Xalçaşünaslığın bibliyasını
yaradan Lətif Kərimov
“Şuşa estetikası” silsiləsindən
1983-cü ildə Londonda
IV Ümumdünya Şərq
Xalçaları konfransı
keçirilirdi. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən
gəlmiş 600 xalçaşünas
alimin, rəssamın,
xalça kompaniyaları
başçılarının qatıldığı həmin
konfransda SSRİ nümayəndə
heyətinə Lətif
Kərimov rəhbərlik
edirdi və Lətif Kərimov həmin konfransda Şuşa xalçaları
haqqında məruzə
etmişdi. Böyük
maraqla dinlənilən
məruzəsində Lətif
Kərimov Şuşanın
tarixinə də toxunur, şəhərin qurucusu Pənah xan haqqında məlumat verir, eləcə də xatırladırdı ki, Şuşaya xeyli sonralar gəlmiş ermənilər xovlu və xovsuz xalça texnikasını
azərbaycanlı xalçaçılardan
öyrənmişlər. Konfransda
Lətif Kərimov
1886-cı ildə Şuşada
olmuş gürcü müəllifi Zevgenidzenin sözlərini də xatırlatmışdı: "Demək olar ki, bütün xalçalar azərbaycanlı
ailəsində istehsal
olunur. Ermənilər xalça toxumağı
onlardan öyrənməlidirlər".
1983-cü
ildə Londonda Beynəlxalq xalça konfransında dünya sənətşünaslığının parlaq imzaları - Amerikadan Çarlz Qrant Ellis, Con Tomson, Hamburqdan Azadi, Türkiyədən Orhan Atasoy, Nejat Diyarbəkirli,
Macarıstandan Budapeşt
Tətbiqi Sənət
Muzeyinin direktoru doktor Qomboş iştirak edirdi və sovet nümayəndə
heyətinin başçısı
ən qədim sənət növünün
Şuşada azərbaycanlı
ustalar tərəfindən
yaradıldığını gündəmə gətirməklə
bir təfəfdən
"Şuşa xalça
məktəbi" istilahını
ilk dəfə elmi dövriyyəyə buraxır,
digər tərəfdən,
sənətşünaslığa, dünya xalçaşünaslığına
elmi-nəzəri baxımdan
əsaslandırdığı "Azərbaycan xalçası"
terminini gətirirdi. Sübut edirdi ki, dünya
muzeylərində qorunan
və əsasən, Qafqaz xalçası kimi ümumi ünvanla tanınan, yaxud "erməni xalçası" adı
ilə təqdim olunan xalçaların böyük əksəriyyəti
Azərbaycan xalçalarıdır.
Lətif
Kərimov bunu
1983-cü ildə Londonda
Beynəlxalq Elmi Konfransda deyirdi və bir qayda
olaraq, onunla mübahisə etmirdilər,
çünki Lətif
Kərimov dekorativ-tətbiqi
sənət sahəsində
dünyada qəbul edilən nadir nəzəriyyəçilərdən
biri idi. "Azərbaycan xalçası"
monoqrafiyası dünya
tətbiqi incəsənət
mütəxəssisləri tərəfindən xalçaşünaslığın
bibliyası adlandırılırdı...
Azər TURAN
Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 1
oktyabr.- S.17.