Bişkekdə görkəmli qırğız şairinə

həsr olunmuş beynəlxalq tədbir

Alıkul OSMONOV-110

Əslində, "poeziya bayramı" adlandırdıqları bu tədbirə bir neçə ölkədən şairlər, alimlər, incəsənət xadimləri qatılmışdı. Sentyabrın otuzundan oktyabrın dördünə qədər davam edən tədbirin iştirakçıları arasında qardaş Türkiyədən gələn qonaqlar-alimlər, naşirlər, sənətçilər, reportyorlar əksəriyyət təşkil edirdi. Nə az, nə çox - 18 nəfərdən ibarət bir heyət. Qazaxıstandan Z.Nazarbek qızı, Özbəkistandan R.Xaydarova, Rusiya Federasiyasından N.Kopeykina, Azərbaycandan isə yalnız mən - Adil Cəmil yubiley tədbirinə qatılanlardan idik.

Türkiyədən gələn qonaqları bir araya gətirən Elazığdakı Firat Universiteti idi. Elazığın qubernatoru H.Xətiboğlunun, Elazığ şəhərinin meri Ş.Şərifoğlunun, Firat Universitetinin rektoru F.Göktaşın da iştirak etdiyi yubiley tədbirinə həmin universitetin tanınmış alimləri - d-r, professor Əhməd Buran, d.r.professor Süleyman Kaan Yalçın, d-r.professor Erjan Alkaya kimi dəyərli elm adamları, həmçinin, Elazığdakı "Manas" nəşriyyatının baş redaktoru Məhəmməd Şener Bulut kimi naşirlər də qatılmışdı. Əslində, bu tədbirdə Türkiyənin Elazığ şəhəriilə Qırğızıstanın İssıkgöl vilayəti arasında bir qardaşlıq memorandumunun imzalanmasına da öncədən hazırlıq görülmüşdü. Hətta, Elazığdakı Xəzər gölünün suyundan gətirib İssıkgölə tökməyin özü də məhz bu dostluğa və qardaşlığa bir işarət idi.

Beləliklə, sentyabrın 30-da, Alıkul Osmonovun 110 illik yubiley tədbirinə başlamazdan 1 gün öncə Y.Balasaqın adına Qırğızıstan Milli Universiteti Türk İrsi Mərkəzinin direktoru, d.r, professor, Qırğızıstanın Azərbaycanda və Gürcüstandakı sabiq səfiri Kayrat Osmonəliyevin təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə həmin universitetin filologiya fakültəsində təhsil alan tələbələrlə mənim görüşüm keçirildi. Kayrat Osmonəliyev və Əskər Aytmatovun öncə mənim barəmdə söylədikləri dəyərli sözlərə görə minnətdarlığımı bildirib qırğız şifahi və yazılı ədəbiyyat ilə bağlı gördüyüm işləri tələbələrin nəzərinə çatdırdım. "Manas" eposunun tədqiqi və tərcüməsi, Alıkul Osmonov poeziyasının tədqiqi və tərcüməsi, qırğız atalar sözü və məsəllərinin tərcüməsi ilə bağlı nəşr olunan kitabların bir qismi K.Osmonəliyevin rəhbərlik etdiyi Türk İrsi mərkəzində olduğu üçün tələbələr onlarla əyani tanış olmaq və mənə sual vermək imkanı qazandılar. Görüş olduqca maraqlı və yaddaqalan oldu.

Mən Alıkul Osmonovun dilimizə çevirdiyim "Zamandan zamana" şeirlər kitabını və haqqında yazdığım "Qırğız poeziyasının Alıkul zirvəsi" monoqrafiyamı tələbələrə bağışladım. Görüşdə filoloq tələbələr Alıkulun qırğız dilində şeirlərindən əzbər söylədilər və mən həmin şeirlərin Azərbaycan türkcəsinə tərcüməsini oxudum.

Sentyabrın 30-da Alıkul Osmonovun adını daşıyan (xatırladıram ki, bu kitabxana əvvəllər Leninin adını daşıyırmış) Mərkəzi kitabxanada Beynəlxalq tədbirin açılışı oldu. Qırğızıstan respublikasının dövlət rəsmləri poeziya festivalını açaraq qonaqları hərarətlə salamladılar. Türkiyə Cümhuriyyətindən gəlmiş dövlət rəsmləri də öz növbəsində qırğız həmkarlarını və tədbir iştirakçılarını salamladılar. Beləcə, "Alıkul Osmonov və türk dünyasının mənəvi sərvəti" mövzusunda elmi-praktik konfrans öz işini davam etdirdi. Çıxış üçün mənə də söz verildi. Mən Alıkul Osmonovun 110 illik yubileyinə 2 kitabla (biri şeirlərinin tərcüməsi, digəri ona həsr etdiyim monoqrafiya) gəldiyimi söylədim və onları salondakıların nəzərinə çatdırdım. Toplantı iştirakçıları bunu sürəkli alqışlarla qarşıladılar. Firat Universitetinin elmi əməkdaşları da Alıkulla, qırğız ədəbiyyatı ilə bağlı xidmətlərindən danışdılar və s.

Konfrans bitəndən sonra - günün ikinci yarısı A.Osmonovun ev-muzeyinə və "Ata-beyit"ə - dahi yazıçı Çingiz Aytmatovun uyuduğu məzarıstana getdik.

Mən ötən il Alıkulun ev-muzeyində olmuş və hətta ona "Darıxır yazı masan" adlı şeir də həsr etmişdim. İndi həmin şeiri onun ev-muzeyində oxumalı oldum.

"Ata-beyit" şəhərdən 10-12 km. aralı, dağın ətəyində yerləşir. Bu məzarıstan 37 repressiyasında günahsız yerə güllələnib bir xəndəyə basdırılan şəhid ruhlarının məkanıdır. Xalqını, millətini bütün varlığı ilə sevən Çingiz Aytmatov da öz vəsiyyətinə əsasən məhz bu məkanda uyuyur...

Növbəti gün biz Panfilov rayonunun Kaptal-Arık kəndinə - A.Osmonovun doğulduğu kəndə getdik. Açıq səma altında tədbir davam etdi. Qırğız uşaqları da musiqi və rəqsləri ilə öz istedadlarını göstərdilər. Biz isə cəmisi 35 il yaşayan istedadlı şairin poeziyasından, tərcümələrindən, dram əsərlərindən danışdıq. Sonra yurtalarda (alaçıqlarda) bardaş qurub qırğız milli yeməklərindən dadmalı olduq.

Oktyabrın 2-də varid olduq İssıkgöl vilayətinin Karakol şəhərinə. Burada M.Kaşqarlının türk xalqlarını birləşdirən lüğəti (Divani-lüğəti-türk) mövzusunda elmi-praktik konfrans öz işinə başladı. Elazığ qubernatoru ilə İssıkgöl valisi arasında əməkdaşlıq barədə bir müqavilə də imzalandı. Beləcə, yeni ideya və xoş təəssüratla "ata yurddan" ayrılan qonaqlar öz məmləkətlərinə dönmək üçün yola çıxdılar. Mənimsə ürəyimdən bu sözlər keçdi:

- Yolunuz açıq olsun, türk-turan elləri!

Adil CƏMİL

Bakı, Bişkek, İssıkgöl

4 oktyabr 2025

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 11 oktyabr, №37.- S.19.