Görkəmli şəxsiyyətlər
Qəzənfər Paşayev haqqında
Qəzənfər Paşayev-85
Yazıçı
və şairlər:
Hörmətli
Qəzənfər!
Sən
İraqda 6 il rəsmi bir vəzifədə
işləyərkən, bu sahədə öz vəzifə
borcunu yerinə yetirməklə də kifayətlənə bilərdin.
Rəsmi vəzifə borcun sənin İraqda
olduğun müddətin çərçivəsində
qaldı. İçində
qımıldanan səsin əmri ilə yerinə yetirdiyin mənəvi
vəzifə isə heç bir müddətə
sığmır, müddətin çərçivəsini
dağıdıb tarixə qovuşur. Çünki
sən bu vəzifəni yerinə yetirməklə özünə
deyil, bir-birindən ayrılmış böyük bir xalqa xidmət
etdin. Şəxsi borc və ictimai borc
burada haçalanır. Şəxsi borcu
ödəməklə insan özünə, ictimai borcu ödəməklə
isə xalqa xidmət etmiş olur.
Bəxtiyar
Vahabzadə,
Xalq
şairi
Azərbaycanın İraqla əlaqələri çox qədimdir. Ölkəmizin
bu qardaş diyarda ilk mədəniyyət və mənəviyyat
təmsilçisi dahi şairimiz Məhəmməd Füzuli
olub. Bu gün Qəzənfər Paşayev
həmin missiyanı ləyaqətlə yerinə yetirir.
O, türkman qardaşlarımızı bir daha bizə
tanıtdı, yenidən doğmalıq köynəyindən
keçirdi - səmimiyyəti, qayğıkeşliyi və
böyük təbiətilə...
Anar,
Xalq
yazıçısı
Elmi ictimaiyyət Qəzənfər Paşayevi "Kərkük
folklorşünaslığının banisi"
adlandırır və bu, həqiqətdir, Kərkük azərbaycanlılarını
yenidən Azərbaycançılıq düşüncəsinin
faktına çevrilməsində bu ədibin həlledici xidmətləri
var.
Mən
"ədib" ifadəsini təsadüfən işlətmədim,
çünki Qəzənfər Paşayev sadəcə ədəbiyyatşünas,
yaxud dilçi, yaxud publisist yox, sözün geniş mənasında
ədibdir və bu ədibin
yaradıcılığını səciyyələndirən
başlıca cəhətlərdən biri onun qələminin
səmimiliyidir - nə yazırsa, səmimi yazır, nəyi tərcümə,
yaxud tədqiq edirsə, sevərək
edir, onda "zorən-təbib"lik yoxdur. Mən həmişə
onun nəşr etdiyi folklor nümunələrinin səmimiliyi
ilə onun qələminin səmimiliyi arasında çox
üzvi bir vəhdət hiss etmişəm.
Elçin,
Xalq
yazıçısı
İnsanın ağlı, zəkası ən
böyük gücüdür və Qəzənfər
Paşayev bu gərəkli dəyərlərin, mənəvi
gücün daşıyıcılarından, sahiblərindən
biridir.
Fikrət
Qoca,
Xalq
şairi
Elmi ictimaiyyətin tanınmış folklorşünas və
ədəbiyyatşünas alim, dilçi, publisist, tərcüməçi
kimi tanıdığı professor Qəzənfər
Paşayev, həm də aşıq sənətinin bilicisi və
təbliğatçısıdır. Azərbaycan
Aşıqlar Birliyi İdarə Heyətinin üzvü olan Qəzənfər
Paşayevin elmi yaradıcılığında aşıq sənətinə
dair tədqiqatlar mühüm yer tutur. Böyük
iftixarla demək istəyirəm ki, bu sahədə bir sıra
sanballı əsərlər Qəzənfər müəllimin
adı ilə bağlıdır. Son illərdə
bir çox tanınmış ustad aşıqları irsinin
toplayaraq kitab halında çap olunmasında professor Qəzənfər
Paşayevin gərgin əməyi xüsusilə qeyd
olunmalıdır.
Zəlimxan
Yaqub,
Xalq
şairi
Milli qeyrət!
Çox vaxt namus sözü ilə işlənsə də
Qeyrət təkcə Namusun sinonimi deyil, o, həm də mərdliyin,
mərhəmətin, vətəndaşlığın,
kişiliyin, insanlara əl tutmaq qabiliyyətinin, fədakarlığın,
millət yolunda çıraq kimi yanmaq ifadəsinin sinonimi,
ekvivalentidir. Qəzənfər müəllimin
ömrü boyu gördüyü bütün işlərin də,
həyatının və yaşayış tərzinin də ən
dəqiq qiyməti elə budur. Milli qeyrət!
Sabir
Rüstəmxanlı,
Xalq
şairi
"Altı il Dəclə-Fərat sahillərində"
kitabı məndə dağ seli kimi coşqun hisslər, xatirələr
oyatdı.
Oradakı zəngin məlumat, yeri düşdükcə incə
yumor, səlis, ahəngdar dil, dost ölkəyə səmimi
hörmət və məhəbbət hissi son on-on beş ildə
oxuduğum xatirə oçerklərinin, publisistik kitabların
içərisində bir oxucu və həmin ölkəni
tanıyan, bilən və sevənlərdən biri kimi məni
çox həyəcanlandırdı. Ona görə
də kitabın müəllifinə səmimi təşəkkürümü
bildirirəm.
Əzizə
Cəfərzadə,
Xalq
yazıçısı
Qəzənfər Paşayevi ilk dəfə "Kərkük
bayatıları" ilə tanıdım. Onu
tanımağım həm də böyük bir millətin
ayrı düşmüş parçasını
tanımağım idi. "Kərkük
bayatıları" ilə İraq türkmanları kəşf
olunmuşdu. Bəlkə də bu kitab
olmasaydı mən 1969-cu ildə radioda "Bulaq"
verilişini yaratmazdım. O zaman məndən bir
addım qabaqda olan bir neçə sağlam düşüncəli
adama sığınmışdım. Qəzənfər
Paşayev də bu düşüncəni yaşadan
ziyalılardandır.
Mövlud
Süleymanlı,
Xalq
yazıçısı
Qəzənfər Paşayev fenomeni elmi və ədəbi
ictimaiyyət, eləcə də oxucular arasında mötəbər
nüfuz rəmzinə çevrilmişdir.
Pedaqoq,
folklorşünas, ədəbiyyatşünas, dilçi,
yazıçı-publisist, tərcüməçi Qəzənfər
Paşayevi bircə cümlə ilə belə səciyyələndirmək
olar: "Azərbaycanı dünyanın hər yerində ləyaqətlə
təmsil edə biləcək müdrik alim, vətənpərvər
ziyalı".
Nahid
Hacızadə,
yazıçı
Akademiklər
və müxbir üzvlər:
Tarixən
Azərbaycanda üç ziyalı tipi olub: ənənəvi
Şərq ziyalı tipi, Rus-Qərb ziyalı tipi və hər
ikisinin uğurlu sintezindən ibarət olan yeni Azərbaycan
ziyalı tipi. Prof. Qəzənfər Paşayev
Şərq və Qərb ziyalı tipinin ən yaxşı
keyfiyyətlərini özündə birləşdirən dəyərli
ziyalılarımızdandır.
Bəkir
Nəbiyev,
akademik
Prof. Sula
Benetin çox maraqlı "Necə yaşayasan yüzü
haqlayasan" əsərini ingilis dilindən Azərbaycan dilinə
yüksək peşəkarlıqla çevirən, azərbaycanlı
oxuculara töhfə edən, əlçatmaz,
ünyetməz uzaq Amerikanın bu töhfəsini bizə
yaxın edən, doğma edən Qəzənfər Paşayevə
minnətdarıq.
Miqyaslı, şöhrətli alim olan Qəzənfər
Paşayev ensiklopedik biliyə, geniş erudisiyaya, güclü
məntiqə, aydın təfəkkürə, dərin
müşahidə qabiliyyətinə malikdir.
Teymur Bünyadov,
akademik
Tanınmış elm və maarif xadimi, f.e.d., prof. Qəzənfər
Paşayev iraqlı soydaşlarımız olan kərküklülərin
folkloru, dili və ədəbiyyatı haqqında
yazdığı dəyərli əsərləri ilə turan
elində böyük ad-san qazanmışdır.
Ağamusa
Axundov,
akademik
Bizim nəsil üçün İraq Füzulidən,
Füzuli Kərbəladan başladığı kimi, Kərkük
də Qəzənfər Paşayevdən başlayır.
Yaşar
Qarayev,
akademik
Qəzənfər müəllim öz nəcib fəaliyyəti
ilə Azərbaycan və İraq xalqlarının daha da
yaxınlaşmasında mühüm rol oynamış, indinin
özündə də beləcə davam edir.
Vasim Məmmədəliyev,
akademik
Həqiqətən, bu gün azərbaycanşünaslıqda
kərkükşünaslıq adlı müstəqil bir elm
sahəsi var. Bu elm sahəsi Kərkük türkman elinin,
dilinin, folklorunun, tarixinin bir sintez şəklində təqdimidir. Onun qurucusu prof. Qəzənfər
Paşayevdir... Prof. Q.Paşayevin
monoqrafiyaları və tərtib etdiyi kitabların sayı
40-dan artıqdır. Düşünmək
olardı ki, o, folklorşünas, ədəbiyyatşünas,
tərcüməçi, publisist kimi xalq arasında
yaxşı tanındığına, bu sahədə nüfuz
sahibi olduğuna görə bir daha dilçilik aləminə
qayıtmaz. Lakin belə deyilmiş. "Dilimiz-varlığımız"
kitabını (Bakı-2011) oxuduqca gözlərimiz
önündə qədirşünas bir dilçi alim
canlanır.
Tofiq
Hacıyev,
akademik
Azərbaycan
oxucusuna təqdim edilimş yeddicildlik "Seçilmiş əsərləri"
Qəzənfər Paşayevin 75 illik ömür yolunun, zəngin
həyat təcrübəsinin müdriklik və kamilliyinin, zəhmətkeşlik
və fədakarlığının nümunəsi kimi meydana
çıxmışdır. Bu, Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq
elmində ilk yeddicildlik kimi də mühüm əhəmiyyətə
malikdir.
Fikrimcə, Qəzənfər Paşayev Azərbaycan kərkükşünaslıq
elminin qüdrətli yaradıcısıdır. Nəinki Azərbaycanda,
yaxud da dünyanın başqa bir yerində, hətta Kərkükdə
belə kərkükşünaslıqda Qəzənfər
Paşayevlə müqayisə edilə biləcək tədqiqatçı
göstərmək çətindir.
***
Professor Qəzənfər Paşayevin "Hüseyn
Kürdoğlunun poetik dünyası" adlı
monoqrafiyası bu orijinal şairin həyatı və
yaradıcılığını bütün əsas mahiyyəti
və istiqamətləri ilə geniş oxucu auditoriyasına,
ictimaiyyətə təqdim edən qiymətli elmi əsərdir.
Professor Qəzənfər Paşayevin təqdim olunan
monoqrafiyası Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq
elmi üçün düşündürücü və
faydalı bir örnək kimi əhəmiyyətlidir.
Etiraf etməliyik
ki, professor Qəzənfər Paşayev Kərkük
ağırlıqlı görkəmli Azərbaycan ədəbiyyatşünasıdır.
Fikrimcə, onun digər mövzularda
yazılmış əsərlərinin əhəmiyyətini
heç aşağı salmadan bütün
yazdıqlarını tərəzinin bir gözünə
qoysaq, yenə də Kərkük tədqiqatları
ağır gələr.
Yarım əsrə yaxındır ki, İraq-Türkman ədəbiyyatı,
Dəclə-Fərat sahilləri, Kərkük ədəbi
mühiti, folkloru, ləhcəsi deyəndə, ilk növbədə
göz önünə Qəzənfər Paşayev gəlir.
**
Əməkdar
elm xadimi, professor Qəzənfər
Paşayevin "Xilaskarlar" kitabında İlham Əliyev
erası Heydər Əliyev epoxasını tamamlayan və daha
da inkişaf etdirilərək yeni tarixi mərhələ səviyyəsinə
çatdırılmış xüsusi bir dövr kimi səciyyələndirilmişdir.
***
Professor Qəzənfər Paşayev "Azərbaycanda və
İraqda Bayatlar" monoqrafik araşdırması ilə
Qorqudşünaslıqda Azərbaycan elminə xüsusi bir tədqiqatın
mövzusunu gətirmişdir.
İsa Həbibbəyli,
akademik
Qəzənfər Paşayev mənim də mənsub
olduğum alimlər nəslinin böyük müəllimlərindəndir. Qəzənfər
müəllim özü bir sənət əsəri kimidir.
Yaradıcılığının yiyəsi
olan, ona sahib çıxa bilən bir alimdir.
Qəzənfər Paşayev yalnız bir sahə üzrə
işləməyib. Biz onu gözəl dilçi, folklorşünas, etnoqraf,
tərcüməçi və s. kimi tanıyırıq.
Q.Paşayev bizim alimlərimiz içərisində bəlkə
də ən çox iş görən və
ən təvazökar tədqiqatçılardandır. O,
böyük bir institutun görə bilməyəcəyi
işi görmüşdür. Bu da onun bizim
bugünkü ədəbi-ictimai həyatımızda
mövqeyini xüsusilə möhkəmləndirir. Bu qədər böyük işləri başqa
birisi görmüş olsaydı, yəqin, onun ədası yerə-göyə
sığmazdı.
Onun yazdıqları təmiz və pak ürəyin səsidir. O bizim folklorumuzun
Müşfiqidir.
Nizami Cəfərov,
akademik
Professor Qəzənfər Paşayev öz tədqiqatçılıq
həyatı boyunca Azərbaycan və dünya ədəbiyyatının
fərqli dövrlərinin bir çox məsələlərini
səriştə ilə araşdırmış, cildlər
silsiləsinə sığan dəyərli əsərlər
yaratmışdır.
Azərbaycan aliminin təqribən 40 ilə sığan
müddətdə dahi söz ustasına sədaqətlə
apardığı araşdırmalar göstərir ki, o öz
alimlik bioqrafiyası ilə Nəsimi haqqında səriştəli
söz deməyə hazır olduğunu aşkar şəkildə
nümayiş etdirə bilənlərdəndir.
Rafael
Hüseynov,
akademik
Professor Qəzənfər
Paşayevin "Nəsimi: Edamdan sonrakı həyat" monoqrafiyası
ölkəmizdə nəsimişünaslıq elminin gələcək
inkişafı işinə xidmət edir və bu yöndə
aparılacaq elmi tədqiqatlar üçün müsbət zəmin
yaradır.
Möhsün
Nağısoylu,
akademik
Q.Paşayev İraq türkmanlarının həyat və
məişətini ağız ədəbiyyatı ilə
birlikdə araşdıra-araşdıra, bu yöndə
kitablar yaza-yaza bizi də Kərkük sevdasına mübtəla
etdi. Böyük sevda şairi M.Füzulini yetirən
el-oba, Q.Paşayev Kərküknaməsindən sonra bizim
üçün Şəki, Şirvan, Qarabağ,
Naxçıvan kimi əlçatan, ünyetən el-oba oldu.
Muxtar
İmanov,
Akademik
"Bilmirəm haralıyam, torpağım, daşım
qərib" - deyən kərküklülərin
bayatılarından, xalq mahnılarından, atalar sözlərindən,
tapmacalarından ibarət nəfis nəşrlər (biz hələ
"Altı il Dəclə-Fərat sahillərində"
adlı məşhur kitabı demirik) son illərdə
oxucularımızın kitab rəflərini bəzəməkdədir. Bütün
bunlar uzun illərdən bəri kərküklülər
içərisində işləyən Qəzənfər
Paşayevin Kərkük folklorunu toplamaq sahəsində
gördüyü gərgin işinin, fədakar yaradıcı
əməyinin nəticəsidir.
Azad Nəbiyev,
AMEA-nın
müxbir üzvü, professor
Mənsub olduğu xalqın, millətin tarixi
yaddaşını elmi-publisistik
yaradıcılığında yaradan və uca tutan,
özünəməxsus məktəb yaradan nüfuzlu
ziyalılardan biri də zəngin
dünyagörüşünə, dərin biliyə, qibtə
ediləcək fəfəkkürə sahib olan professor Qəzənfər
Paşayevdir.
Akif
Musayev,
AMEA-nın
müxbir üzvü, professor
Professor Qəzənfər Paşayev folklor nümunəsinə
mücərrəd bir fakt kimi baxmır. Folklor
nümunələrində insanların arzu və istəklərinin,
hiss və duyğularının ifadəsinin mükəmməlliyini
görür. Bunlarla yanaşı, Qəzənfər
müəllim, bəlkə də, bizim
folklorşünaslığımızda heç vaxt rast gəlinməyən
bir cəhətin də əhəmiyyətinə həmişə
önəm vermişdir. Bəs bu cəhət
nədən ibarətdir? Qəzənfər
Paşayev insanların dəyərini də folklora görə
müəyyənləşdirir.
Qəzənfər müəllim üçün hər
hansı bir folklor nümunəsi, saz musiqi aləti, yaxud el
havası və rəqs insanı dərk etməyin vasitəsinə
çevrilir.
Bu, elə bir müdrik yanaşma və dəyərləndirmədir
ki, insanı həyata möhkəm tellərlə bağlamağın,
həm də şəxsiyyət səviyyəsinə
qaldırmağın yolu da məhz ordan keçir.
Professor Qəzənfər Paşayevin həyatı
folklora bağlı bir ömrün simvoludur.
Kamran Əliyev,
AMEA-nın
müxbir üzvü, professor
Doğrudur,
Qəzənfər Paşayev haqqında az
yazılmamışdır. Təkcə elə alimin beynəlxalq
nüfuzunu qabardan məqalələrdən ibarət "Kərkük
sevdalısı elm adamı", yaxud "Ömrün əbədiləşən
illəri"
toplularını xatırlamaq bəs edər. Amma bütövünü götürəndə gərəyincə
yazılmamışdır. Buna mən
ötən yay dizimi qatlayıb Qəzənfər Paşayevin
qalın-qalın (hər biri 30-40 ç.v.) yeddi cildinə
qatlaşandan sonra bir daha əmin oldum.
Bu, akademik dairələrimizdə görünməmiş
orijinal bir nəşrdir.
Hazırda
həm də Əməkdar elm xadiminin "Seçilmiş əsərləri"ndə
yer alan cildlərin sayı 12-dir. Həqiqətən
də bu, ədəbiyyatşünaslıq elmimizdə alimin
misilsiz nailiyyətidir.
Tehran Əlişanoğlu,
AMEA-nın
müxbir üzvü, professor
Filologiya
elmləri doktorları, professorlar:
Altıillik səmərəli zəhmətin əbədiləşən
səhifələrini nəzərdən keçirdikcə
Q.Paşayevin şəxsində istedadlı dilçi, ədəbiyyatşünas,
tarixçi, etnoqraf alimlə, sosioloq və jurnalistlə, ən
ümdəsi də bütün bunları özündə cəmləşdirən,
görüb-götürmüş şərqşünas bir
mühasiblə üz-üzə dayanırıq.
Qasım
Qasımzadə,
şair-alim, professor
Qəzənfər
Paşayev uzun illərdən bəri M.F.Axundov adına
Pedaqoji İnstitutda Xarici dillər kafedrasına rəhbərlik
edir. Əmək kitabçasından məlumatlar: Adı iki dəfə
SSRİ-nin İraq Respublikasındakı səfirliyinin Fəxri
kitabına salınmışdır. O, SSRİ Maarif Nazirliyinin
Fəxri fərmanı, İraq Respublikasının "Əməkdə
şücaətə görə" medalı ilə təltif
olunmuşdur. SSRİ Ali Təhsil Nazirliyinin və
Azərbaycan SSR Təhsil Nazirliyinin təşəkkürünə
layiq görülmüşdür. 1976-cı
ildə Q.Paşayev xaricdə çoxillik uğurlu işinə
görə SSRİ Nazirlər Kabinetinin Fəxri Fərmanı
ilə təltif edilmişdir.
Murtuz
Sadıxov,
professor
Nyu-Yorkdakı
İnsanı tədqiq edən elmi tədqiqat institutunun əməkdaşı,
prof. Sula Benet uzun müddət (1970-1975) Qafqazda
uzunömürlülük məsələsi üzrə tədqiqat
aparmış və "Necə yaşayasan yüzü
haqlayasan" adlı çox maraqlı kitab yazıb çap
etdirmişdir (Nyu-York, 1976). Bu qiymətli
kitabı ABŞ-da üzə çıxaran və zəhmət
çəkib doğma dilimizə tərcümə edən Qəzənfər
Paşayevə öz minnətdarlığımızı
bildiririk.
Mehdi
Sultanov,
tibb elmləri
doktoru, professor
Otuz ilə yaxın müddət ərzində İraq -
Türkman folklorunu aramsız olaraq toplayan, nəşr edən,
elmi əsaslarla tədqiq və təbliğ edən Qəzənfər
Paşayevin hər bir əsəri gərgin elmi zəhmətin
bəhrəsidir.
Musa
Adilov,
professor
Qəzənfər Paşayev bizim nəslə gözəl
əxlaqı ilə nümunə olub, örnəyə
çevrilib.
O, gözəl ziyalı, gözəl ailə
başçısı və gözəl əmi
obrazıdır. Bütün məqamlarda
adının, milli kimliyinin qarşısında bu epiteti
işlətmək olar.
Qənirə
Paşayeva,
Millət
vəkili, professor
Həyatda hər uğurlu kişinin arxasında
böyük bir qadın durur. Türklər doğru
deyiblər ki, qadın kişini vəzir də edə bilər,
rəzil də. Xoşbəxtlikdən Arəstə
Mikayıl qızının əməyi və səbri sayəsində
Qəzənfər müəllimin payına vəzirlik
düşüb.
Məmməd
Novruzoğlu,
Professor,
Fövqəladə və səlahiyyətli səfir
Professor Q.Paşayevin elmi-ədəbi fəaliyyəti ən
müxtəlif istiqamətlərdə ayrıca tədqiqat
mövzusu, araşdırma obyekti olmağa layiqdir. Görkəmli
alimin folklorşünaslıq, ədəbiyyatşünaslıq,
tərcüməçilik fəaliyyətinin hər biri
geniş bir tədqiqat mövzusudur. Lap elə
İraq türkmanlarının dili, folkloru və ədəbiyyat
sahəsindəki çalışmalarının özündən
ayrıca bir dissertasiya işinin yazılması ancaq və
ancaq qədirşünaslıq kimi dəyərləndirilə
bilər.
Məhərrəm
Qasımlı,
professor
Əməkdar
elm xadimi, professor Qəzənfər Paşayev doğma vətənində
olduğu kimi, İraq, Türkiyə, İran kimi ölkələrdə
də dilçi, ədəbiyyatşünas,
folklorşünas kimi etiraf olunmuş alim, müasir humanitar
fikrimizin səlahiyyətli söz sahibidir.
Şirindil
Alışanlı,
professor
Qəzənfər
Paşayevin fəaliyyətini bir cümlə ilə belə
qiymətləndirmək olar: Əbədiyaşar ədəbi
elmi abidə və ya iftixar doğuran yaradıcılıq.
Qəzənfər
Kazımov,
Professor
Qəzənfər Paşayevin "İraq - Türkman
folkloru" monoqrafiyası
folklorşünaslığımızın son nailiyyətlərindəndir.
Məhərrəm
Cəfərli,
Professor
Professor Qəzənfər Paşayev ömrünün
kamillik və müdriklik zirvəsindədir. O zirvənin fəthi
heç də asan olmamışdır. Onun
bundan sonrakı amalı həmin fəth olunmuş zirvədə,
əngin yüksəklikdə tab gətirə bilməsidir.
Onu tanıyanlar inanır ki, tab gətirəcək
və Azərbaycan xalqı hələ bundan sonra da öz
ziyalı oğlunun nur çeşməsindən bəhrələnəcəkdir.
Zeydulla
Ağayev,
professor,
Qəzənfər müəllimin tələbəsi
Görkəmli
folklorşünas və ədəbiyyatşünas Qəzənfər
Paşayevin həm imzası, həm əsərləri, həm
də efirdən və ekrandan eşidilən fikir və
düşüncələri geniş oxucu kütləsinə,
elmi və ədəbi ictimaiyyətə yaxşı məlumdur...
Elmi araşdırmalar aləmində keçən
əlli ildən artıq dövrün uğurları və dəyərləri
ilə diqqəti cəlb edən ədəbiyyatşünas
alim, pedaqoq, dilçi, tərcüməçi, professor
Q.Paşayev çox maraqlı və olduqca zəngin həyat və
yaradıcılıq yolu keçmişdir.
Vaqif
Arzumanlı,
professor
Xatirəni yaratmaq da, yaşatmaq da çətindir. Dəqiq desək,
xatirəni yaratmaq üçün də, yaşatmaq
üçün də şəxsiyyət olmaq
lazımdır. Professor Qəzənfər Paşayev ədəbi-ictimai
mühitdə sayılıb-seçilən, nüfuzu və
yeri olan, həm müasirlərinə, həm də dünyasını dəyişmiş
unudulmazlara yüksək qədrşünaslıq bildirən
belə şəxsiyyətlərdən biridir... Onun
"Borcumuzdur bu ehtiram" kitabına başda ulu öndər
Heydər Əliyev olmaqla iyirmi beş ziyalı
- dövlət xadimi, alim, müəllim, yazıçı və
şair haqqında portret oçerklər toplanıb. Kitaba
daxil olan bütün oçerklər böyük səmimiyyətlə
yazılıb, hər biri şirin layla kimi, nurlu elegiya kimi
oxunur... Müxtəlif illərdə qələmə
alınan bu yazıların hamısını qəmli bir
"...ölümündən sonra" fəryadı birləşdirir.
Nizaməddin
Şəmsizadə,
professor
Kərkük
Pərvanəsi kimi tanıdığımız böyük hərflərlə
yazılmağa layiq "İNSAN" Qəzənfər
Paşayev və ədəbiyyatşünaslıq,
folklorşünaslıq, şərqşünaslıq,
dilçilik, tarix, etnoqrafiya, mətnşünaslıq üzrə
görkəmli alimdir.
Bəhlul
Abdulla,
Əməkdar
elm xadimi, professor
Professor Qəzənfər Paşayev "Borcumuzdur bu
ehtiram" əsərində dünyasını dəyişmiş
unudulmaz görkəmli şəxsiyyətlərin unudulmayan
obrazlarını yaratmışdır. Əsərdə
haqqında söhbət açılan görkəmli şəxsiyyətlərdən
başqa, bir adamın da obrazı gözlərimiz önündə
canlanır. Bu da bizdən ayrı
düşənlərə, eləcə də müasirlərinə
son dərəcə qayğı və ehtiramla yanaşan,
unudulmayanların obrazını yaradan müəllifin öz
obrazıdır.
Bədirxan
Əhmədov,
professor
Azərbaycanda,
humanitar fikir aləmində Q.Paşayevi tanımayan, hətta
deyərdim, sevməyən adam tapılmaz.
Çünki o qədər işıqlı adamdır ki,
inanmıram, bu işığın nuruna kimsə
paxıllıq eləyə... O, görkəmli alimdir. Hansını deyim? O, dilçidi, folklorşünasdı,
ədəbiyyatşünasdı, tərcüməçidi,
publisistdi...
Qəzənfər Paşayev örnək adamdır.
Vaqif
Yusifli,
filologiya
elmləri doktoru
Professor Qəzənfər Paşayevin "Azərbaycanda
və İraqda Bayatlar" monoqrafiyasında tədqiqatçıları
düşündürmək gücündə olan məsələlər
çoxdur. Tədqiqatçının Dədə Qorqudu tarixi
şəxsiyyət hesab etməsi və bu baxımdan qənaətləri
maraqlıdır. Professor açıq
kodla yazır: "Eposu ilk dəfə yazıya
köçürən elə Dədə Qorqud olmuşdur.
Qopuzunu bağrına basıb "soy soylayan", "boy
boylayan" bədii obraz Dədə Qorqud, əslində Dədə
Qorqudun özüdür".
Bu, qorqudşünaslıqda yenilikdir.
Seyfəddin
Rzasoy,
professor
Dilçi, tənqidçi, publisist, tərcüməçi,
ədəbiyyatşünas, mətnşünas,
folklorşünas kimi yüksək keyfiyyətlər professor Qəzənfər
Paşayevdə cəm halında birləşib. Daha
doğrusu, o, özünün zəhmətsevərliyi, vətəndaş
əzmkarlığı, bilik və bacarığı, səmimiyyət
dolu həssaslığı ilə həmin keyfiyyətləri
əldə edib, onlara sahib çıxıb.
Nə yazdı, ortaya hansı töhfəni qoydusa orijinal
oldu. Ərsəyə gətirdiyi mənəvi sərvət
"Şah əsər" kimi dəyərləndirildi, Azərbaycanda
İraq, Kərkük folklorşünaslığının
banisi oldu.
Alxan
Bayramoğlu,
professor
Qəzənfər
müəllim mənim "Oğuz dastanı: tarixi-mifoloji
özəllikləri və təşəkkülü"
adlı doktorluq dissertasiyamın 1997-ci ildə opponenti
olmuş, dissertasiyama müsbət rəy yazmışdır.
İndi mənim onun "Bayatlar Azərbaycanda və
İraqda" kitabına rəy yazmağım qəribə
görünür. Buna baxmayaraq, böyük məmnuniyyətlə
üç problemə - türkmanlar, bayatlar və Dədə
Qorqud dastanlarına həsr olunmuş bu kitab haqqında
mülahizələrimi bildirməyi özümə borc bilirəm.
Füzuli
Bayat,
professor
Əcnəbi
alim, yazar və diplomatlar:Qəzənfər
Paşayevin "İraq - Türkman folkloru" kitabına bənzər
bir kitab indiyə qədər nə İraq türkmanları,
nə də İraq türkmanlarının folkloru ilə məşğul
olan xarici alim və tədqiqatçılar tərəfindən
yazılmışdır... Ağlasığmayan
yorğunluqların məhsulu olan bu misilsiz əsəri
İraq türkmanları arasında folklor çərçivəsində
bir şah əsər kimi qiymətləndirmək daha
doğrudur. Bu günə qədər bizdə
İraq türkmanlarında, Türkiyədə və Azərbaycanda
folklorumuzun bu biçimdə tədqiqi, incələnməsi və
araşdırılması olmamışdır.
***
Gözəl niyyətlə yazılan və gerçəyi
olduğu kimi ortaya qoyan çox qiymətli "Altı il Dəclə-Fərat
sahillərində" kitabı İraq-Azərbaycan
dostluğunun tarixinə çağlar boyuna işıq tutacaq
və bu iki ölkə arasındakı ədəbi əlaqələrin
də sürətli bir biçimdə inkişafına kömək
göstərəcəkdir. Kitabı ərəb
dilinə tərcümə edərək Bağdadda çap
etdirməyimiz, hər şeydən əvvəl bununla
bağlıdır.
Dr. Əbdüllətif
BƏndƏroğlu
Bir zamanlar tək vahid torpaq halında olan Kərkük və
Azərbaycan indi iki ayrı ada halına gəlmişdir. Bu gün bu iki adanı
bir-birinə bağlayan körpünün memarı məhz Qəzənfər
Paşayevdir... İftixarla söyləyə bilərik
ki, artıq o, Əta Tərzibaşı qədər dəyərli
bir araşdırıcımızdır.
Prof. Dr.
Mahir Naqib
İraq türkmanlarının ədəbiyyat və
folkloru ilə ilgili yazılarınızla bizi çox məmnun
edirsiniz. Bu
qiymətli incələmələrinizi çox diqqətlə
oxuyuruq... Söz vermişdim, sizə Azərbaycan-Kərkük
ədəbi birliyinə dair bir yazı göndərim. Amma "Azərbaycan" dərgisindəki
yazınızı oxudum və vaz keçdim. Söyləməyə bir söz
buraxmamışsınız.
Mövlud
Taha Qayaçı,
İraq-Kərkük,
Azərbaycan
Yazıçılar
Birliyinin fəxri üzvü
Qəzənfər Paşayevin "İraq - Türkman
folkloru" kitabı bilimsəl və orijinal bir şəkildə
Kərkük və Azərbaycan folklorunun müştərəkliyini
ortaya qoyan müstəsna və nadir bir
çalışmadır.
İzzəttin
Kərkük,
Kərkük
Vəqfinin təsisçisi və başqanı
Qəzənfər
Paşayev ilə tanış olduğumuz
uzun illərdən bəri hər zaman qəlbimizdə yer
etmiş əziz və candan bir böyük
qardaşımızdır.
Özü şirin, sözü şirin Qəzənfər
xocamız Türkmanların könlündə taxt qurmuş
bir sultan kimidir.
Prof. Dr.
Suphi Saatçı,
"İraq
Türkman poeziya antologiyası"na
(Bakı, 2019) Ön sözdən
Əməkdar elm xadimi, Prof.Dr.Qəzənfər Paşayev
"İraq - Türkman poeziya antologiyası"
kitabını yazaraq Türkman ədəbiyyatında yeni bir
qapı açmışdır.
Kərkük və türkman sevdalısı olan Qəzənfər
Paşayev hakkıyla "Böyük
türkmanşünas" adını qazanmışdır.
Dr. Mustafa
Ziya,
Ankarada
Türkman Eli Kültür Mərkəzinin başqanı
Professor Qəzənfər
Paşayev "İraq türkman ocağı"nın həm maddi, həm də mənəvi
memarıdır. Hər şey onun əsəri
sayılır. Tabloların, rəsmlərin,
bəzənmiş salonların təmir işlərinin xərcini
özü çəkmişdir. Muzeyi əhatə edən
kitabları alim İraq və Türkiyədən gətirmişdir...
Türkman folkloru mütəxəssisi prof.
Q.Paşayevin hazırladığı proqram son dərəcə
dinamik və təsiredici idi. İhsan
Doğramacı söz və nəğmələrlə bəzənmiş
səhnələr qarşısında dərin bir səssizliyə
dalmışdı və xatirələrin həzin səsləri
altında ruhunu dinləyirdi... bu hisslər
Doğramacını illərin, ayların dolaylarına
götürmüşdü... müğənnilərin
oxuduğu Kərkük mahnılarının qucağında
yer-göy Kərkük, Ərbil olmuşdu.
Prof. Dr. Cəlal
Ərtuq,
"Türkiyədə
və dünyada İhsan Doğramacı fenomeni"
kitabının müəllifi
İraq türkmanlarının folklorunu azərbaycanlı
qardaşlarımıza tanıtmaq üçün bir
çox araşdırmalar yapan Q.Paşayevin əsərləri
Oğuz kökündən və soyundan olan Azərbaycan
türkləriylə İraq türklərinin dil və folklor
baxımından nə qədər bir-birinə bağlı
olduqlarını açıqca göstərməkdədir.
Prof. Dr.
Mustafa Arqunşah,
Kayseri
Universiteti, Türkiyə
"Altı il Dəclə-Fərat sahillərində"
kitabı azərbaycanlı ədib, prof. Qəzənfər
Paşayevin tariximiz və mədəniyyətimiz barədə
fikir və mülahizələrini özündə ehtiva edir. Müəllif
böyük şövq və məhəbbətlə bizim
haqqımızda yazır. Ondan heç nə tələb olunmadan, o
özü heç nə tələb etmədən
İraqı sevir. Onun bu kitabının ərəb
dilinə tərcümə edilməsi qədirbilənliyə
cavabın ən gözəl nümunəsidir.
Dr. Cəlil
Kəmaləddin,
"Əl-Cümhuriyyə"
- ("Respublika") qəzeti, Bağdad, 14.05.1996
"Altı
il Dəclə-Fərat sahillərində" azərbaycanlı
alim, professor Qəzənfər Paşayevin
nəinki ölkəmizə məhəbbətini, hətta
müəllifin İraqın mədəni, tarixi və siyasi əhəmiyyətini
dərk etdiyini nümayiş etdirir. Bu kitabın vətənimizin
tarixi ilə ilk
dəfə tanış olan əcnəbi oxucular
üçün yazılmasına baxmayaraq müəllifin
İraqın ictimai-ədəbi həyatına
ekskursiyalarının təfsilatları kitabı iraqlı
oxucular üçün xüsusi bir rayihə ilə süsləndirir...
Kitab bizi oba-oba gəzdirir, İraqın elm və mədəniyyət
mərkəzləri ilə tanış
edir. Əsər iraqlı oxucuda bu ölkəyə
mənsub olması fəxr hissi və kitabın hörmətli
müəllifinə və mütərcim dostumuz şair Əbdüllətif
Bəndəroğluna dərin minnətdarlıq hissləri
oyadır.
Əbdülhəmid
Həmudi,
"Əs-Saura"
(İnqilab) qəzeti, Bağdad 07.06.1996
Prof.Dr. Qəzərfər Paşayev artıq Əta Tərzibaşı
səviyyəsində olan alimdir. Təsadüfi deyil ki,
"Çağdaş İraq-Türkman şairləri"
kitabının I cildini Əta bəyə, II cildini Qəzənfər
müəllimə ithaf etmişəm.
Dr. Şəmsəddin
Küzəçi,
AYB-nin fəxri
üzvü
İraqlı alimlər cənab Qəzənfər
Paşayevin tədqiqatlarına böyük qiymət verir və
ondan istifadə edirlər. Biz onu nəinki
İraqşünas tədqiqatçı və
yazıçı kimi tanıyırıq, eyni zamanda Azərbaycanın
İraqda səfiri kimi qəbul edirik. Məlumdur
ki, indiyə qədər Azərbaycanın İraqda rəsmi təmsilçisi
yoxdur. Qəzənfər Paşayev uzun illər
boyu apardığı dərin tədqiqatları ilə
İraq və Azərbaycan xalqlarını ədəbi və
mədəni əlaqələr baxımından bir-birinə
möhkəm tellərlə bağlamışdır. O,
İraq xalqının dostu və qardaşıdır.
Fərrux
Salman Davud,
İraqın
Azərbaycandakı səfiri17.02.93
Qardaşımız, dostumuz Qəzənfər Paşayev
təkcə Azərbaycan xalqının deyil, həmçinin
İraq xalqının oğludur.
Dr. Mehdi
İbrahim Ət-Tai,
İraqın
Bakıdakı müvəqqəti işlər vəkili
11.10.1997
"Ana, məni Azərbaycana
göndərirlər. - Çox yaxşı, uğur
olsun. Orada Qəzənfər Paşayevi tap.
O mənə nə kömək edə bilər? - Qəzənfər Paşayev sənə Kərkükü
tanıdacaq. Bu, anamın sözü idi.
Mən gəlib Qəzənfər Paşayevi elə
anamın dediyi kimi gördüm".
Casim Məhəmməd,
İraq səfirinin
müşaviri
Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 27
avqust.- S.4-5-6;7