Qarışqa

 

"Yerin-göyün Tanrısı" silsiləsindən

 

I

 

Hər şeyi bilən Allah!

Qaranlıqda ayağımın izini görən Allah!

 

Mən bir qara qarışqayam -

Səndən bircə qarışdayam,

            Səndən bircə qarışda...

 

Yüküm çəkimdən ağırdı -

fil çəkməz mən çəkdiyim bu yükü;

Yolum təkcə bu cığırdı -

bu cığırın mən bilirəm hər cikini-bikini...

 

Fələk qarğamış kimiyəm -

qar-qamıştək bitdiyim bu cığırda;

Bir qara qarğış kimiyəm -

qar-yağıştək əridiyim, itdiyim bu çuxurda...

 

Bu çuxurda hamı məndən iridir -

mən hamıdan sısqası;

Bu cığırda hamı məndən diridir -

mən hamıdan ölüvayı, axsağı...

 

Halım yoxdu

çığırmağa-bağırmağa,

çağırmağa dilim yoxdu -

haqqım yoxdu cınqırımı çıxarmağa...

 

Ağır-ağır bu yerişlə,

fağır-fağır bu duruşla,

varım-yoxum bu qəpiklə, bu quruşla -

mən bir həqir qarışqayam,

            mən bir fəqir qarışqa...

 

Yol getməyə başqa yol yox yolumda,

olan yolum - bu çığırdı, bu çığır;

Bu cığırdı əvvəlim , sonum da,

karəyəm çızığımdan - cığırımdan çıxmağa?!

 

Bu cığırdı mənim solum-sağım da,

sağım-solum - bu çığırdı, bu çığır;

Heydən düşüb əlim , ayağım da -

gücüm yoxdu bu cığırın axırına çıxmağa...

 

II

 

Mən bir qara qarışqayam,

mən bir kifir qarışqa -

mən gözlərə fil görünən ufaq, tifil qarışqa...

 

Mən bir tifil qarışqayam,

qarış-qarış boyum yox;

Hər yerdə, hər qarışdayam,

heç yerdə heç nəyim yox...

 

Mən hamıdan aşağıyam,

mən hamıdan dərində -

cığırımın sonundayam, çuxurumun dibində;

 

Quyumu dərin etmisən -

əlim çıxıb ipindən;

Dualarım çatmır sənə

bu çuxurun dibindən...

 

Kimsədən diləyim yoxdu,

kimsədən gileyim yox;

Yer üzündə yerim yoxdu,

Göy üzündə göyüm yox -

mən bir veyil qarışqayam,

            mən bir səfil qarışqa...

 

Səfil-səfil, veyil-veyil,

yerdə, göydəyəm;

Yaratdığın gündə deyil,

unutduğun gündəyəm!

 

III

 

Bir ayrısı, özgəsi yox

bu kökdə, bu biçimdə:

Varlığımın kölgəsi yox

yoxluğumun içində!

 

azımdan əsər qalıb,

çoxumdan xəbər var;

sözümdə kəsər qalıb,

canımda təpər var.

 

çölüm var - baxıb-baxıb

özgə yansın çölümə;

içim var - yanıb-yanıb

çevriləm öz külümə!

 

Bükülməyə bel gəzir,

dikəlməyə qıçım yox;

Sürünürəm dizin-dizin,

yeriməyə gücüm yox.

 

Göz açandan  batıb qalıb

səsim çıxmır içimdən;

Gör haçandan batıb qalıb

sözüm çıxmır içimdən.

 

Ogün-bugün

içimdədir son sözüm,

dilimin lap ucundadır son sözüm;

ha çığırım bu çığırda,

ha bağırım bu çuxurda -

qopub düşmür lal dilimin ucundan!

 

Hər şeyi bilən Allah!

Qaranlıqda ayağımın izini görən Allah!

 

Ayağımın izi yoxdu,

buynuzlarım içimdə;

Bir ayrısı, özgəsi yox

bu kökdə, bu biçimdə!

 

IV

 

Ovçum Sənsən,

ovun mənəm -

qolumda qandal yarası,

canımda çarmıx həvəsi...

 

Dustağın,

girovun mənəm -

kürəyimdə ağır xaçım,

qulağımda azan səsi...

 

Mən bir qara qarışqayam -

qanad açıb uçmayan;

Səndən bircə qarışdayam -

hara qaçam-qaçmayam?..

 

Başım üstdə dar ağacım,

boğazımda ilgəyim;

Darta bilmirəm bu xaçı -

ovuclarım göynəyir...

 

Qarnım ac,

qanadım qırıq,

üstüm-başım çirklidir;

Bircə qarış aralı dur -

cındırımdan cin hürkür!

 

V

 

Qovan Sənsən -

daş götürüb, ha qovduqca qovan Sən;

Qaçan mənəm -

baş götürüb, ha qaçdıqca qaçan mən...

 

Dırnaqlarım qopuq-qopuq,

topuqlarım didilmiş;

Dizim gömgöy, çapıq-çapıq,

lələklərim ütülmüş...

 

İstim-tüstüm

çıxa-çıxa təpəmdən

təpərimdən damcı əsər qalmayıb; 

daş qalmayıb atılmasın dalımca,

qanadıma tuş gəlməyən bircə kəsək qalmayıb!

 

Bircə hovur

nəfəsini dərmədən,

bircə kərə büdrəmədən, durmadan

qovan sənsən - gah o, gah da bu küncə;

 

Bu qan-tərin,

bu tər-qanın içində,

qəfəs-qəfəs bu zindanın içində

qaçan mənəm - çərləyincə, ölüncə!

 

Ovunmağa

zərrə qədər ümid yox -

qovulmaqdan canımda hey qalmayıb;

 

Dağ qalmayıb mən aşmayan,

düz qalmayıb mən keçməyən -

mən uçmayan bir tikə göy qalmayıb!

 

VI

 

Qovan Sən,

qovulan mənəm -

kəsilən, soyulan mənəm;

qarışqatək qanı axan,

quş kimi sağılan mənəm!

 

Qovan sən,

qovulan mənəm -

uçmaqdan yorulan mənəm;

qarışqatək təzə qanad çıxaran,

quş kimi qanadı qırılan mənəm!

 

Bu varaq qaşdan-qaşa uçunca -

daşlanan mən, tapdanan mən, qaçan mən;

Bu son yarpaq qırılınca, düşüncə -

son şairin ruhu kimi göy üzündə uçan mən...

 

VII

 

Sən - başqasan,

Mən - başqayam;

Mənim yerim ayaqdadır, Sən - başdasan!

 

Sən bəndənin Allahısan,

Mən Allahın bəndəsi;

Sən - Tanrısan, mən - bir ufaq qarışqayam...

 

Özün seçdin bu yolu Sən,

bu yol Sənin yolundur;

yol üstündə hər varsa, qolubağlı qulundur...

 

Qolubağlı bir qulunam,

dayanmışam yolunda -

gözləyirəm, Tanrım gəlib yoldan haçan keçəcək;

 

Uzaqbaşı gəlməyəcək,

keçməyəcək bu yoldan,

keçəndə öz qulunu tapdayacaq, keçəcək...

 

Mən - Allahın bəndəsiyəm,

Sən - bəndənin Allahı;

Tanrısına qul olanın qorxusu, dərdi?!

 

İndi durub deyəsən,

neyləyəsən Sən axı?! -

özün seçdin bu yolu Sən, özün kəsdin bu şərti...

 

Ürəyimdə çat kimisən,

kürəyimdə yük kimi -

ilan kimi dil çıxarıb mənəm sənə yalmanan...

 

Sən - tapdayıb ucalansan,

Mən - tapdanıb kiçilən,

kiçildikcə içimdəki tifil Tanrı filləşir;

 

Qarışqaya dönən filəm

ayağın altında mən -

ayağının altına bax, gör əlinə keçir...

 

Gör əlinə keçəcək

qarışqadan, ya fildən -

bəs gözünə özün boyda Tanrı dəysə qəfildən?!

 

Mahir N.QARAYEV

 

Ədəbiyyat qəzeti.- 2023.- 13 may.- S.26.