir vasitə ilə dəf edilməsi oxucunu hiss və duyğulardan hörülmüş dünya ilə üz-üzə qoyur. Gerçəkliklə bu obrazlar arasında hansısa əlaqənin olmasını hiss etmirsən, bunun özü də həmin şeirləri çözmək yönündə müəyyən çətinliklər yaradır, bu şeirləri yarandıqları dildə oxumaq böyük zövq bəxş edir. Kvazimodonun təşbeh və metaforaları orijinal və bənzərsizdir. Bu şeirləri anlamaq üçün, belə deyək, başlanğıc hissin, ilk obrazın necə doğulması anını tutmalısan, əks təqdirdə şeirdəki məntiqdən baş açmaq çətin olar.

Simvolizmin ürəyinin başından axıb gələn bu obrazlar yan-yana düzüldükdə bəzən sənə elə gəlir ki, onlar ayrı-ayrı zamanların müşahidələridir və aralarında heç bir əlaqə yoxdur. Xarici gerçəkliyə marağın itməsi, onunla bağlılığın ən zəif nöqtədə qərar tutması şeirdə dərinlik ölçülərinin, dəruni aləmlərin sirlərinin obrazlara çevrilməsini şərtləndirib.

Kvazimodonun müharibəylə bağlı bir şeiri var, orda deyir ki, müharibə mənzərələri bizdən uzaqlaşdıqca onun iti süngüsü qəlbimizə daha dərindən batır, son zərbə kimi. Bu obrazda həm qaçılmazlıq var, müharibənin dəhşəti bütün çalarları ilə verilir, həm də ölkəni, vətəni sevməyin hər zaman yeni həyat, yeni dünya üçün başlanğıc olması incə şəkildə ifadə olunur.

Təqdim etdiyimiz tərcümələrin içində ilk şeir də vətənə həsr edilib.

Cavanşir YUSİFLİ

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 30 yanvar.- S.9.