Ənvər Məmmədxanlı haqqında

Arxivdən bacım Fidanın və rəhmətlik Rauf Vəzirovun qızı Aysel Vəzirovanın Ənvər Məmmədxanlı haqqında heç yerdə çap olunmamış qeydlərini tapdım. Yeniyetmə gözü ilə müşahidə edilənbu təəssüratı oxuculara təqdim edirəm.

ANAR

Əgər 2020-ci il uzun il (366 gün) olsaydı, onun doğum günü sabah olardı. O, fevralın 29-da dünyaya gəlmişdi. Bu nadir tarix də onun kimi mənim uşaqlıq illərimdə müntəzəm şəkildə gah olur, gah olmurdu.

Yazıçı Ənvər Məmmədxanlı mənim babamın əmisı oğlu və ən yaxın dostu idi. Ənvər ingilis dilində "intellektual" kateqoriyasına aid adamlardan idi (təəssüf ki, bu sözün Azərbaycan dilində tam qarşılığı yoxdur.). O, bu anlayışa o qədər uyğun gəlirdi ki, bəzən, real adi adamdan çox, ədəbi personaja bənzəyirdi.

Onun Bakı və Xəzər mənzərəli təpədəki kiçik evi sanki künclər və həndəsi formalardan ibarət idi.

Son dövrkü Bakının miskin sovet istehlakçılığından qurtulmaq cəhdində o, sakit tərki-dünya həyatı yaşayırdı.

Boş divarlar, masa oturacaqları, içərisi kitablarla dolu ucuz taxta rəflər. Nə həyat yoldaşı, nə övladları...

İlin bütün fəsillərində həmişəki qara köynək, tünd şalvar. Nə qalstuk, nə qol düymələri.... Bəzən pencək. Yadıma gəlmir paltosu var idimi? Tez-tez başına qoyduğu şlyapa sankı 50-ci illərdə alınmış və dolabında on illərlə qalmışdı. Zahiri görünüşü üçün minimum səy göstərər, nadir hallarda özü üçün nəsə alardı.

Lakin unikal yaddaşının polad dolablarında o, külli miqdarda məlumat toplayar, sistemləşdirər və hifz edərdi.

O, öyrənməyi sevər, lakin sahib olmağı sevməzdi. Heç kimə borclu qalmamaq üçün çox az şeylə qane olmağa çalışırdı. O, heç də dövlətli adam deyildi, lakin onun görkəmində sovet "ziyalısı"nın nümayişkarcasına kasıbçılığından əsər-əlamət yox idi.

Öz mənəviyyatının bayrağını daşıyaraq, xalqı maarifləndirmək kimi iddiası da yox idi. O, sakit, aramlı müqavimət, nəcib asketizm və tənhalıq içində ömür sürür, yəni oxumaq, düşünmək, yazmaq kimi sevdiyi şeyləri etmək üçün heç nəyə ehtiyacı olmayan adam kimi yaşayırdı.

Kompartiya üçün Ənvər Məmmədxanlı, əlbəttə, qıcıq mənbəyi idi. Lakin ona təzyiq göstərmək asan deyildi. Çünki o, kommunistlərin partiyasından bir şey istəmirdi.

İtirilmiş fürsətlər qorxusu onun həyatına heç cür təsir etmirdi. O, özü üçün paralel bir yaşam mühiti yaratmışdı ki, bu da onun üçün kifayət idi. Düşünürəm ki, ona həmişə yanında olan xarizmatik və güclü əmisi oğlu, mənim babam dəstək olurdu.

Babam o dövrün qaynar ictimai və ədəbi hadisələrinə fəal qatılmış insan idi. Sonsuz və çox vaxt təhlükəli vuruşlarda babam qanayan yaraları, ağır medalları, zəfərləri və səhvləri ilə bir-birinə atlı və atı kimi bağlı ön cəbhənin döyüşçüsü idi.

Ənvər isə başqa tərzdə adam idi - tərki-dünya və mütəfəkkir. Onun aləmində yaraları kitabları arasında gizlənir, zəfərlər isə mənasını itirirdi. Bəlkə ona kömək edən bir də onun gözəl kişi olması, yaraşıqlı və mehriban adam olması idi. O, qadınların xoşuna gəlirdi. Uşaqlar onu sevirdi. Onun nadir ad günlərinin birində biz anamla ona dəyməyə gəldik. Anam zarafatla soruşdu: "Sən dəqiq yadından çıxarmamısan ki, bu günü?"

Mən onun kitabxanasında uca kitab rəflərinə baxaraq dayanmışdım. Və onun təbəssümünü görmədim. Amma yavaş və dərin bir səs eşitdim. O gülürdü. "Əlbəttə, unutmamışam. Çay içək? Mənim burada konfetim olmalıydı".

O bir an fikirləşdi:

- Amma qəndim dəqiq vardır.

Aysel Vəzirova

Təqdim etdi: ANAR

Ədəbiyyat qəzeti.- 2025.- 19 sentyabr, №34.- S.11.