YADINDA DEYİL...

Bu sahildə nə olmuşdu, nə hadisəydi

Nəmiş qumlar dilə gəlib bir şey desəydi.

Bahar buludunu gün təkliyirdi,

Daşlar, qayalar da çiçəkliyirdi.

Qan qırmızı gül açırdı damarında qan

Quş qanadlı, yaz inadlı o hiss, həyəcan

Can atırdı bir naməlum gələcəyə, can

Çaylar daşıb, sellər gedib su çəkildisə

Qumsallara hopub gedən o su-ömürsə

Susacaqsan sən deyəni tale demirsə

Dünənəcən var olanlar yoxmuş elə bil

On il bundan əvvəl idi, ya da milyon il

Yadında deyil.

Yazdan qışa, başdan sona bu bir ömürmü,

Əvvəl-axır axıb-axıb Kür Xəzər olur…

Yarpaq açan hər ağacın sonu kömürmü?

Zaman içi yolçuluqda gül, xəzəl olur

Ha baxırsan bu axının sonu görünmür.

Əvvəl qalıb məchullarda sondan xəbər yox,

(Nə baxırsan yox olana, yox deyil hər yox)

Gözdən uzaq torpaqların zinrik qatından

Toxum olub yaza çıxar qışın yadından.

Yaşadığın hansı bahar, hansı qış idi

Bir misranın qanadında uçan quş idin…

Harda qaldı dalğalanan sünbül otları

Yağmurlara xəlbir olan yaz buludları,

Göz yaşını bulaq edən ilk sevgi harda

Harda, hansı qışda, hansı baharda

Ürəyinə sevgi dolan hansı yazıydı

Yermi göyün, göymü yerin əlifbasıydı

Günəş tanrı kəlamının ilk misrasıydı…

Yaşanılan hansı çağın macərasıydı

Harasıydı,vaxt əvvəli,vaxt sonrasıydı?

Addımbaşı üzə durar vaxtın gileyi

(Ayrılığın qürbət adlı ağrıları, -

Ağrıların ortalığa çıxardığı doğruları…)

Bir də geri dönməyəcək ilahi anlar…

Ya milyon il əvvəl idi, ya da dünəndi

Hara getdi ömür adlı yaddan çıxanlar?

Yoxsa elə yaddan çıxan yada dönəndi…

ATAM UKRAYNADA ŞƏHİD OLUB,

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA…

Ömrünün iyirmi doqquz yaşında,

Atam Ukraynada şəhid olub

İkinci Dünya savaşında…

Onun yatdığı,

Şəhidliyə çatdığı torpaqdı - Ukrayna torpaqları…

Müqəddəsdən müqəddəsdi

Ataların yatdığı torpaq!

Müqəddəsim mənim - Ukrayna

Necə hay verim hayına?!

İndi Ukraynanın göylərində işğalçılara qarşı üsyan edən

Şəhid ataların müqəddəs ruhudu.

Qisas qiyamətə qalmaz deyərlər

İştə alınan qisas budur.

Dünya ekranlarında göz yaşları

sel olub axan uşaqlar…

Kimsə bilməsə də mən bilirəm

Atadan yetim qalan hər uşaqla

Dünya da yetim qalır…

Orda, Ukraynada yetimlərin fəryadı

Ürəkləri dağlar.

Ağlayan o uşaq deyil ki, mənəm

Orda o uşağın yetim gözüylə

Səksən il əvvəlin Məmmədi ağlar.

BİLMİRƏM…

Ey sahibi dünya adlı bu xanın,

Yer qalıbmı ətəyində çuxanın?

Özü olmaz öz yadından çıxanın,

Bəlkə sənin yadındayam, bilmirəm.

Bəxt saatı irəlimi, gerimi

Ad mənimdi yazan yazdı şeirimi

Ha axtardım tapamadım yerimi

Aşkardayam, batindəyəm, bilmirəm.

Qürbət ömrü 80-90 yaşında.

Uzaq vətən kim kimi savaşında…

Harasında? Ürəyinin başında,

Qaşlarının çatındayam, bilmirəm…

Özün boyda ümid vardı adında

İşarə ver, qalmışammı yadında

Hayandayam yerin yeddi qatında,

Göyün yeddi qatındayam, bilmirəm…

YAXŞI ADAM

Müqayisəsi yox

Yaxşı adam elə yaxşı adamdı.

Ümidsiz gündüzlərə son ümid

Qaranlıq gecələrə şamdı,

Özü boyda inamdı.

Fərqinə varsan işdi

Damazlıq toxum kimi seçilmişdi…

Yaxşı adam ağatlı oğlandı,

Bəy oğlu bəy,

Xan oğlu xandı.

Etdiklərinin osanata keçəcəyinə

Düşündüklərinin mütləq həyata keçəcəyinə

Bəxtin yox, fikrin uğur gətirəcəyinə inandı!

Yalançı adları, mükafatları dəyərdən salandı,

Özü bir tarixdi, sözü tarixdə qalandı.

Adını çəksəm inciyər,

Bilənlər bilir,

Yeri haqqın dərgahı

Düşməni yalandı.

Evsizlərə ev-eşik,

İlhamsızlara ilhamdı.

Özü bütöv, sözü tamdı,

Yaxşı adam elə yaxşı adamdı…

XXX

Ağac kökünə məhkum,

Heyvanın boynunda ip

Başı sahilə bağlı

Qayıqlar dalğalarda

Çırpınır qərib-qərib…

Dərdin könül zirvəsi,

Dərənin dağ başı var.

Yolun cığır əvvəli,

Çayın bulaq başı var…

Durub әlin qaşında

Sağ əli, sağ başıymış.

Ömrün uzaq başında

Ölüm uzaq başıymış…

XXX

Dünyada tək bir adam,

Bir adam, bircə adam

bilirsə bir suçunu

Özgə ələ vermisən

deməli öz əlinlə

haçansa ipucunu…

Ya ekrandan, efirdən,

Ya da durduğu yerdən

Göz eləsə, neylərsən?

Verdiyin ipucunu,

çözələsə, neylərsən?

GƏLMƏZ

Ömür çürüyəli qürbət ellərdə

Gələr duman kimi dərd pərdə-pərdə.

Qışlar sovuşar da, yazlar gələr də

Baxdının sən deyən baharı gəlməz...

Qulaq aramada gözü ac səda

Qəm yemə, qəm yemək ehtiyacsa da

Dərd könül bağında çiçək açsa da

Şəhdini çəkməyə bir arı gəlməz.

Qədri bilinməzmiş qədir bilənin

Böyük dərdi varmış kiçik çilənin

Yolunu gözləmə bəxt deyilənin

Düşüb biz tərəfə güzarı, gəlməz.

Qürbət diyarlarda talan ömrünün

Gerçəklər içində yalan ömrünün

Sanılı günləri qalan ömrünün

Bir də açılacaq bazarı gəlməz.

DÜNYA QƏBİR YERİ KİMİ DAR…

Bir səndin kimsəsiz, bir Allah kərim

Və elə bilirdin yol gedir yaza

Sonra yoldəyişən oldu səhvlərin

Dəyişdi yolunu bir çıxılmaza..

Vətən suçəkən,

Qürbət bir gözəgörünməz ipdi.

Eheyyy bəylə bostan əkən,

Sənmi qəribsən, dünyamı qəribdi?

Getdiyin bütün yollar çıxaqdı,

Yaddan çıxmağa gedir.

Udmağa ağzı açıq

Dünya qəbir yeri kimi dar;

Çıxa bilirsən çıx,

Qurtara bilirsən, qurtar…

YOXMU XƏBƏRİN

(Hərdən belə şeirlər də yazılır)

Varlıq arayarkən yoxun heçində

Çıxdın yollarıma ömrün gecində

Alovmu, atəşmi nə var içində

Özünün özündən yoxmu xəbərin?

Daha qocalıqdan etməm gileylər

Ürək nə istəsə dil onu söylər.

Girib aramızda elçilik eylər

Beş kəlmə sözündən yoxmu xəbərin?

Ağıl gəzilməz ki, sevdalı başda

İnsani səbirdən çatlayar daş da

Başıma nə gəlsə gələr

bu yaşda

Tək sənin üzündən yoxmu xəbərin?

Bəlkə gün gecənin, ay gündüzünmüş,

Bəlkə düz əyrinin, əyri düzünmüş.

Bəlkə sənsizliyin adı hüzünmüş,

Dünyəvi hüzündən yoxmu xəbərin?

MƏNİM HALIM

Durmaz nə gecəsi, nə gündüzü var

Dərədə təngiyən çay mənim halım.

Halımı soruşma, halımı sorsan,

Göydə dilimlənən ay mənim halım.

Yaz ötüb, yay itib, payızı yox say

Taleyin ardınca axsa ha axsa

Olumdan ölümə ömür bir oxsa

Tarıma çəkilən yay mənin halım.

Dünyamı dağılar bir babda dursan

Bu zay zəmanədə nə zay olursan?

Hərdən may, hərdən də boz ay olursan

Mən sənə nə deyim ay mənim halım?

Yoxsa yarımadın oğuldan, qızdan

Doxsan yollarında dərdin bu üzdən

Nə yazdan payı var, nə də payızdan

Aralıqda qalan yay mənim halım.

Nə dedin vermədim, bu mən, bu da sən?

Ruhunun kökü də həsrət üstədi.

Qəriblik qürbətdə qəribsəyəndə

Sənimi özünə yoldaş istədi,

Ömrün üçdə biri - qürbət əsiri

Vay mənim başıma,vay mənim halım.

ARZULARIN UZAĞINDA...

Ovçunun fikri ovladı

Nəyim varsa buxovladı

Arxama düşüb qovladı,

Qaçar olsam qabağından.

Bu yolda itsin, itməsin

Əkdi, ümidi bitməsin?

Nə söz qaldı eşitməsin

Bietibar dodağından.

Gözü dünyadan su içməz

Ürəyinin közü keçməz.

Qocalığın sözü keçməz

Heyif cavanlıq çağından...

Canım yolunda sər verə

Əsər etdi, əsər verə.

Bəlkə rüzgar xəbər verə

Yaxınından, uzağından.

Könül viranələr yurdu

Boş-boşuna xəyal qurdu

Nə olsun ki, bəxt umurdu

Arzuların uzağından...

SӘSSİZ DUALAR…

Göndәrsәm dә xeyri nә fikir teleqramları

Eşitdim ki, xәstәsәn halın özündә deyil

Qanımı qaraldıb qürbәtin axşamları

Dünya gözündә deyil.

Dilәklәrin çatarmı әlin çatmayan yerә

Ümidlәr qapalısa yolçu durar, yol durar.

Gәmilәrin SOS sәsi batana ümid verәr

Aradakı boşluğu xatirәlәr doldurar.

Kömәyәmi çağırsam mәlәklәri, cinlәri

Nәyә yarar ümidin boşa çıxan әllәri?

Nә qürbәt durnaları, poçta göyәrçinlәri

Nә Füzuli nәfәsli bәxtin sәhәr yellәri…

Keçmişindәn xәbәri varmı gәlәcәklәrin

Bәxtlә bәhsә girәnlәr qismәtindәn yarımır?

Çatmaz sәnә zәnglәrim, ümidsiz dilәklәrim

Bәlkә Allah eşidә sәssiz dualarımı…

KÖNÜL ARZULARIN SOLDU QURAQDA…

- Gəl diyən vətənim, gələyim hardan

Gəlməyə bir səbəb qalıbmı, gəlim?

Atam cəbhələrdən, anam məzardan

Yolunu geriyə salıbmı, gəlim?

Könül istəməzmi geri gəlməyə.

Söz ola, deməyə yeri gəlməyə…

Zalımlar qoymasa, diri gəlməyə

Əcələ qoşulub ölübmü gəlim?

Bir əli torpaqda, bir əli haqda

Könül arzularım soldu quraqda

Əlfimi çaşdıran qismətə, baxta,

Bu qoca yaşımda qalibmi gəlim?!

SӘN DӘ QOCALDIN

Ümid, ümidini kәs demәzdi ki

Arzu yaşamağa bәs demәzdi ki

Ürәk gocalığı istәmәzdi ki

Çıxıb ürәyindәn gendә qocaldın.

Hardasan yerişi yer yaran oğlan

Dәhnәsi dağılan, suyu soğulan

Cavanlıq görmür ki, yetim doğulan

Dünyaya gәldiyin gündә qocaldın.

Başının üstündәn gәl deyir evrәn,

Ayağın altını qazmada çevrәn.

Әl-әlә verdilәr zamanla dövran

Sәni dә saldılar bәndә, qocaldın...

Çoxala-çoxala ömrün illәri

“Ağ günә çıxartdı” qara tellәri

Qocalmam deyirdin, qürbәt əllәri

Sәni dә qocaltdı, sәn dә qocaldın.

SON ŞӘKİL

Ölmәmişdәn ölüm hüznü çökәr şәkillәrdәn birinә

Ölәrsәn, ona baxarlar sәnin yerinә.

Bu görüntün qalsın deyә adamların xatirindә,

Yәqin, elә o şәklini asacaqlar yas çadırında.

Qürbәtin şәklidi,

Ömrün çәtindәn çәtin şәklidir.

Bir şәkildә birlәşir

Uşaqlıq, gәnclik, qocalıq.

Fәrqi yox – әlli, altmış, ya elә sәksәn ildi,

Son qalıq;

Ömür elә yas çadırında qalan son şәkildi…

SӘKSӘNİ KEÇMİŞSӘ YAŞIN

Sәksәni keçmişsә yaşın

Ayaqlarından öncә sәkkiz yazırsa yaddaşın

Qabından daşıb tökülürsә su,

Sonuncu üksüyünә qәdәr dolursa pәtәk, -

Möhlәt bitmişdir demək…

Bu 70-80 il

Hardan keçdi deyirsәn

Alnının qırışından,

Kim-kimi yarışından

Ölümün bir qarışından keçdi...

Bundan sonra nə təmənnalı

Ünvan gərəkdi, nə şöhrət;

Sulara axmağın,

Şimşәyә çaxmağın

Qönçəyə açmağın

Sirrini öyrәdәn Tanrı

Bizə dә səbri, səbr etməyi öyrәt.

NӘDİR BƏLӘ GӘMİLӘRİN ÇIXARDIĞI SOS

Bu yerlәrә gәlişin xoş bir tәsadüfmüdür

Zәrurәtlәr doğarmış tale tәsadüfündәn…

Qismәtinә çıxan nәymiş, qismәtә bax ki,

Gәlişinә qucaq açıb qürbәt qolları

Torpaq yolu, hava yolu, su yolu yox ki,

Sәni alıb aparmada tale yolları…

Aşağıda mürgü döyәn Troya, Asos

Yuxarıda Qaz dağları - İda dağları

Nәdir belә gәmilәrin çıxardığı SOS

Yoxsa dәrdә hamilәdir yol uzaqları…

Göylәrә bax, buludları dağılan huşsa

Neçә sirrin cavabı var “niyә”dә, “nә”dә…

Bu dağların bulaqları çaya qovuşsa

Tәsadüflәr yönlәndirsә fәrdi millәtә…

Çanaqqala - bir ulusun qan yaddaşları

Tarixindәn bir kimsәnin üzü qızarmaz.

Gәldiyini bilmәdisә sahil daşları,

Dönüb getsәn, getdiyinin fәrqinә varmaz.

Nәlәr çәkdin qürbәt eldә bilirmi yurdun

Qәrib, qürbәt dәnizindә sınıq gәmiymiş

Şahidisәn uzun-uzun yaşayıb gördün

Bir qәrinә qәrib eldә bir an kimiymiş.

İki qitә arasında qalıb Dardanel,

Nәlәr çәkmiş bu yerlәrә haqqın fırçası.

Zaman nәdir, saçlarını töküb gedәn yel,

Tarix nәdir, әlindәki bir daş parçası…

BU DÜŞDÜYÜM BӘLADAN AĞLIN NӘ KӘSİR, ALLAH

Vətən qürbət arası ağlım bir şey kəsmədi

Hayandadır insanın ağlının kәsәn yeri?

Göyün qapısı bağlı, yerin günahı nədi,

Daha şeytanlar tutub mələklər gəzən yeri…

Gecəni gündüz edib qarışdırdıq zamanı

Mayasına nə qatdıq ki, südü yoğurd elədim.

Bir ürəkdə barışdırıb yaxşı ilə yamanı

Bir bədəni min kədərə dəyişməz yurd elədim.

Çıxdım tale turlarına Yeri yer-yurd elədim.

Allah özü şahidimdir, ən çətin anımda da

Ürəyimin nəğməsində adını vird elədim.

Dizim yerdə üzüm haqda

Yatmadığım gecələrin gözünü dörd elədim.

Bu ahıl yaşında da sevə bilsən, sevilsən

Və… mübarək yer desən - bəxtin görüşdüyü yer…

Qürbət, qürbət deyirsən, qürbət haradı bilsən, -

Qəriblərin Allahın yadına düşdüyü yer...

Dağların zirvəsinə boşuna qalxmır duman

Buludlar göyə gedir…

Öləndə dünyadan getmir ki, insan

Allahın yadına düşməyə gedir.

ALLAHIM

Haçan məndə mən oldum

Dərdnən ələ-təmən oldum…

Gecikən də mən oldum

Tələsən də, Allahım..

Nə gözümü ac elə,

Dərdimə əlac elə

Özünə möhtac elə

Eləsən də, Allahım?!

Hayanda çıxdım yola?

Çıxdım, nə olar, olar…

Ruhun içinə dolar

Yel əsəndə, Allahım!

Dizim yerdə kündədi

Əlim ətəyindədi.

Dilin duası nədi:

Eləməsən də sağ ol,

Eləsən də, Allahım…

KÖLGƏSİ DİBİNDƏ OTURAN AĞAC

Budağın ucunda yumru qönçələr

İçində ilahi göylərin sirri

Gecənin beşində açılan səhər

Hansı dünyalardan xəbər gətirir.

Toxuma hamilə qalan ləklərin

Hələ kimsə bilməz nə var içində.

Yaza açılacaq gül-çiçəklərin

Yatır bir ilahi memar içində.

Gәldi dә, getdi dә nә qaldı yazdan,

Boylanar ardınca yol uzaqları.

Qürbәt gәmilәri keçir boğazdan

Baxır qәrib-qәrib sahil bağları…

Kimin dodağında Tanrı kəlamı

Qatara düzülәr sirli cümlәlәr;

Yeraltı dünyanın soyuq salamı

Çağlayan bulağın gözündən gәlәr.

Hüzün var günәşin qürub çağında

Ordakı yer göyə, göy yerə möhtac

Qərib bir yolçudu yol qırağında

Kölgəsi dibində uyuyan ağac.

ÜRƏYİM

İki gözüm, iki dünya qoşa bax

Qanadları sındırılan quşa bax..

Ömür nədir sona qədər yaşa bax…

Boğulan səs, sönən həvəs, ürəyim.

Duman çökdü bədən adlı büstünə

And içmişdim, əl qoymuşdum üstünə.

Yana-yana kim su səpdi tüstünə

Köksüm altda qəmə qəfəs ürəyim,

Yaşdan-yaşa neçəsinə vuruldun

Coşub daşan sellərinə duruldun

Heydən düşüb axır sən də yoruldun

Yorulmaram deyirdin bəs, ürəyim?!

Məmməd İSMAYIL

Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 14 may. S. 6-7.