"Aşiqi-sadiq
mənəm..." və
yaxud hər şey Füzulidən başlandı
Ataəmi Mirzəyevin
60 illiyinə
Poetik irsi möcüzələrlə, qeyri-adi
təşbeh və metaforlarla zəngin olan Mövlana Məhəmməd Füzulinin
təkcə yaşayıb-yaratdığı
dövrün deyil, özündən sonrakı
dövrlərin də
böyük sənətkarı
kimi gündəmdə
qalması onun yaradıcılıq dühasının
bənzərsizliyi və
ümumbəşəri bir
mahiyyət daşıması
ilə izah oluna bilər. Füzuli şeirinin izah və şərhi
kimi son dərəcə mürəkkəb,
həlli müşkülə
çevrilən "bir
müəmma"nın tarixi
başlanğıcını elə Füzulinin sənət aləminə
qədəm qoyduğu
tarixdən götürülməsini
iqrar edən mülahizələrin həqiqiliyinə
şübhə yeri qalmır.
Onu da bəri başdan nəzərə almaq lazımdır ki, Füzulişünaslığın banisi, onun təməl
prinsiplərinin eskizini
cızan, yanaşma metodologiyasının meyar
və prinsiplərini müəyyənləşdirən müəllif də elə Füzulinin özüdür. Özünütəhlilin
bənzərsiz nümunəsi
Füzulidə olduğu
qədər heç bir klassik sənətkarda
yoxdur. Füzuli, bu mənada, əvvəlcə şair-alim,
daha sonra isə alim-şairdir.
Bir həqiqət
də ondan ibarətdir ki, "Eşqdir nə var aləmdə, Elm bir qilü-qal
imiş"- deyən
sənətkarın beş
yüz ildən artıq bir zaman müddətində
"qilü-qal" hesab
etdiyi elmi dövriyyədə kəmiyyət
və keyfiyyət baxımından Füzulişünaslığın
hansı səviyyələrdə
təqdim olunmasına
müfəssəl bir
ekskurs etmək zərurəti də yaranır. Əvvəlcə,
Füzuli yaradıcılığını
şərh etməyin
çətinliyi ilə
o dövrün təzkirəçiləri
üzbəüz qalır.
Birmənalı şəkildə
qeyd etmək lazımdır ki, Füzuli kimi incə və zərif hikmət xəzinəsi sahibinin yaradıcılıq sirlərini
açmaqda təzkirələr
və təzkirəçilər
gücsüz görünür.
Bunun əsas səbəbini Füzuli yaradıcılığını məhdud bir ədəbiyyat tarixçiliyi
istiqamətində araşdırılması
ilə izah etmək olar. Şair-mütəfəkkirin həyatı,
mühiti və əsərləri haqqında
yığcam fikir söyləmək, müəyyən
nümunələrlə oxucunu
tanış etmək Füzuli kimi nəhəng bir dühanı bütün əzəməti ilə təqdim etməyə heç bir şans verməməsi göz qabağındadır.
Mirzə Fətəli
Axundzadənin "Füzuli
tilsimi"ni qırmaq
cəhdləri, görkəmli
maarifçi-pedaqoq, ədəbiyyat
tarixçisi və tənqidçisi Firudin bəy Köçərlinin
Füzuliyə fərqli
bir yanaşma sərgiləyərək, Füzulini
"bütün türk
şairlərinin babası"
təqdiri, Mirzə Fətəli yanaşmasının
mahiyyətinin açıqlanmasında
Cəfər Cabbarlı
cəhdləri 1930-cu illərin
sonları, 1940-cı illərin
əvvəllərindən Füzuli
yaradıcılığına Həmid Araslının, Mirzəağa Quluzadənin,
Mir Cəlalın, Məmməd Cəfərin
tədqiqat və monoqrafiyalarından başlayan
elmi marağı daha sonralar Azadə
Rüstəmova, Sabir Əliyev, Yaşar Qarayev, Əlyar Səfərli, Vəcihə
Feyzullayeva, Namiq Babayev, Leyli Əliyeva, Teymur Kərimli, Gülşən
Əliyeva... kimi müxtəlif nəsillərin
təmsilçiləri olan
füzulişünaslar davam
və inkişaf etdirdilər.
Bu, Füzulişünaslığın
yalnız ədəbiyyat
tarixçiliyi və nəzəri istiqamətli
tədqiqatlarıdır. Füzulişünaslığın
tədqiq hüdudları,
təbii ki, bununla məhdudlaşıb
qalmır. Füzuli yaradıcılığının fəlsəfə, linqvopoetika,
etika, estetika və musiqi kimi elm sahələrində
tədqiq və təhlil müstəvisinə
çıxarılması baxımından
Fuad Qasımzadənin,
Musa Adilovun, Tofiq Hacıyevin, Samət Əlizadənin, Kamil Vəli Nərimanoğlu, Vəli Məmmədov kimi alimlərin elmi məqalə və araşdırmaları konkret
bir coğrafiyanın hüdudlarında Füzulişünaslığın
inkişaf və təkamülü haqqında
müəyyən təsəvvür
yarada bilir. Ərəb mənbələrində
"Füzuli əl-Bağdadi"
kimi təqdim olunan şairin bu çevrədə, Türkiyədə, Rusiyada
və Avropada tədqiqatçılarının elmi əsərləri də nəzərə alınarsa, Füzulişünaslıqla
bağlı bir narahatlıq keçirməyə
ilk baxışda elə bir ehtiyac
duyulmadığını zənn
etmək olar. Ancaq bu, ilk
baxışda belə
görünə bilər.
Təbii ki, yuxarıda adları sadalanan tədqiqatçıların
böyük əksəriyyətinin
araya-ərsəyə gətirdiyi
bu zəngin irs sovet ideologiyasının
tüğyan elədiyi
bir dönəmdə qələmə alınmışdı.
Bu dövrdə klassik ədəbi şəxsiyyətə və
ədəbi-tarixi təcrübəyə
keçmişin mirası,
yenilikdən məhrum,
dini-mistik görüşlərin
təsiri ilə yaranan əsərlər kimi yanlış yanaşmaların da olduğunu inkar etmək olmaz.
Milli müstəqilliyə
qovuşduğumuz otuz
ildən artıq bir dönəmdə Füzulişünaslıq özünün
keyfiyyət baxımından
yeni mərhələsinə
qədəm qoymuş,
Məhəmməd Füzulinin
ömür yolunu, yaradıcılıq irsini
siyasi-ideoloji basqılardan
azad bir yanaşma müstəvisində
araşdıran yeni bir Füzulişünas nəsli yetişmişdir.
Filologiya elmləri
doktoru Ataəmi Mirzəyev müstəqillik
illərində təşəkkül
tapan Füzulişünaslığın
yetərincə tanınan
aparıcı simalarından
biridir.
Onun klassik ədəbiyyata, xüsusən,
Füzuli yaradıcılığına
mehr və ülfətinin izlərini,
ədəbi əxlaq və əbədi dəyər daşıyıcısına
çevrilən Bakı
mühitinin klassik poeziya, onun ruha
qida verən muğam ifaçılığının
qana, iliyə işləyən cazibəsində
axtarmaq, bu sirrin açılmasına
ipucu verə biləcəyi şübhəsizdir.
Təsəvvür edin
ki, klassik sənətkarların yaradıcılığını
mükəmməl bilən,
bu möcüzəli aləmdən saatlarla yorulmadan, usanmadan danışan, qəzəl
və qəsidələri
beyt-beyt açan sinədəftər, az təhsil görmüş
ağsaqqalların, şeir-sənət
xiridarlarının əhatəsində
Füzuli sehrinə düşməmək mümkünsüz
bir iş idi.
Qəzəli, muğamı,
onun ayrı-ayrı şöbələrini konservatoriya
hesab olunan bölgələrdən gələn,
özünün səs
imkanları ilə seçilən xanəndələrin,
demək olar ki, böyük əksəriyyəti bu mühitdə tələbkar
dinləyicilər qarşısında
imtahan və sınağa çəkilib,
sənətkar kimi etiraf olunublar.
Bir neçə
il bundan əvvəl İmadəddin
Nəsiminin yubileyi ilə əlaqədar olaraq Hövsan kəndində (indi qəsəbə adlanır
- Q. M.) keçirilən tədbirdə
bunun bir daha canlı şahidi oldum. Ağsaqqal, nurani qocalar Nəsimi misralarını əzbər
söyləyir, onun
"Quran" ayələri
ilə səsləşən
məqamlarını elə
ustalıqla şərh
edirdilər ki, buna, sadəcə, təəccüblənməmək, heyrətlənməmək mümkün
deyildi. Orada səsləndirdiyim bir fikri burada da
dilə gətirməkdən
çəkinmirəm: Bakı
kəndlərindəki klassik
şeir məclislərinə,
muğamla bağlı
istənilən tədbirlərə
mütləq şəkildə
hazırlıqlı şəkildə
gəlmək lazımdır.
Bu mənada, Ataəmi Mirzəyevi anadan olduğu doğma Kürdəxanı
və digər Bakı kəndlərində
təşəkkül tapan
şeir-sənət cameəsinin
müdavimi də hesab etmək olar. Birmənalı şəkildə onun o vaxtlar Azərbaycan ali təhsilinin flaqmanı hesab olunan ADU-nun (indiki BDU-nun - Q.M.) filologiya fakültəsində
ixtisaslı filoloq kimi klassik dövrü
və məxsusi olaraq Füzuli kimi böyük-şair mütəfəkkirin yaradıcılığını
seçməyini həmin
mühit diktə etmişdi.
Elə tələbəlik
illərindən başlayaraq
Ataəmi klassik ədəbiyyat qrupunu bir ixtisas kimi
seçir, Füzuli yaradıcılığına elmi
maraq göstərir. Çox keçmir ki, onun üçüncü
kursdan üzərində
işlədiyi "Füzulinin
bir qəzəli haqqında" adlı məqaləsi dördüncü
kurs tələbəsi
ikən "Ulduz"
jurnalının 1988-ci il
3-cü sayında dərc
olunur. Məqalədə
tələbə Füzuli
irsinin tanınmış
tədqiqatçısı, akademik Həmid Araslının tərtib etdiyi və redaktoru olduğu 1958-ci ildə nəşr olunan beşcildlik Füzuli "Əsərləri"nin
I cildindəki üç
qəzəl və iki rübainin "Əlavələr" hissəsində
verilməsi ilə bağlı mübahisələrin
izinə düşür.
Gənc araşdırıcı
həmin nümunələr
içərisində yalnız
bir qəzəlin Füzuliyə məxsusluğu
məsələsini professor
Mirzəağa Quluzadə
kimi təcrübəli
bir Füzulişünas
alimlə polemikaya girməkdən çəkinməyərək
sübut etməyə
nail olur.
Burada gənc tədqiqatçı-tələbənin poetik mətni linqvopoetik bir təhlil müstəvisində
araşdırması və
opponentinə dövrün
ənənəvi təsviri
ədəbiyyatşünaslıq səviyyəsindən məsələyə
yanaşıldığını faktlarla üzə çıxarmaq cəhdi də diqqətdən yayınmırdı. Müəllif
mübahisə predmeti
kimi seçilən
Guşeyi-əbrulərində çeşmi-cadularmıdır?
Yoxsa, girmiş
yayə tirəndaz hindularmıdır?
- mətləli qəzəlində
sual ədatının
və xəbər şəkilçisinin bu ardıcıllıqla işlənilməməsi
faktına Nəsimi, Gülşəni, Həqiqi,
Xətai yaradıcılığından
və Füzulinin
"Leyli və Məcnun"undan nümunələr
gətirir, bu qəzəlin Şahiyə
bir nəzirə olduğunun unudulmasını,
onun şairin əsərləri sırasına
daxil edilməməsini
də belə bir yanlışlıqla izah edir.
Əlbəttə, bu
cəhd gənc tədqiqatçının Füzulişünaslıqda
ilk debütü idi. Olsun ki,
bu yazıda qaldırılan çox ciddi yaradıcılıq problemlərinə professional
səviyyədə hissi-emosional
yanaşma özünü
istənilən qədər
nümayiş etdirməsin.
Bu da təbiidir.
Ancaq Füzuliyə məxsusluğu real faktlarla üzə çıxarılan bir qəzəlin "bəraət"i,
"sahibinə qaytarılması"
yolunda atılan addımlar, şübhəsiz
ki, orijinal düşüncəli, klassik
mətn üzərində
işləməyə meyilli
bir tədqiqatçının
Füzulişünaslığa gəlişindən xəbər
verirdi. Təsadüfi
deyil ki, alim sonralar özbək
şairi Ömərxan
Əmirinin Füzulinin
həmin qəzəlini
təxmis etməsi faktını üzə çıxarmaqla onun Füzuliyə aidliyini tam şəkildə sübut etmiş oldu.
Klassik ədəbiyyata
belə bir elmi maraq, AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun
aspiranturasına ciddi rəqabət şəraitində
qəbul olunması,
AMEA-nın müxbir üzvü, Əməkdar
elm xadimi Azadə Rüstəmovanın
rəhbərliyi altında
"Klassik Azərbaycan-türk
ədəbiyyatında "Yusif və Züleyxa"
mövzusu (İlkin qaynaqlar və onların poetik təcəssümü) adlı
namizədlik (indiki fəlsəfə doktorluğu
- Q.M.) dissertasiyası üzərində
gərgin elmi axtarışlar aparması
Ataəmi Mirzəyevin
tərcümeyi-halının əlamətdar, yaddaqalan səhifələrindən birinə
çevrilir.
Belə bir mövzuda tədqiqat aparmaq elmi-təcrübi baxımdan orta əsr Azərbaycan-türk
xalqları ədəbiyyatlarında
ənənəvi mövzunun
işlənməsi səviyyəsi
ilə yanaşı, bu ədəbiyyatların tarixi-müqayisəli aspektdə
öyrənilməsinə, oxşar xüsusiyyətlərin
üzə çıxarılmasına
geniş zəmin yaradır, tədqiqatçının
geniş və əhatəli mövzular üzərində işləməsinə
də əsaslı zəmin hazırlayırdı.
Bir cəhət də xüsusi qeyd edilməlidir ki, müəllifin tədqiqata cəlb etdiyi Mustafa Zərir, Suli Fəqih, Şəms və Xətainin "Yusif və Züleyxa"
əsərləri həmin
dövrdə çap
olunmamışdı. Ataəmi
Mirzəyev həmin əsərlərin hamısını
ilkin qaynaqlar olan əlyazma nüsxələri əsasında
araşdırmışdı.
Az sonra Ataəmi
Mirzəyevin uzun müddət klassik ədəbi düşüncənin
(elə dini düşüncənin də!)
maraq dairəsində saxladığı dini mövzunun - Məhəmməd
peyğəmbərə (s) aid 40 hədisin Əbdürrəhman Cami, Əlişir Nəvai və Məhəmməd Füzulu yaradıcılığında
işlənməsi barədə
mükəmməl araşdırma
olan "Cami, Nəvai və Füzuli yaradıcılığında
40 hədis" adlı
(1997) kitabı, əslində,
ilk tədqiqatın, eyni mövzunun ayrı-ayrı sənətkarlar
tərəfindən qələmə
alınması təcrübəsinin
indi tamamilə fərqli bir mövzuda davam və inkişaf etdirilmə ənənəsinin
üzə çıxarılmasını
qarşıya bir məqsəd kimi qoyurdu. Tarixi-müqayisəli
aspektdə dəyərləndirməni
tələb edən bu mövzunun öhdəsindən gəlmək
tədqiqatçıdan, təbii
ki, ayrı-ayrı sənətkarların qələmindən
çıxan bədii
mətnlərə bələdliklə
yanaşı, sənətkar
yanaşmasındakı müxtəlifliyin
mahiyyətini açmağı,
eyni zamanda onları bir məxrəcə gətirən
məqamların elmi-nəzəri
təhlilini də tələb edirdi.
Etiraf etmək lazımdır ki, əvvəlki tədqiqat və haqqında bəhs edilən kitab Ataəmi Mirzəyevi eyni mövzulu əsərlərin
ayrı-ayrı müəlliflər
tərəfindən işlənmə
ənənəsini araşdıran
səriştəli mütəxəssis
kimi tanıdır. Klassik ədəbiyyatın
vacib sahələrindən
olan mətn üzərində təhlil
və şərhetmə
bacarığının kifayət
qədər görünən
məqamlarını müəllifin
uğuru hesab etmək olar.
Dini-kanonik mətnlər
üzərində aparılan
bu tipli araşdırmalar sahəsində
qazanılan təcrübə
alimin sonralar qələmə aldığı
"Füzulinin "Hədiqətüs-süəda
əsəri orta əsr tərcümə abidəsi kimi" (2001) və "Azərbaycan bədii tərcümə
tarixi və Füzuli" monoqrafiyalarında
daha ardıcıl və sistemli şəkildə tədqiqinə
münbit zəmin yaradır.
Doktorluq dissertasiyası
kimi müdafiə edilən "Azərbaycan
bədii tərcümə
tarixində Füzuli mərhələsi" əsəri,
təbii ki, müəllifin bu istiqamətdə aparılan
uzunmüddətli axtarışlarının
uğurlu yekunu kimi qiymətləndirilməlidir.
Dissertasiyada klassik
ədəbiyyatda tərcümənin
indiki anlayışdan
tamamilə fərqli bir sənət və yaradıcılıq
sahəsi olaraq inkişaf tarixi, bu ad altında
nəzirə, təfsir,
şərh, təbdil,
iqtibas funksiyası daşımaq ənənəsi
barədə yetərincə
məlumatlar verilir, Füzuli kimi müqtədir sənətkarın
yaradıcılığında bu sahənin məxsusi yeri və mövqeyi özünün geniş izah və şərhini
tapır.
Alim Füzuli yaradıcılığında tərcümə hesab edilən "Tərcümeyi-Hədisi-ərbəin"
və "Hədiqətüs-süəda"
əsərlərindən çıxış
edərək, Füzulinin
bu sahədəki xidmətlərini, orijinala
fərqli bir yanaşma sərgiləməsini,
yaradıcı şəkildə
mətnə "müdaxilə"etmə
bacarığını geniş
təhlil müstəvisinə
çıxarmağa nail
olur. Beləliklə, müəllif orta əsrlər tərcümə
sənətində Füzulinin
bu istiqamətdəki fəaliyyətini ayrıca
bir mərhələ kimi əsaslandırır.
Onu da xüsusi olaraq nəzərə almaq lazımdır ki, Ataəmi Mirzəyevin tədqiqat obyekti kimi seçdiyi anadilli epik şeir
tariximiz daha sonralar yeni bir
sanballı araşdırmanın
meydana gəlməsinə
stimul yaradır. Bu mənada, onun "Azərbaycan epik şeirinin təşəkkül dövrü"
monoqrafiyası və
"XIII-XVI əsrlər anadilli
Azərbaycan epik şeiri" dərs vəsaitində anadilli epik şeirimizin ilk nümunələri geniş və hərtərəfli şəkildə
tədqiqata cəlb edilir.
Ataəmi Mirzəyevin
klassik ədəbi irsin poetikası - vəzn, qafiyə və rədif kimi nəzəri məsələlərlə bağlı
tədqiqatları da diqqəti çəkir. Onun "Böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsimi"
(2019) və "Molla Pənah Vaqif: həyat və yaradıcılığı" (2022) monoqrafiyalarına daxil olan irihəcmli "Nəsiminin Azərbaycan-türk
"Divan"ının vəzn
və qafiyə sistemi" və "Vaqif şeirində vəzn, qafiyə və rədif" adlı araşdırmaları
müəllifin klassik
nəzəriyyə sahəsində
professional səviyyədə
səriştəyə malik
olmasına yaxşı
bir nümunədir. Onun klassik irsin
nəzəri məsələləri
ilə bağlı tədqiqatları sonralar
"Məhəmməd Füzuli:
həyatı və yaradıcılığı" (2025) monoqrafiyasında da Füzuli irsi əsasında davam etdirilmişdir.
Ataəmi Mirzəyevin
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda hazırlanan
on cilddən ibarət "Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixi"nin
üçüncü cildinin
(Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı
- XIII-XVI əsrlər) məsul
redaktoru və əsas müəlliflərindən
biri kimi elmi-təşkilati fəaliyyətini
də klassik irsə bağlılığın,
bu sahədə nüfuzlu söz sahibi kimi tanınmağın
bariz örnəyi kimi dəyərləndirmək
olar. Onun qeyd edilən cildə daxil olan "Qul Əli", "Suli Fəqih", "Yusif Məddah", "Mustafa Zərir", "XV əsr
Azərbaycan ədəbiyyatında
"Yusif və Züleyxa" mövzusu",
"Cahan şah Həqiqi", "Həqiri"
və "Məsihi"
kimi oçerkləri dövrün ənənəvi
mövzularına çevrilən
ədəbi nümunələr
və ədəbi şəxsiyyətlər haqqında
geniş təsəvvür
yaradır.
"Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixi"nin dördüncü
cildində yer alan "Məhəmməd
Əmani", "Məlik
bəy Avcı",
"Molla Camal Rənci" oçerkləri
də Ataəmi Mirzəyevin klassik irsin sonrakı mərhələsində yetişən
sənətkarların həyat
və yaradıcılığı
haqqında mötəbər
fikir bildirmək iqtidarını da yetərincə nümayiş
etdirir.
Otuz ildən artıq fəaliyyət göstərdiyi institutda Füzuli sektoruna rəhbərliyin 2017-ci ildən
Ataəmi Mirzəyevə
həvalə olunması
da təsadüfi deyil. Alimin bu
sahədə səmərəli
fəaliyyəti göz
qabağındadır. Sektorun
"Füzuli kitabxanası"
seriyasından nəşr
etdirdiyi kitablar bunu əyani şəkildə təsdiqləməkdədir.
Qeyd edək ki, "Füzuli kitabxanası" seriyası
Ədəbiyyat İnstitutunda
akademik İsa Həbibbəylinin baş redaktorluğu, Füzulişünas
alim, filologiya elmləri doktoru Ataəmi Mirzəyevin məsul redaktorluğu ilə yaradılıb. AMEA
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun nəşr etdiyi "Füzuli kitabxanası" seriyası
2024-cü ildə Məhəmməd
Füzulinin 530 illiyinə
həsr olunmuş
10-cu Bakı Beynəlxalq
kitab sərgisinin
"Ən yaxşı
kitab" nominasiyası
üzrə qalib olub. "Füzuli kitabxanası" seriyasından
Mir Cəlal Paşayevin "Füzuli sənətkarlığı", Həmid Araslının
"Böyük Azərbaycan
şairi Füzuli",
Məmməd Cəfər
Cəfərovun "Füzuli
düşünür", Ataəmi Mirzəyevin
"Füzulinin "Tərcümeyi-Hədisi-ərbəin"əsəri",
Stanislava Plaskovitska-Rımkeviçin
"Məhəmməd Süleyman
oğlu Füzuli",
Aynur Mahmudun "Füzuli ədəbi məktəbi (XVI-XVIII əsrlər)",
Sevinc Ağayevanın
"Məhəmməd Füzulinin
anadilli divanının
leksik tərkibi: Azərbaycan mənşəli
arxaizmlər" və
Mehriban Mövlamovanın
"Azərbaycan ədəbiyyatında
Məhəmməd Füzuli"
obrazı" kitabları
nəşr olunub. Təqdim edilən ilk iki kitab
Ataəmi Mirzəyev tərəfindən nəşrə
hazırlanmışdır. Eləcə də Məhəmməd Füzulinin
anadan olmasının
530 illiyi münasibətilə
hazırlanan "Məhəmməd
Füzuli: həyatı
və yaradıcılığı"
(2025) adlı sanballı
və irihəcmli yubiley nəşrinin ərsəyə gəlməsində
də məsul redaktor və əsas müəlliflərdən
biri kimi Ataəmi Mirzəyevin böyük əməyi xüsusi qeyd edilməlidir.
Ataəmi Mirzəyevin
Füzulişünaslıq sahəsində gördüyü
ən qiymətli işlərdən biri kimi "Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı
kitabxanası" seriyasından
çap etdirdiyi mühacir ədəbiyyatşünas
Səlim Rəfiq Rəfioğlunun "Füzuli"
monoqrafiyası xüsusi
əhəmiyyət kəsb
edir. Belə ki, alim bu
vaxta qədər elm aləminə məlum olmayan qiymətli bir tədqiqatı - Səlim Rəfiq Rəfioğlunun
1942-1945-ci illərdə İstanbulda
yazıb müdafiə
etdiyi "Füzuli"
adlı doktorluq dissertasiyasını makinada
yazılmış yeganə
əlyazma nüsxəsi
əsasında Ön söz, qeyd və şərhlərlə
ilk dəfə 2019-cu ildə nəşrə hazırlayaraq elmi ictimaiyyətə təqdim
etmişdir.
Ataəmi Mirzəyevin
Azərbaycan-özbək ədəbi
əlaqələri sahəsində
olan elmi fəaliyyəti də diqqətəlayiqdir. Alimin
"Sələflər və
xələflər: Nəvai
və Füzuli",
"Məhəmməd Füzuli
yaradıcılığından görünən Əlişir
Nəvai", "Lütfi
və Füzuli",
"Türk xalqları
ədəbiyyatında "Hədisi-ərbəin" mövzusu
və Əlişir Nəvainin "Ərbəin"
əsəri", "XV-XVII əsrlər Azərbaycan lirik şeirində Əlişir Nəvai təsirinin təzahür formaları" və
"Özbək-Azərbaycan ədəbi əlaqələri:
Əlişir Nəvai
və Məsihi Təbrizi" adı ilə çap olunmuş məqalə və konfrans materialları onun bu sahədə səmərəli fəaliyyətindən
xəbər verir.
İndi filologiya
elmləri doktoru Ataəmi Mirzəyev ömrünün 60-cı pilləsini
belə bir elmi uğur və nailiyyətlərlə
zəngin bir ərəfədə qarşılayır.
Qarşıda isə Füzulişünaslığın daha ciddi, ciddi
olduğu qədər
də zərurətə
çevrilən yaradıcılıq
problemlərini səbir
və təmkinlə araşdırmaq və yeni füzulişünaslar
nəslini bu işə sövq etmək kimi nəcib və məsuliyyətli vəzifələr
durur.
Altmış yaşın
bundan sonra da Füzuli əsərlərinin nəşri,
tədqiqi və elmi dəyərləndirilməsi,
elmi-təşkilati işlərin
koordinasiya edilməsi üçün məhsuldar
bir mərhələ olacağına dərin inamımız var.
Qürbət
MİRZƏZADƏ
Ədəbiyyat qəzeti.-
2025.- 23 may (№18).- S.36-37.