Ruhların sevinən günü

Pəncərədən çölə, hər tərəfi ağaclarla örtülmüş bağa baxıram. Metafizik bir tülə bürünmüş aurada, xəyallarım, düşüncələrim kosmik sürətlə yerini dəyişir. Həmişə inanmışam: bütün yaşantılarım, oxuduqlarım, eşitdiklərim, gördüklərim, gündüzlər olduğu kimi gecənin zil qaranlığında da pəncərədən mənə (mən baxdığım kimi) baxırlar. "Dünya bir pəncərədir". Elə isə bu dünyada hərənin öz pəncərəsi (baxış bucağı) var, o pəncərədən boylanan xatirələri...

Fəxrəddin Teyyub da öz pəncərəsindən ("Sənə pəncərədən baxıram indi") baxır. Mənə bağışladığı, təzə işıq üzü görən şeirlər kitabından, ("Ruhların sevinən günü". "Elm və təhsil". Bakı 2021) aldığım təəssürat buna inandırır. Bir etirafda da bulunum; adətən əlimə keçən şeirlər kitabından beş-altı şeir oxuyuram. Bu mənə müəllifi daha yaxından tanımaq fürsəti verir. Bu dəfə də elə, sanki aramızda yaranan məhrəm ünsiyyətindən istifadə edib ona suallar (xəyali rabitəyə girib) verirdim. Nəfəsini elə yaxından hiss edirdim ki, bəyəndiyim misraların altından xətlər çəkə-çəkə...

Qarabağa gedən yolumuz yaman uzun çəkdi - otuz ilə yaxın uzun bir boşlıq. Öz təcrübəmdən bilirəm: itiklə-itki ilə insan övladı heç vaxt barışmaq istəmir, barışammır. O da ola torpaq itkisi - məğlubiyyət! Bu ağrını içimizdə qara yara kimi daşıdıq...

Və II Qarabağ savaşı! Xalq, ordu, dövlət bir əlin beş barmağı kimi dəmir yumruğa döndü! Böyüklü, kiçikli hər kəs döyüşə getmək, nədəsə öz köməyini, xidmətini göstərmək istəyirdi:

Yenə ön sırada, yenə başdayam,

Oğul istəyirəm bir əyə məni

Nə olsun yaşlıyam, ahıl yaşdayam,

Çağırıb aparın cəbhəyə məni.

"Çağırıb aparın cəbhəyə məni"

Döyüşdə həlak olanlara, bu müqəddəs yolun şəhidlərinə həsəd aparırdıq, o sırada və siyahıda olmadığımıza görə:

Səngərdə duraydım, öndə olaydım,

Dərəyə düşəydim, çəndə olaydım.

Kaş ki, aranızda mən də olaydım...

"Kaş ki, aranızda mən də olaydım"

Müəllif sayca dördüncü kitabına maraqlı ad seçib - "Ruhların sevinən günü". İllərdi cənnət Qarabağın - Şuşanın göylərində babalarımızın, nənələrimizin və əlbəttə ki, şəhidlərimizin ruhları qərib-qərib dolaşırdı - sevinirlər indi. Əslində II Qarabağ savaşı Ədalətin - haqq etdiyimiz işin təntənəsi idi.

Deyirlər, göy üzündə hərənin bir ulduzu var. Xoşbəxt ulduz altındamı doğulub Fəxrəddin Teyyub?! - bilmirəm. Amma dəqiq bilirəm: ruhları muştuluqlayan, qələbə müldəsini verən qələm xoşbəxtdi:

Hər əsgər keçilməz dağ aşır indi,

Tapdı öz yerini aran da, dağ da.

Ruhun Qarabağda dolaşır indi,

Ruhun namaz qılır "Gövhər ağa"da.

Göydən nur yağacaq ev-eşiyinə,

Ruhların sevinən günüdür bu gün.

Zəng edib demişəm sonbeşiyinə,

Gələr məzarına muştuluq üçün.

"Ruhların sevinən günüdür bu gün"

Həmişə elit cəmiyyət arasında formalaşmış belə bir fikir yürüdürlər - sənət mərkəzdədir! Məncə, sənətin (ədəbiyyatın) əyaləti, mərkəzi olmaz, olmalı deyil. Fəqət bəndəniz də bu düşüncəni (bir zamanlar Parisə üz tutan rəssamları xatırlayıram) bölüşməli olur. F.Teyyub mərkəzdə - paytaxtda yaşasa da Şıxəkəran (Lənkəran)lıdır - kənd adamının təmizliyi, saflığı şeirlərinə də yansıyıb:

Səni düşünürəm qışda, qarda mən,

Könlümdən keçəni duymadın, neynim.

Axtardım sevgimi uzaqlarda mən,

Mənə bir gözəli qıymadın neynim.

"Şıxəkəran, ana kəndim"

Şeirin məndə oyatdığı emosiya qatına bir az da aydınlıq gətirmək istəyirəm. Adaşım kəndin, o qutsal torpağın tozunu şalvarının balağından çırpıb, şəhərin neftinə, mazutuna bulaşmayıb. Onun poeziyasını böyük sənət müstəvisinə qaldıran da səmimiyyətidir! Biz öz anamızla necə danışırıqsa (necə danışırdıqsa) elə.

Doğma ocaq, doğulub boya-başa çatdığımız, hər daşı, hər ağacı, gülü-çiçəyi ilə nəfəs aldığımız məkan-ruhun rahatlıq tapdığı məkandır. Ev-yurd sevgisi F.Teyyub yaradıcılığında ayinləşir, simvolik məna kəsb edir. Bu da illər uzunu yaşam tərzinin və (həm də birbaşa) aldığı tərbiyənin ona təlqin və təsir etdiyi, aşıladığı inamdan irəli gəlir.

Topluda maraqlı obrazlar silsiləsi var. Ana obrazı müraciət etdiyimiz şeirdə "əcdad arxetipi ilə bağlıdır (R.Kamal)".

Anam deyərdi ki, obaşdan durun,

Könül oxşamağa bir az tələsin.

Ürəyə dəyməyin, uzaq, yan durun,

Qayğılı kəslərin üstündə əsin.

"Anam deyərdi ki..."

Böyük sənətin (poeziyanın) dar-dolanbac keçidlərindən necə keçməyimizdən çox şey asılıdır. Sözlər dilimizdə necə səslənir, donnan-dona necə girir - əsas məsələ budur.

Vətən sevdasını F.Teyyub özünün tale yazısına çevirə bilib.

Hardansa Vətənə baxmağa nə var,

Səngərdən baxanda vətən, vətəndi.

"Vətən, torpaq"

Bu anda, elə bil müəllifin oxucunu çəkib, duyğular burulğanına aparan səsini eşidirəm.

"Qardaşım ev tikir təndir yerində". Elə kövrək, elə həsrətlə deyir ki. Məni tərpədib silkələyən səsin arxasınca düşüb getdikcə gedirəm: xatirələrin ağrılı tərəflərinə...

İllərin o tayında, anamın çörək yapdığı təndir gözlərimin qarşısındadır. Anamdan sonra (dünyasını dəyişən analara Allahdan rəhmətlər diləyir, qalanların əllərindən öpürəm) təndiri mənə zorla sökdürdülər - "evin, həyətin yaraşığını pozur" deyə...

F.Teyyub hər dürlü bər-bəzəkdən uzaq şairdir, əsl ruh adamıdır. Şeirlər kitabını oxudum demək azdır - onunla elə "gözəl dərdləşdim" ki: ("Ömrümdə ilk dəfə gözəl ağladım"),

("Biletsatan, mənə bir bilet də ver, Anamın həsrəti mənimlə gedir"), ("Deyirəm, elə bir ömür yaşayım, Qalsın dadı, tamı xatirələrdə").

Ürəyimdən çox sözlər keçsə də, bir qəzet formatında imkan xaricindədir yazmaq. Mənə ancaq qardaşıma yeni-yeni yaradıcılıq uğurları diləmək qalır. Biz axı (İ.İsaqın təbirincə) "sözün süd qardaşlarıyıq".

10.03.2022

Fəxrəddin ƏSƏD

Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 19 mart.- S.29.