Yannis Ritsosun “Sürgün gündəlikləri” silsiləsindən

Yannis Ritsos XX əsr yunan şeirinin böyük ustalarındandır. Onun başdan-başa metafora ilə süslənmiş poeziyası dünya modern şeirinin inkişafına güclü təkan vermişdir. O, köhnə və yenini bir-birinin içində ustalıqla əridərək əsrarəngiz bir dünya yaradır, əşyaları mənalandıraraq gerçək situasiyaya müncər edir və nəticədə şeirdən alınan təəssüratları dərinləşdirir. Bu, mifoloji təfəkkürün çağdaş formada təcəllisidir. Yannis Ritsos bütün parametrləriylə dünya şeirində bir hadisədir.

Şair siyasi görüşləri üzündən bir müddət sürgün həyatı da yaşayıb. Onun "Sürgün gündəlikləri" silsiləsindən yazdığı üç şeiri sizə təqdim edirik.

Sürgün gündəlikləri

27 oktyabr, 1948

Burada tikanlar çox, -

qəhvə rəngli tikanlar, sarı tikanlar

günboyu, hətta yuxuda belə

yaxamızdan əl çəkməz.

Gecələr tikanlı məftilləri odlayanda

ətəklərindən xırda zolaqlar buraxdı geridə.

Bir zamanlar bizə xoş gələn sözlər

bir qocanın sandığındakı toxunma köynək kimi

rənglərini itirdi,

pəncərə şüşəsində sönən gün batışı kimi.

İnsanlar əlləri ciblərində yürüyürlər,

bəzən, təkrar-təkrar eyni yerə.

Boş bardağın ağzında, ya da daha dərində

onu qəbul edib-etməyəcəkləri bəlirsiz

və israrla eyni nöqtəyə qonan milçəyi

qovurmuş kimi yelləyirlər əllərini.

29 oktyabr

Yuxumuz qış yuxusu - yetmir bizə,

sürgünə göndərilənlər gecə boyu

xorna çəkir,

yorğundu uşaqlar, yamanca yorğun.

Bizdən uzaqda - göy üzündə

ulduzlar sayrışır, böyük ulduzlar.

Vəftizçi Yəhyanın,

ya da bizim Panayotisin kəlləsi boyda

saçları dibindən qırxılmış ulduzlar,

bir də yarpızların dibində daldalanan qurbağalar.

Səhərlər üzümüzə gül rəngli bir günəş doğur,

Arkasion liseyinin pillələrində

satılan ucuz yağlı boya rəsmlərin eynisi

və ən qəribəsi

belə bir günəşi xoşlamağımızdır.

Ya tək, ya da kimləsə ikilikdə,

çox vaxt da həyətdə insan çoxluğu içində,

bir təpə başında dizlərimizi qucaqlayıb

seyr edirik günəşi

və bu günəş bütün gücüylə

üzümüzü yandırır;

badam ağacını var gücüylə silkələyib

son meyvəsini də

düşürmək istəyən yalınayaq kəndlisayaq.

Sonra əyilib ayaqqabılarımıza baxırıq,

torpağa baxırıq,

yerə heç nə düşməyib...

29 oktyabr

Tikanların və tökülən qızıl yarpaqların arasında

dərisi soyulmuş bir eşşək başı

tapdıq -

bəlkə də yazın əvvəli idi,

çevrəsində xırda mavi çiçəklər -

adlarını bilmədiyimiz.

Hasarın o tayından kimsə səsləsə,

Quşüzümü dolu kağız külah kimi

torpağa düşər səsi.

Gecənin bir aləmi təpələrdən gəlir səsləri

Ay işığına dolaşmış təkərini dəyişdirənlərin.

Sonra yenidən

dünya öz nizamına qayıdır,

jaketindən düşmüş qəhvə rəngli düyməni

təsadüfən həyətində tapdığın kimi...

Amma bilirsən - bu düymə

Teatrdakı aktyorların kostyumlarında parlayan

düymələrdən deyil.

Bu düyməni naşı dərzi kimi

jaketindəki düymələrin sırasına tikməyə

məcbursan...

Tərcümə etdi: Kənan HACI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2023.- 9 sentyabr.- S.32.