Ailə məsələsi

Hekayə

Salvador Garmendia - venesuelalı yazıçı, radio ssenaristi və hekayə ustasıdır. O, gündəlik həyatdakı adi hadisələri maraqlı və düşündürücü bir dillə yazmağı bacarırdı. Əsərlərində ailə, ölüm, yaddaş və zaman kimi mövzulara toxunur. Onun hekayələri həm kədərli, həm də qəribədir.

O zamanlar səyahət edən fotoqraflar, çox vaxt bərbərlər qədər tanınır, amma onların uça bildikləri söylənilirdi. Amma o vaxtı heç kim onları havada görməmişdi. Heç indiyə qədər də görən olmayıb. O, balaca, gurultulu bir adam idi; paltarları müqəddəslərin rəsmləri və yellənən güzgülərlə örtülmüşdü, addımlarının ritmindən sanki şən bir musiqi doğurdu. Atı xatırladan çöhrəsi, uzun saralmış dişləri və kürəyindən aşağı şərbət kimi süzülən sarımtıl hörükləri ilə əslində arıq, yorğun bir heyvan təsiri bağışlayırdı.

Fotoaparatını dəhlizdə quraşdırdı. Başını və çiyinlərini qara yorğanın altına salanda, bu obraz daha da tamamlanır, doğrudan da, bir at kimi görünürdü. Aparatın bir tərəfi açıq idi; içərisində isə qırışmış, tünd qara, qurdabənzər bir cisim titrəyirdi.

Uşaq vaxtı, yastığın üstündə oturaraq, daha doğrusu, diz çökərək əllərimi bir-birinə yapışdırmış, dua oxuyurdum. Anam - kök və kreslonun bütün oturacağına yayılan iri bir qadın - başımı əllərinin arasına almış, mənə müqəddəs bir varlıq kimi baxaraq şəklimi çəkdirmək üçün üzümə diqqətlə baxırdı. Düşünürdüm ki, Guido de Fongaland kimi parıldayacaq, çini kimi təmiz və cilalanmış görünəcəyəm. Amma nəticədə albinosu xatırladan solğun, yuxulu, boş baxışlı bir uşaq olaraq çıxmışdım.

Atam, bir əli sinəsində, heyrətlə hamımıza baxaraq şəklə daxil oldu. Ardınca bibim - Hildegardis kimi tanınan Qardita - kadra düşdü. Qara xallı paltarı solmuşdu, başı una bulaşmışdı. Nəhayət, Xuan əmimi də şəkil çəkdirməyə məcbur etdilər. Onu divara söykəyib, sağ qolunu qara dul qadın qurşağı ilə bağladılar və şəklini çəkdilər.

Ertəsi gün, fotoqraf bazarda dolaşır, küçədəki oğlan uşaqları və itlər onun arxasınca qaçarkən, əmim qəfil huşunu itirdi. Başında qan laxtası əmələ gəldi və o, yerə yıxılaraq öldü. Birdən-birə yerə çırpılmış, bədəni bir an içində bərkimişdi. Səsi o qədər güclü idi ki, evin bütün otaqlarında əks-səda doğurmuşdu. Qardita bibim cildçi idi, dəftərləri tikərkən qışqırdı ki, guya əmim tavandan düşərək işlədiyi böyük stolun ortasına çırpılmışdı.

Onu dəfn etdilər. Ertəsi gün fotoqraf yenidən çağırıldı. Gecə, dəhlizdə insanlar dua edərkən, mən otağımda ağlayırdım. Elə o vaxt o, ön dırnaqlarını bağçaya baxan pəncərənin üstünə qoyub, uzun, sümüklü, at sifətli başını şüşəyə söykəyərək içəriyə baxmışdı. Sonra əmimin portretini özü ilə apardı və təxminən, bir həftə sonra - günlər hələ uzanır, evin içi səssizliklə dolu idi - geri qayıtdı. Bu dəfə əlində böyük bir böyüdücü vardı və portreti gətirib qonaq otağının divarına asdı.

Tamölçülü portret idi. Əmim kök, dərisi çəhrayı rəngdə, saçlarının yarısı tökülmüş halda ağ paltar geyinmişdi. Əllərini əsgər kimi yanlarına sıxmış, sakit və təmkinli bir duruşla baxırdı.

Həmin gün fotoqraf əlini başıma elə bir ağırlıqla qoydu ki, onun sərinliyini saçlarımda günlərlə hiss etdim. Ondan sonra onu bir daha görmədik.

Bir gün, burnu damarlarla dolmuş, əlləri yapışqanlı Qardita xalam mənə dedi ki, əmimin portretdə geyindiyi qara kostyum, jilet və çəkmələr onun toy günü üçün nəzərdə tutulmuşdu və o gündən sonra bir daha geyinilməmişdi. Həmin kostyum hələ də otağındakı qapının arxasında asılmış vəziyyətdə dururdu. Əgər kimsə qorxusuzca onu silkələsəydi, içərisindən tarakanlar çıxar, tozlu, qaranlıq parçanın üstündə kor-koranə sürünərdilər.

Zaman keçdikcə portretdəki əmim arıqladı. Üzü daraldı, qara saçları daranmış və yağlı kimi parıldayırdı. Tünd cins şalvar geyinmişdi, əlləri uzun və bəyaz idi. Anam onun çox gənc yaşda ölən Roberto əmimə bənzədiyini deyirdi, lakin Roberto əmimin alnı daha geniş, boynu isə daha uzun idi.

Bir gün əmim at belində peyda oldu - çəkməli, taytlı, keçə papaqlı. Uzunboylu, əzələli, heykəl kimi möhkəm görünürdü. Üzü yumrulaşmış, bədəni kökəlmişdi. Anam dedi ki, diqqətlə baxsan, portretin arxa fonundakı zəif tüstü içində, at belində onu seçmək mümkündür. Lakin bu, dəqiq isbat olunmadığı üçün az sonra unuduldu.

Təxminən, həmin vaxt Serviliya xalam ortaya çıxdı və evə həyat qayıtdı. O, əmimin kresloda oturduğunu, damarlarla dolu nəhəng boynunun döyündüyünü, şişmiş sinəsini, ağır əllərini gördüyünü və onun vaxtsız ölümünə heyfisləndiyini söylədi.

Serviliya xalam bütün günü evin içində dolaşırdı. Heç bir mövzuda danışmırdı, amma sanki danışırmış kimi davranırdı. Hərəkətlərini danışır, bəzən isə öz fikirlərinə qəhqəhə ilə gülürdü. Onun gecə paltarının altından çıxan balaca, dəli adamlar stulları, çiçək qablarını, əllərinə keçən hər şeyi götürüb qaçırdılar. Ev səs-küylə dolmuşdu, günlər sel kimi axıb keçirdi. O isə hər şeyi yerbəyer etmək üçün yollar tapır, otaqları təmizləyir, vitrinləri sökərkən ortaya çıxan kərtənkələləri qovur, toz buludları içində əsrlər əvvəl itirilmiş əşyaları ortaya çıxarırdı.

Portreti endirmək üçün əl uzadanda çərçivənin bir hissəsi qopub yerə düşdü. Qaçıb baxdım - şüşəsi sınmışdı, portretin üstü tozla örtülmüş, qaralmışdı. Çərçivənin bir küncündə mismar da yox idi. Anamla bibim qışqırırdılar. Portret o qədər qaranlıq və ləkəli idi ki, içindəki silueti güclə seçə bildim. Əmimin üzünə baxmağa çalışdım, lakin çoxdan öldüyü üçün onu xatırlaya bilmədim.

Serviliya xalam dedi ki, artıq bu portreti geri qaytarmağa dəyməz. Və əlavə etdi:

- At onu bağçaya...

Salvador QARMENDİA

Tərcümə etdi: Malik ATİLAY

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 12 sentyabr, №32-33.- S.29.