O, XX yüzil macar ədəbiyyatında və incəsənətində ən müxtəlif avanqard cərəyanların (konstruktivizmin, ekspressionizmin, futurizmin, dadaizmin və sürrealizmin) təbliğ və tətbiqində danılmaz xidmətləri olan sənət adamıdır.

Şair, nasir, esseçi, jurnalist, memar, tərcüməçi və siyasi xadim kimi tanınıb.

Bir çeşmənin başındayam

Cürətim yetsəydi,

bəlkə də ölüb-gedərdim.

Əgər imkan versəydilər,

bəlkə... yaşayardım.

Bir dəli misalı

durmadan dünyanın gah o,

gah da bu başına çovuyuram -

hərçənd zır dəli də sayılmaram.

Yəni ağlıma zaval gəlməyib hələ.

Körpünün altında çağlayan sulara baxır,

qülləyə çıxıb, qıyyalar çəkirəm.

Görünür, bu lənətəgəlmişlik -

bir yerdə heç cür qərar tutmamaqdır,

səbirsizlikdir,

gözgörəsi uçuruma atılmaqdır.

Olmayan bir şeyi aramaqdır,

əziz-girami sayılacaq birisini görüncə...

gözlərini yummaqdır.

Amma mənə rəhminiz-filan da gəlməsin,

çünki sizdən heçcə nə ummuram.

Mən sırf öz uğrumda

qurban getmişəm.

Ona görə də özümü aramsız öldürüb,

təkrar diriltməklə girincəm.

Yaxşı, bəs bu gedişlə axırım necə olacaq?

Bilirəm, burada, yaxınlıqda

dupduru bir çeşmə çağlayır.

Mənim taqəti kəsilən ayaqlarımın

bu torpağa kök atmasına da

elə o, yardım edir.

Yox

Yarı yoldan geri dönməyim deyə,

olan-qalan təpərimi düşmənin gücüylə

durmadan tutuşdururam.

Həm də seçdiyim yola

davam etməyə çalışıram

hə, yoluma davam etmək niyyətindəyəm,

hə, bu sıldırım və sürüşkən yola,

gecənin divarlarından o üzə,

gələcək yüzillərin

uzaq üfüqlərinə qədər uzanan

yola davam etməkdə israrlıyam.

Əcəb gülünc arzudur bu -

həm dəli istəyidir,

həm tövbəgötürməz bir günah,

həm də göylərdən,

orada cövlan edən hansısa atın

öz ətrafına saçdığı işıq dəmətidir bu.

Tutduğum bu yolu da

sırf özüm seçmişəm,

ondan dönməyə də

əsla niyyətli deyiləm.

Hə, bax, bunu əsla istəmərəm.

Bir fotoşəklimin

ardına yazdıqlarım

("Süfrə başına keçək"

kitabından, 1967)

Aynada öz əksimə baxmağı,

içimdə nəyin doğulduğunu,

nəyinsə öldüyünü görüb,

üzülməyi heç sevmirəm.

Amma tanıdığım bir fotoqraf

aparatın önünə keçim deyə,

bu səfərlik dilə tutub məni.

İndi həmin fotodakı adamı süzüb,

heyrət içində boynuma alıram ki,

hə, bu gördüyüm - mənəm.

Üzündə amansız ifadə donan,

başına əndirəbadi şlyapa qoyan

bir kişi baxır şəkildən.

Səksən yaşlarında olar,

amma hələ də şaxı sınmayıb.

"Vəhşi Qərb"də tikilən

kovboy şalvarına baxınca,

onu bir avaraya,

ya da kilsə icmasından qovulan

hansısa zındığa da bənzədərsiniz.

Nədənsə dünyanın bu uzaq guşəsinə

gəlib, düşüb o. Bilinmir ki,

yer üzündə yaşadığına görədir bu ovqatı,

yoxsa yer üzündə... heç yaşamadığına görə.

Əsl məğzini bu adam

çuxurdan baxan gözlərinin,

kip sıxılan dodaqlarının ardında gizlədib.

Yəni bu adam mənəm ki?!

Səmimi etiraf edərmiş kimi cavab verirəm:

hə, mənmişəm.

Bir kitaba

"Giriş sözü" əvəzi

1

Əgər musiqiçi kimi doğulsaydım,

ahəngdar səslərin köməyi ilə

dünyadakı bunca hay-küyü

bəlli bir nizama salardım.

Memar kimi gəlsəydim bu dünyaya,

insanlara soyuq mənzillər yox,

imisti ailə yuvaları bəxş edər,

evin bütün guşələrini işıqla, rənglə,

hüzurla bəzəyərdim.

Amma şairəmsə -

əlimdən başqa nə gələr axı?!

riyaziyyatçılar rəqəmlərin diliylə

fikirlərini necə səlis və rahat çatdırırsa,

mən də sözlərdən o cür yararlanmalıyam.

2

Adətən deyirlər ki, mən

sərt və tərs biriyəm -

hərçənd içimdə hələ də

bapbalaca, ürkək bir oğlan uşağı yaşayır.

Başqaları şeirlərimi

uca səslə oxuduğu vaxt

o gizli oxşarım

hələ də həsədlə köks ötürür:

"İlahi, deməli, mən bu dərəcədə tənha,

qüssəli, kimsəsiz biriymişəm,

yəni bu geniş dünyada bunca yalqızmışam!"

3

Ağlama, qəm yemə, balası -

hələlik mən sənin sipərin,

zirehin, silahınam

və dünyadan köçdüyümdə

şeirlərimin ruhunda da təkcə elə

sən yaşayacaqsan.

Əməkdaşlığa dəvət

Ey düşmənlərim, məni bu cür atıb getməyin,

axı sizin zərbələrdir mənə bu təpəri verən.

Bir vaxtlar mən

yüzillik palıdlar kimiydim,

sonradan budaqlarım qoparılınca

gövdəm təzə pöhrələr verməyə başladı.

Bir vaxtlar sıldırım qaya kimiydim

məni siz dağıdıb-parçaladınız,

həm də tikələməklə çoxaltdınız.

Yoxsa heç vaxt qəhrəmanlığa can atmazdım.

Sürüyə çobanlığı da özümə rəva bilmədim,

məni ön sıralardan siz sıxışdırıb-çıxartdınız,

o təntənəli yürüşünüzün

nəinki hay-küyünə qulaq vermiş,

hətta yolu harada azacağınızı,

hansı yanlış dalana girəcəyinizi də

mən əvvəlcədən sezmişdim.

Sizləri mən əsla sevmədim, sevəmmədim,

ancaq varlığımı sizsiz də düşünmürəm.

Məni duzsuz çörəklə,

bulanıq su ilə bəslədiyinizə görə də,

bir az da bərkiyim deyə,

vurduğunuz o çəkic zərbələrinə görə də,

səmimi sözümdür,

məhz sizlərə ürəkdən minnətdaram.

Layoş Kaşşak

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 23 may (№18).- S.47.