Sərhəd Nəsirzadə - 70

Nur düşür yaddaşlara

Keçən əsrdən qalma yaşlı nəslin nümayəndələri yeni yüzillikdə nə qədər çox yaşasalar, bu, bir o qədər də onlar üçün qənimətdir, - deyirlər. Bir əsas fərqlə ki, yaradıcı nəsillər özlərindən sonraya mənəvi qənimət qoyub getdiklərinə görə həmişə müasirdirlər.

Böyük sələflərin yoluyla gedən haqq aşiqlərindən biri də bu il 70 yaşı tamam olan imanlı və əqidəli qələm dostumuz, gözəl şair və tərcüməçi Sərhəd Nəsirzadədir.

Qabaqcadan qeyd edim ki, o, bu müdrik yaşın zirvəsindən geri boylananda yəqin ki, öz normal yaradıcılıq imkanlarından maksimum dərəcədə yararlanmadığına görə müəyyən peşimançılıq hissi keçirə bilər. Ancaq S.Nəsirzadənin bütün yaradıcılığına münbit zəmin olan, duyğu və düşüncələrini qidalandıran fitri mərd, insani keyfiyyətlərindən - öz ətrafındakılara, münasibətdə olduğu yaxınlara və özgələrə həmişə eyni maksimum diqqət, nəzakət, qayğı və sədaqət əsirgəmədiyindən məncə, gileylənə bilməz.

Şairi yaxından tanıyanlar onun insanlıq borcunu necə ləyaqətlə yerinə yetirdiyinin həmişə şahidi olmuşlar. Bu, ilk növbədə ona görədir ki, o, bu çətin və keşməkeşli zəmanədə Qəzalinin təbirincə desək, özünə rəva görmədiyini başqalarına da rəva görməyənlərdəndir. Çünki onda mənsub olduğu xalqın müsbət genetik xüsusiyyətləri - sadəlik, nəciblik və alicənablıq xüsusilə seçilir. Buna görə də o, özü səbəbsiz yerə demir ki:

Süni-süni gülməkdənsə,

Doğruçu ağlamaq yaxşı.

Sünilik də bir yamaqdır,

Ola bilməz yamaq yaxşı.

Bəlkə bu, şairliyin ilkin xüsusiyyətlərindəndir ki, fikrin işıqlı, ürəyin saf olmasa, bəhs açdığın, hətta ən ali insanlıq kateqoriyaları - mənəvi təmizlik, düzlük və səmimiyyət, bəşəri və ilahi eşq, vətən, dünya və bu kimi müqəddəs kəlamlar süni, cansız sözlər yığınına çevrilərdi. Çünki yüksək əxlaqi dəyərlərin sahibi olmadan bədii-estetik əsərlərin yaranması absurd bir illüziya olardı.

Hələ "Yazıçı" nəşriyyatında bir redaktor kimi işlədiyi vaxtdan onu sözünü əməli ilə təsdiqləyən praqmatik, ancaq xeyirxahlıq etməyə can atan bir ziyalı kimi tanımışam. Müşahidə etmişəm ki, o, söz sərrafı olduğuna görə, sözü əməlin ağası hesab etdiyinə görə hər hansı bir vədini, verdiyi sözü yerinə yetirilən görməyincə rahatlıq tapa bilmir. O, hətta imkanı xaricində olanın da mümkünlüyünə inanan optimistlərdəndir.

Qapqara torpaqda çaylar ağarır,

Yol gedir Arazı kürləşdirməyə.

Kür, Araz qovuşur, sanki çağırır

Ayrılan xalqımı birləşdirməyə.

O, həcmcə kiçik olan bu şeirdə bu gün üçün əlçatmaz, irreal görünən böyük, bütöv Azərbaycan ideyasının nə vaxtsa reallaşacağını görür. Kür, Araz təkcə coğrafi adlar deyil, ayrılan xalqımızın birlik simvolu, yeni, fərqli, orijinal bir ifadə vasitəsidir.

Yəqin köhnə oxucuların yaxşı yadındadır ki, S.Nəsirzadənin keçən əsrin 80-ci illərində çap etdirdiyi "Bəzz qalası" (1983), "Elə bildim sən gəlirsən" (1987) adlı şeir kitabları ədəbi ictimaiyyətin dərhal diqqətini cəlb etdi. Şairin əsərlərində hər şeydən öncə təbiətin obyekt və hadisələrinin rəngarəngliyi, ilin hər fəslinin təbii gözəlliyi, əlvanlığı öz təravətli təcəssümünü tapmışdır. Onun qələmində "küləklər qaranquşun qırçın qanadı" kimi çırpınır, "çaylar köhlən inadı kimi cilov gəmirir". Orijinal metaforalar təbiət görüntülərini, canlıların cansızlarla təmasını real canlandırır:

Atların dırnağından

Cıdıra çınqı düşər.

Üfüqün ətəyinə

Sanki bir yanğı düşər.

Şair bədii təsvirlərin yerləşdirilməsini məhdudlaşdıran kiçik misralarda (8 hecalı) bənzətmə qoşmasından istifadə etmədən, ancaq dolğun, parlaq bahar lövhələrini göz önünə gətirən sərrast, mükəmməl təşbehlər yaradır:

Papaq-papaq göbələkdi,

Düymə-düymə çiyələkdi.

Dağ çiynində döyənəkdi

Yaz yağışı.

Payız "yanağı xallı", "qızıl-qızıl hörüklü", "döşləri ballı" epitetlərlə oxucuları məftun edir. Şairin "Çay tarlasında", "Yaz yağışı", "Fəsillər", "Durna qanadı" və s. kimi şeirlərində təbiətin nitqi, ətirli nəfəsi, yarpaqların pıçıltıları, bulaqların, çayların şırıltıları eşidilir.

S.Nəsirzadə II Dünya müharibəsinə təsadüf edən məhrumiyyət dolu uşaqlıq illərini, öz ata və anasının şəxsində döyüş cəbhələrindən geri qayıtmayan əsgər atalarımızı, ərlərinin yolunu gözləyə-gözləyə min bir məşəqqətlə uşaqlarını böyüdən, gəlin qarıyan cəfakeş analarımızı ürək ağrısıyla yad edir. Bu itkilər onun "Ağır illərin acısı", "Cəbhəçi atalarımıza", "Ana əlləri", "Gəlin", "Qaytarın siz mənim uşaqlığımı" və s. şeirlərində öz bədii əksini tapmışdır. Şair o vaxtdan onun üçün tarazlığını, müvazinətini itirmiş "yerində olmayan dünyada" yaşayır:

Ay ana, kim deyər bu məhəbbətin

Kökləri üzdədir, dərində deyil.

Sənsiz ömür çətin, yaşamaq çətin,

Sən yoxsan, bu dünya yerində deyil.

Bu poetik parçada analarını vaxtsız itirmiş övladların ərşə bülənd olan gizli ah-nalələri qərar tutur.

S.Nəsirzadə heç kəsi təkrar etməyən, bir-birinə bənzəməyən orijinal məhəbbət şeirləri qələmə almışdır. Hər bir bəşər övladı kimi o da əbədi məhəbbət mövzusuna "Səndən ayrıldığım gün", "Sən də vəfasız ol", "Məni yalqız qoyub getmə", "Nə gözəlmiş", "O hələ qəlbini mənə açmayıb", "Açıl, sabahım, açıl", "Mən gecikmiş bahar" və s. kimi şeirlər həsr etmişdir.

S. Nəsirzadə BDU-nun bir zamanlar bütün İttifaq miqyasında məşhur olan şərqşünaslıq fakültəsinin fars dili ixtisası üzrə təhsilini başa vurduqdan sonra həm də bədii tərcüməçiliklə məşğul olmuşdur. Məlumdur ki, bədii tərcümə tərcümə obyektindən asılı olan, estetik mahiyyət kəsb edən ədəbi yaradıcılığın bir növüdür. S.Nəsirzadə tərcümə əsərinin orijinal mətnə yaxınlığını və oxucu qavrayışına uyğunluğunu nəzərə alan peşəkar tərcüməçilərimizdəndir. O, sovet dövründə M.Əlizadə, Məmmədağa və Rəhim Sultanovların, A.Sarovlunun ənənələrini davam etdirərək fars dilində olan bir sıra məşhur ədəbi-bədii abidələri doğma dilimizə gətirmişdir.

S.Nəsirzadə, xüsusilə, keçən əsrin 90-cı illərindən etibarən geniş oxucu kütlələrinin fars dilindən tərcümə edilən dini-fəlsəfi əsərlərə olan ehtiyaclarını ödəməkdə analoqu olmayan məhsuldar bir tərcüməçi kimi məşhurdur. Ümumiyyətlə, onun tərcümə yaradıcılığı orijinal yaradıcılığını bir neçə dəfə üstələyir.

Məşhur fransız yazıçısı Antuan de Sent-Ekzüperiyə görə: "Kamillik o zaman gəlib çatmır ki, əlavə etmək olmur, o zaman çatır ki, üstündən götürməyə bir şey qalmır". S.Nəsirzadə də üstündən götürüləsi qüsurları olmayan, ancaq üstünə cilalar əlavə edilən kamillik zirvəsindədir. O, şeirlərinin birində belə deyir:

Allah zəka payladı beyinlərə, başlara,

"Rəbb" adı çəkiləndə nur düşür

yaddaşlara.

Bu nurlu sözləri onun özünə və yaradıcılığına da şamil etmək olar.

Qələm dostuma möhkəm cansağlığı, ailə xoşbəxtliyi ilə yanaşı, indən belə daha böyük şövqlə yazıb-yaratmağı arzulayıram.

Hafiz RÜSTƏM

Ədəbiyyat qəzeti.-2009.-19 iyun.-S.6.