Şah İsmayıl dövrünün yadigarları

İstanbulun sakit və səssiz bir guşəsində Mərmərəyə baxan çinarlar kölgəsindəki Topqapı sarayı qədim Osmanlı sultanlarından yadigar qalan gözəl bir binadır.

Bir zaman sultanlar məskəni olan bu qəsr bu gün bir muzeyə çevrilmişdir.

Bu qəsrdə çox zəngin və ağır qiymətli əntiq əşyalar saxlanılıb və o əşyaların içində Azərbaycan sənətkarlarının zərif və sehrəngiz sənət əsərlərini bariz bir şəkildə göstərən dəyərli əsərlər də gözə çarpır. Məsələn, Səfəvilər dövrünə aid məşhur ləl-cəvahirlə bəzədilmiş zəngin "Şah İsmayıl taxtı" muzeyin salonlarının birində qoyulmuşdur.

Bu taxt bir sütun üzərində duran, Hindistanın qiymətli ağaclarından yonulmuş, zərif ipəyə sarılmış və cəvahirat ilə bəzədilmiş bir taxtdır. Bu taxtın üzərində işlənmiş olan zümrüdlər, sarı və yaşıl yaqutlar, almazlar bu gün artıq cəvahirat satanların sandığında deyil, ancaq şairlərin divanında cilvələnir.

Neçə milyard qiymətə sahib olan bu bədii və əfsanəvi əsər bu gün bizim qədim incəsənətimizin nə qədər ali olduğuna canlı bir şahiddir.

Taxtın yanı başında yenə də Şah İsmayıldan yadigar qalan gözəl bir ipək xalça divardan asılıbdır.

Bu xalça XVI əsrdə toxunan xalçaların, bəlkə də ən gözəli və ən zərifidir.

Bu xalçada nazik ipək tellər ilə salınan gül butaları və ondakı sönməz işıqlı rənglər seyrçiləri heyrətdə buraxır.

Xalçanın ortasında bənövşəyi rəngdə olan bir yerdə Şah İsmayılın üzərində "vilayətin şahı İsmayıl Səfəvi" ifadəsi olan səltənət möhürü oxunur.

Yenə də həmin salonda, aynabənd qəfəslər içində qızıl, gümüş və yaqutla bəzədilmiş şahanə qab-qacaqlar arasında qiymətli bir xəncər və bir də sarı yaqutla bəzədilmiş qızıl kəmər gözə çarpır. Bu xəncərin və qızıl kəmərin üzərində bizim böyük sərdarımız və həmşəhərlimiz olan İsmayıl Səfəvinin parlaq adı həkk olunubdur.

Həbib SAHİR

"Azərbaycan" qəzeti

22 yanvar 1946-cı il

Ədəbiyyat qəzeti: xüsusi buraxılış.- 2025.- 12 dekabr, №49-50.- S.14.