Tənha məzardan doğulan əbədiyyət

Qobustanın sonsuz düzənliklərində qərib bir məzar vardı. O, tənha idi, üstündə sadəcə iki söz yazılmışdı: "Tənha məzar". Günəşin hərarəti, küləyin pıçıltısı və torpağın səssizliyi ilə bu məzar, sanki illərin yorğunluğunu özündə daşıyırdı.

Həmin gün mən və oğlum Samir Şəkiyə doğru yola çıxmışdıq. Qobustanın o yabanı gözəlliyində bu qəbrin varlığını öyrənmişdik və ziyarət etməyi özümüzə borc bildik. Çünki bu, təkcə bir əsgərin yox, türkün tarixə qanla yazdığı bir səhifənin izlərindən biri idi.

Maşını kənara çəkib endik. Yolboyu gördüyümüz mənzərə gözlərimizdə qəribə bir duyğu oyadırdı. Qobustanın küləkli çöllərində, sıldırım qayalarının arasında sanki bu qəbrin susqunluğu ilə danışan bir hikmət vardı. Küləyin uğultusu elə bil illərin arxasından gələn bir əsgər harayı idi.

Qəbrə yaxınlaşdıqca ürəyimdəki sızıltı artırdı. Sadəliyi, yalnızlığı məni dərin düşüncələrə qərq etdi. Kim idi burada yatan? Həyatı haradan başlamış, hara aparmışdı onu tale? Niyə öz doğmalarından uzaqda, bu torpaqda canını fəda etmişdi?

Və beləliklə,

keçmişin qapısı,

Tarixin pıçıltısı...

XX əsrin əvvəlləri... Azərbaycan torpaqları qan içində idi. Erməni daşnaklarının amansızlığı, qırğınlar, kəndlərin yandırılması... Və həmin günlərdə türkün əsgərləri yetişdi köməyə. Onlar ailələrini, doğma torpaqlarını geridə qoyub, Azərbaycanın müdafiəsinə can atdılar. Çünki bu torpaq da onların tarixi varlığının bir parçası idi.

O qəbrin sahibi də belələrindən biri idi. Bəlkə, o da ən son nəfəsinə qədər vuruşmuş, bəlkə, dostlarının uzağında şəhid olmuş, lakin bu torpağın qəlbində özünə yer tapmışdı.

Məzarda dərin sükut vardı.

Samir məzarın qarşısında dayanıb dua etdi. Əllərini açıb səsli dua oxuyarkən, sanki o çöldə bir pıçıltı eşidildi. Elə bil, türk əsgərinin ruhu dualara cavab verirdi.

- Ana, - dedi Samir, - bəlkə bu məzarın sahibinin kim olduğunu araşdıraq?

Onun təklifi məni düşündürdü. Axı, bu qəhrəmanın adını bilmək, keçmişin izi ilə getmək bizim borcumuz idi. Biz bu məzarı tənha qoymayacaq, onu tariximizin bir parçasına çevirəcəkdik.

Keçmişin izi ilə

Şəkiyə çatanda ilk işim bir qələm və kağız götürmək oldu. Araşdırmalara başladım. Arxivlər, köhnə sənədlər, tarixçilərin qeydləri... Günlər, həftələr keçdi. Nəhayət, izlər məni doğru istiqamətə apardı...

Bu qəbrin sahibi Mehmet Ali idi. O, gənc bir türk əsgəri, Konyadan gəlmişdi. Azərbaycanın müdafiəsi üçün döyüşən könüllülərdən biri olmuşdu. Təəssüf ki, düşmən pusqusuna düşərək şəhid olmuş və döyüş yoldaşları onu olduğu yerdə torpağa tapşırmışdılar.

Bu həqiqəti öyrənəndə gözlərim doldu. O, doğma yurdundan uzaqda can vermişdi, bizim torpağımızda uyuyurdu.

Artıq tənha deyilsən...

Yay aylarında Samirlə birlikdə yenidən Qobustana yollandıq. Bu dəfə başqa bir hisslə... Artıq o məzar tək deyildi. Biz Mehmet Alinin hekayəsini öyrənmiş, ruhuna dualar oxumuş, onu özümüzə doğma bilmişdik.

Bu dəfə məzarın üzərinə yeni bir daş qoydurmuşduq. Orada yazılmışdı:

"Türk əsgəri Mehmet Ali. Qardaş Azərbaycanın qəlbində əbədi yaşayırsan."

Samir həmin gün məzarın önündə yenidən dua oxudu. Mən isə gözlərimi bağlayıb, içimdə qəribə bir rahatlıq hiss etdim. Çünki bilirdim ki, bu qəbir artıq tənha deyil. O, tariximizin, şəhid qanı ilə yazılmış qardaşlığımızın bir rəmzinə çevrilmişdi.

Bu, sadəcə bir əsgər məzarı deyil. Bu, türkün qardaşlıq sevgisi, keçmişimizin izləri və unudulmaz dostluğumuzun əbədi göstəricisidir.

Artıq tənha deyilsən, Mehmet Ali. Biz buradayıq. Və sən həmişə bizim qəlbimizdəsən...

Sona ABBASƏLİQIZI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 21 fevral, №7.- S.25.