"Türk birliyi"ndən bir ərməğan

"Anadolu, Qafqaz, Azərbaycan türklüyünün səsi aylıq milliyyətçi, kültür və sənət dərgisi" "Türk birliyi"nin ilk nömrəsi 1966-cı ilin aprel ayında mühacirət poeziyasının istedadlı nümayəndələrindən şair Kərim Alxanın (Yaycılı) (1913-1979) müdirliyi ilə Ankarada nəşri fəaliyyətə başlamışdır. "Türk birliyi... nə gözəl və mənalı isim! İllərdən bəri özləmini duyduğumuz milli ülkünün adı... Bəli, Türk birliyi... Yəni Türkiyə, Azərbaycan, Balkan, İraq, Türkistan, topyekin (hamısı - T.A.) əsir Orta Asiya türklüyünün hür olaraq bir bayraq altında toplanması ülküsü..." idealı ilə oxucularının görüşünə gələn dərgi mühacirət mətbuatı tarixində parlaq iz qoymuşdur. Dövri nəşrin 1972-ci ilədək 71 nömrəsi buraxılmışdır.

Mühacirət dövrü və müstəqillik illəri Azərbaycan, həmçinin Türkiyə ədəbiyyatşünaslığında istedadlı şair Kərim Yaycılının həyat və fəaliyyətinə dair bir sıra tədqiqat işləri aparılmışdır. Fikrimizcə, onun miras qoyduğu əsərlərdən biri də "Türk birliyi" dərgisidir. Dərgini Azərbaycan mühacirlərinin həyat və fəaliyyətinin, istiqlal uğrunda mücadilə yolunun, işğala, Stalin rejiminə, kommunist ideologiyasına qarşı mübarizənin aynası adlandırmaq olar. Dərgidəki bədii, publisistik nümunələrin əksəriyyətinin ideyası aktual, məzmunu təsirli, düşündürücü, sənətkarlığı mükəmməldir. Dərgidə dərc olunan bir əsəri - nəinki mühacirət irsində, bütövlükdə Azərbaycan nəsrində bənzərsiz hesab etdiyimiz hekayəni oxucuların diqqətinə təqdim edirik. Müəllifi hələlik məlum olmayan hekayəni əsərin qəhrəmanı qatarla Sibirə sürülən - repressiya olunan bir soydaşımız yoldan Şimali Qafqazdan nəql edir...

Bir tren

yolçuluğu

Həyəcanla titrəyən qəlbimin yaşartdığı gözlərlə ayrılığın acı və yaslı mənzərəsini seyr edirəm.

Titrək əllərdə yaralı bir göyərçin çırpıntısını andıran ağ məndillər sallanır...

Trenin bir adı həsrət qovuşdurandırsa, bizi niyə tərsinə aparır? Bu an aramızdakı bir çox bəxtiyarlar yuvalarına yaxınlaşmaqdan doğan sevinc və həyəcan dəqiqələrini yaşayırlar. Fəqət bizlər... zavallı bizlər...

Ey qapqara kirli makina! Öz içini yandıran atəşi söndürmədən başqalarının həsrətini dindirən zavallı Məcnun kimi fəryad edərək, issız (kimsəsiz - T.A.) çöllərdə qoşarkən heç düşündünmü ki, bu daşıdığın yüzlərlə yolçunun arasında bizim kimi əzəli qəriblər də var?

Gəl, bu sıra dağların sarı, mor görünüşünə aldanıb şığıma! Qayıt, səni qanlı papatya (çobanyastığı - T.A.) və lalələrlə bəzənmiş yollara götürüm.

Orada istiqlal günəşinin doğmasını hələ də ümidlə gözləyən Azərbaycan qızlarının göz yaşları ilə sulanmış sehrli güllər var.

Gəl, qayıdaq, tren!

Orada Qafqaz dağlarının qarlı təpələrindən axan şəlalə səslərinin ilahi musiqisini dinlərsən!

İnan ki, bu an əski yırtıq səccadəsinə yaşlı gözlərini sürtən qara bəxtli analar ümidlə hələ də bizi gözləyir, gəl, qayıdaq , tren!

Əgər sən bu xəstə qəribi onun qucağına yetişdirəməyəcəyini düşünürsən, esef (peşmançılıq - T.A.) etmə!

Oraya varamadan ölürsəm belə, yaralı bağrımdan axan qanlarla süslü həsrət köynəyim o ağsaçlı anamın gözlərinə bir şəfa olar...

Gəl, qayıt, tren...

1937

Çərkəzköy

Abid TAHİRLİ

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 2 may, №15.- S.11.