Oyuncaq

Hekayə.

Liseydə dərsi bitirəndə gimnaziyaya çatmağım üçün cəmi 15 dəqiqə vaxtım var idi. Direktor məsələ deyil, şagirdlərin qarşısında məsuliyyətsiz kimi görünmək olmazdı. Bir dəfə özüm geciksəm, sonra dərsə vaxtında girməyən heç bir uşağa söz keçirə bilməzdim.

Taksi sifariş etdim. Marketin qarşısı ilə baş yola çıxmadan körpüyə yan aldıq, oradan Ziya Bünyadov prospekti ilə gəlib Nəriman Nərimanov istiqamətinə döndük. Şəki dairəsindən çıxıb "Nənəmin təndiri"nə, oradan da gimnaziyanın qarşısına çatıb düşdüm. 3 dəqiqəm qalmışdı, ikinci korpusa, 3-cü mərtəbəyə, 5-cilərin otağına zənglə eyni vaxtda çatdım.

- Salam, uşaqlar.

- Salam, müəllim.

Çiçək kimi, işıl-işıl uşaqlar... Ən arxada Fatimə oturmuşdu. Gözləri dolu... Nə baş verdiyini soruşdum, demədi. Üstünə getmədim. Saçını sığallayıb qələminin çox qəşəng olduğunu dedim. Üzü güldü. "Bufetdən almışam, bir dənə qalmışdı" dedi. Lövhəyə tərəf gələndə çağırdı:

- Müəllim, deyim, nə olub?

- De, qızım, kim dəyib xətrinə?

- Deyiblər ki, mən o biri sinifdəki Elnuru sevirəm...

Gülümsədim, "yalan deyirlər?" soruşdum.

- Əlbəttə, yalan deyirlər.

- O zaman hər şey qaydasındadır ki. Kiminsə yalanına görə üzülməyə dəyməz. Boş ver.

Verdi, deyəsən.

Dərsə başladıq. Keçən dərs oxuduğumuz əfsanənin - "Ana maral"ın süjetini xatırlatmalarını istədim. Hissə-hissə danışdılar. Danışdılar ki:

"Ovçu Nurəli evə pərişan gəlir. Arvadı soruşur ki, niyə kefin yoxdur? Kişi deyir, bundan sonra ova getməyəcəyəm. Altmış ildir ov edirəm, altmış ildir, maral, ceyran ovlayıram. Bu gün bir ana maralı xallı bəbir qova-qova mənə tuş etdi. Bəbirə güllə atdım, aralandı. Onun ovuna özüm yiyələndim. Maral qaçdı, mən qovdum, mən atdım, o sindi, nişangahdan yayındı. Yalnız bir səmtə can atırdı. Hiss edirdim ki, körpə balaları var, özünü onlara çatdırmaq istəyir. İkimiz də üzülüb əldən düşmüşdük. Nə o qaçıb canını qurtara bilirdi, nə də mən əl çəkirdim... Axırda yazığı qovub çıxılmaz bir qayalığa saldım. Lap yaxına gəlib xeyli tamaşa etdim. Gördüm yox, maral heç özündə deyil, tez-tez həmin səmtə boylanır. Tüfəngi gözümün tuşuna qaldırdım, niyyətimi başa düşən maral yanıqlı bir mələrti ilə mənə yalvardı. Tüfəng gözlərimdən enmədi. Birdən möcüzə baş verdi. Maralın soyuq daşlara fışqıran isti südü gözlərimi tutdu. Peşmançılıq var gücüylə əllərimi vurdu. Tüfəngi çiynimə keçirib marala yol göstərdim. Yazıq heyvan məni anladı. Qabağıma düşdü, yola düzəldik. Amma gözlərindəki təlaş çəkilib getmirdi. Bilirdim ki, xallı bəbirin zəhmi onu titrədir. Ana maralı bu məskəndə tək qoymaq olmazdı. Birdən şaqqıltı qopdu. Qayanın arasında pusquda duran xallı bəbir ox kimi süzüb maralı süpürlədi. Tüfəngin nə vaxt açılmasından xəbərim olmadı. Onu gördüm ki, xallı bəbir qorxunc bir nərilti ilə yerdə, maralın ayaqları altında qıvrılır. Maralı düz balalarının yanına qədər ötürdüm. Geri döndüm. Bundan sonra acından ölsəm də, ovçuluq eləmərəm, nahaq qan tökmərəm.

Arvadı dedi ki, a kişi, axı sən pis iş görməmisən, niyə üzülürsən?

Nurəli bu günə kimi etdiklərinin peşmançılığını çəkirdi. Beləcə dərddən xəstə olub, yatağa düşdü. Həkimlər dərmanının maral qatığı olduğunu dedilər.

Nurəli lap ağırlaşanda dedi:

- Arvad, qab götür, eşiyə çıx, maral mənə süd gətirib.

Arvadı elə bildi, ərinin son nəfəsidir, sayıqlayır. Ancaq özünü sındırmadı, sərnici götürüb bayıra çıxdı. Təəccübdən yerində dondu. İribuynuzlu, qumral ana maral astanada dayanmışdı. Onun yelinindən süd axırdı. Arvad tez sərnici bulaq kimi qaynayan südün altına tutdu. Sərnic ağappaq köpüklü südlə doldu. Arvad baxıb-baxıb ah çəkdi:

- Həkim qatıq demişdi, ay maral, sən süd verirsən...

O, südlə dolu sərnici götürüb içəri keçmək istəyəndə maral ona mane oldu. İsti südün içinə hər gözündən bir damla yaş saldı. Süd o saat qatığa çevrildi. Fatimə maralın üzünü, gözünü tumarlayıb yola saldı".

Tapşırıq vermişdim ki, hər kəs əfsanəyə nəsə əlavə etsin. Obraz, hadisə, fakt artırsın. Hadisənin əvvəlini və ya davamını yazsın. Şagirdlərdən kağızları yığdım, təkcə Çingizin kağızı qaldı. O, çantasını açıb bir oyuncaq çıxardı. Yumşaq tüklü oyuncağını mənə uzadıb:

- Müəllim, mən ana maralı gətirmişəm, - dedi.

Böyük ehtimalla, tənbəlliyindən belə bir variant fikirləşmişdisə də, xoş oldu. Yaradıcı idi.

Arxada gülüşmə başladı:

- O maral deyil ki, kərgədandır, - dedi biri. Başqası: "nə bilirsən, anadır, bəlkə ata maraldır", - dedi.

Mən uşaqların üzünə baxanda susdular. Çingizin parta yoldaşı - Yorqos maralı əlinə götürüb "olar, biz bunu səhnələşdirək?" soruşdu. Razılıq verdim.

Çingizin sinifdə ən yaxın dostu da elə Yorqos idi. İkisinin də atası gəmiçi idi. Səhayət zamanı Yorqosun atası ilə Çingizin atası tanış olub, dostlaşmışdılar. Gediş-gəliş yaranıb, Çingizin atası Törəqul Yunanıstana gedib, Yorqosun atası Bakıya gəlib. Gəlişlərinin birində bir qız görüb, bəyənib, iş elə gətirib ki, elə burada da ailə qurub, məskən salıb. Uşaqlar da eyni məktəbə, eyni sinfə gəlib, möhkəm dost olublar.

Həmin gün sonuncu dərsdən çıxanda Çingizi çöl qapıda gördüm. Niyə getmədiyini soruşdum? Maralını itirdiyini, tapmayınca getməyəcəyini dedi. Dilə tutdum, tapılar dedim, and-aman elədim, gəlmədi ki gəlmədi.

Çingizlə birlikdə həyətə keçdik, oturduq.

- Çingizim, mənə başa sal görüm, nədir axı bu maralı belə önəmli edən? Get, evdəkilər də narahat qalmasınlar, sabah taparsan.

- Yox, müəllim, atam verib onu mənə, o hər dəfə səfərə gedəndə maralı özümlə gəzdirirəm, gecə də onunla yatıram, gündüz də çantamda saxlayıram. Maralıma nəsə olsa, atam geri gəlməz.

- Ağıllım, belə şeylərə inanma ki. Atan da sağ-salamat gələcək, sən yaxşını düşün, yaxşı fikirlər yay ətrafına, hər şey də yaxşı olacaq.

- Yox da, yox. Siz bilmirsiz, maralımı tapmasam, getməyəcəyəm.

Biz oturduğumuz vaxt Yorqos gəldi, "axtarıram, axtarıram, tapmıram", - dedi.

Qapıda dayanan maşında Yorqosun atasını gördüm, uşaqları qapıya kimi gətirdim:

- Müəllim, salam, necəsiz? Evə? Gəlin, sizi də aparım, - dedi. Qonşu binalarda qalırdıq deyə, adətən, yol yoldaşı olurduq.

- Yox, hələ kursa getməliyəm, yaxşı olar ki, Çingizi də qoyasız evlərinə, nəsə narahat görünür.

- Baş üstə, gəl, Çingiz, - deyib uşaqları maşına mindirdi.

Çingizi növbəti gün görmədim. Dərsə gəlməmişdi. Yorqosun nəsə bilib-bilmədiyini soruşdum, xəbəri olmadığını dedi. Sinif rəhbərinə mesaj yazdım, o da xəbəri olmadığını, əlaqə saxlayıb məlumat verəcəyini yazdı.

Tənəffüsdə sinif rəhbəri yaxınlaşdı:

- Müəllim, Çingizgilə zəng vurdum, telefonu açan olmadı. Onun xalası qızı mənim sinfimdədir, soruşdum, deyir atasına nəsə olub, ona görə gəlməyib dərsə.

- Nəsə olub nədir? Dəqiq bir məlumat yoxdur?

- Yox, eləcə dedi ki, nəsə olub.

Ayrılıb Yorqosun atasına zəng vurdum, Törəqulu soruşdum. O da dəqiq məlumat olmadığını, ancaq deyəsən, Qara dənizdə gəmilərinin vurulduğunu dedi.

Bir neçə gün əvvəl Ukrayna taxılını limanlardan çıxarmaq üçün müqavilə bağlanmış, Türkiyə həmin taxılın daşınması üçün ciddi işlər görmüşdü. Yüklər bir gəmidən başqa gəmiyə daşınmışdı. Yükü qəbul edən gəminin kapitanı da Törəqul idi. Bütün bunları Çingizin dərsə gəlmədiyi gün öyrəndim. Onu da öyrəndim ki, müqavilə imzalansa da, elə həmin gün Rusiya gəmilərə raket zərbəsi endirib. Əlaqə də kəsilib.

Hələ heç nə dəqiq deyildi. Törəqulun sağ olub-olmadığı, yaralandığı, xilas edildiyi və s. barədə də heç kim heç nə bilmirdi.

Dərsdən sonra Yorqosu da götürüb Çingizgilə getdim. Evdə çox adam var idi, yas havası idi. Hər kəs ümidlə bir xəbər gözləyirdi, içəri keçmədən Çingizi səslədim. Məni görüb qaça-qaça gəldi. Boynumu qucaqladı:

- Müəllim, nə olar, maralımı tapın, - dedi, sonra hönkürtü ilə ağladı.

Çingizi sıxıb "sakit ol, taparıq, gələn dəfə maralı gətirib gələcəyəm", - dedim.

- Mənə heç vaxt yalan danışmamısız, inanıram, - dedi.

Gün boyu eləcə Çingizin atası haqqında düşünür, həm də maral məsələsini necə həll edəcəyimi götür-qoy edirdim. Əvvəl düşündüm ki, təzəsini alıb aparım, fərqi hiss etməz yəqin. Amma mənə necə inandığını düşünüb, yalansız bu məsələni həll etmək istədim.

Evə çox gec çatdım. Yeməyə iştahım olmadı, divanda uzanıb televizoru açdım. Xəbərlərdə Rusiyanın Ukraynaya hücumundan, gəminin vurulmasından danışırdılar, amma Törəqul haqqında heç nə deyən yox idi.

Sonra kino kanallarına çevirdim. "Antixrist"i görüb təəccübləndim. Çoxdandır, film siyahısına yazmışdım, amma yarıdan baxmaq istəmirdim. Kanalı yenə çevirdim. Heç nə tapmayıb gözümü yumdum.

Şiddətli qapı döyülməsinə axşam 10-un yarısında oyandım. Qapıya yaxınlaşdım, gözlükdən baxanda heç nə görmədim. Qapını açıb Yorqosu gözünün altı göy, dodağı partlaq gördüm.

- Nə olub sənə? Niyə bu haldasan? - soruşdum.

- Müəllim, xahiş edirəm, gedək də.

- Yorqos, bir sakitləş görək, içəri keç, niyə üzün-gözün bu gündədir? Sən əlini-üzünü yu, mən dərman gətirim.

- Yox da... Xahiş edirəm tez. Çingizgildə atam da. Gedək də.

Bu alayarımçıq cümlələri qurarkən əlində tutduğu oyuncağı göstərdi:

- Çingizin maralıdır, tapmışam.

Maralı görəndə, artıq ayaqqabımı geyinmişdim. Qapını bağlayıb evdən çıxdıq. Yol boyu Yorqos mənə olanları danışdı.

İki gün sinifdəki bütün oğlanlarla dalaşıb, maralı kimin götürdüyünü soruşubmuş. Heç kim etiraf etməyincə, yumruqlaşıblar. Gün boyu ata-anası Çingizgildə olduğundan Yorqosun vəziyyətindən də heç kimin xəbəri olmayıb, düşünüblər ki, dərsdən gəlib, yeməyini yeyib, sonra da yatıb.

Yorqos ən son sinif yoldaşları Rəsul və Faiqlə dalaşıb, yaxşıca söyüşlər söyüb, buna görə də dodağını partladıb, gözünü göyərdiblər. O da sinif yoldaşlarını bəzəyib. Axşam Rəsulun ata-anası uşağın nə üstə döyüldüyünü soruşublar, məlum olub ki, maral da elə Rəsulda imiş. Çingizin maralını götürüb rəngləyib, buynuz taxıb kərgədan edəcəkmişlər. Sonra da Çingiz maral söhbətini böyütdükdə, qorxularından heç nə deməyiblər. Rəsulun atası maralı Yorqosa gətirib ki, səhər Çingizə versin. Yorqos da səhəri gözləməyib, gecə ilə bizə gəlib ki, maralı aparıb verək.

Çingizgilin qapısına çatanda hər kəsin ümidsizliyə qapıldığını, ağlamaqdan gözlərinin şişdiyini gördüm. Təkcə Çingiz bizə reaksiya verdi. Yorqos da qaça-qaça Çingizin yanına getdi:

- Tapmışam, maralını tapmışam, bax...

Səsə hər kəs döndü, ən çox heyrətlənən Yorqosun atası idi, nə olduğunu anlaması üçün xeyli vaxt lazım gəldi. Bu səs-küy də bir neçə dəqiqədən sonra öz yerini sükuta buraxdı.

Səssizliyi pozan telefon zənginə Çingizin anası qaçaraq getdi. "Bu kimdir? Xarici nömrədir?" deyə-deyə cavab verdi:

- Alo, hə, həəəə, Törə... Törəəə. Sənsən? Ay Allah. Allah sənə şükür, ay Allah, sənə şükür, ay Allah. Hardasan? Necəsən, nə olub, heç nə olmayıb ki, düzünü de, düzünü de, yaxşısanmı...

Qadın o qədər sual verdi, cavab aldıqca gözləri doldu, iki dəfə ağladı, sonra özünə toxtaqlıq verdi. Sakitləşdi. Dəstəyi qoyub "sağdı, sağdı... gəlir", - dedi.

Hər kəsin gözü parıldadı. Sevindilər, sakitləşdilər. Çingizin anası telefonu götürüb həmin nömrəyə bir də yığdı, "ürəyim rahat olmaz, şəkil göndər, görüm ki, salamatsan", - dedi.

Yorqos da Törəqulla danışdığını, yaxşı olduğunu dedi. Onu da dedi ki, Rusiyanın həmin gəmiləri vuracağını bilirmişlər, ona görə də taxıl daşınmayıb, heyət də keçib taxıl yüklü olan gəmiyə. Törəqulun gəmisini də suya buraxıblar. Uzaqdan idarəetmə ilə sahildən xeyli aralayıblar. Gözlədikləri kimi də olub, gəmini vurublar. Şübhə yaratmasın, birinci gəmi də vurulmasın deyə, heç bir məlumat verilməyib.

Yorqos danışdıqca Çingizin anası əlində telefonla yanımıza gəldi:

- Baxın, necə yaxşı görünür, heç nəyi də yoxdur, - dedi.

Şəklə baxdıqca Törəqulun gülən üzü, bir də nəhəng gəmi diqqətimi çəkdi. Gəminin üstündə sarı və göy hərflərlə "Bіliy korabelğ" yazılmışdı.

ADƏM

(Nizami Hüseynov)

Ədəbiyyat qəzet.- 2022.- 13 avqust.- S.18;19.