Elmin inkişafına SƏRF OLUNAN HƏYAT

Cəlal müəllimlə mən Azərbaycan Dövlət Universitetini (indiki Bakı Dövlət Universiteti) 1951-ci ildə - o, "bitki fiziologiyası", mən isə "iqtisadi coğrafiya" ixtisası üzrə bitirmişəm. Universiteti bitirdikdən sora Cəlal Əliyev Azərbaycan Elmlər Akademiyasının (AEA) Botanika İnstitutuna işə daxil oldu və 60 ildən artıqdır ki, fasiləsiz olaraq burada müxtəlif vəzifələrdə çalışır. Onunla daha yaxın tanışlığım 1981-ci ildə mən AEA-nın akademik-katibi təyin edilən zamandan başlanır. Həmin vaxt Cəlal müəllim də Akademiyanın Biologiya Elmləri Bölməsinin akademik-katibi vəzifəsinə təyin olunmuşdu. Biz hər həftə Rəyasət Heyətinin üzvü kimi onunla iclaslarda görüşür və Akademiya həyatının müxtəlif sahələrini əhatə edən məsələlərin müzakirələrində iştirak edirdik.

Cəlal müəllim AEA-nın Biologiya Elmləri Bölməsinin akademik-katibi seçilməzdən əvvəl uzun müddət Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Əkinçilik İnstitutunda və Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Botanika İnstitutunda laboratoriya və şöbə müdiri vəzifələrində (təxminən 20 il) çalışaraq geniş elmi-tədqiqat işləri aparmışdır. Onun elmi işlərinin əsas təcrübə yeri Pirşağı qəsəbəsində yerləşən Əkinçilik İnstitutu olmuşdur. Böyük torpaq sahələrinə malik bu elm mərkəzində Cəlal müəllim müxtəlif bitkilər üzrə təcrübə sahələri yaratmışdı. Arabir Cəlal müəllim AEA Rəyasət Heyətinin üzvlərini Əkinçilik İnstitutunun təcrübə sahəsinə dəvət edir, burada respublikanın elmi mərkəzlərinin mütəxəssislərinin iştirakı ilə ətraflı müzakirələr aparılırdı. İnstitutdakı təcrübə dayaq yerləri çox səliqəli və yaxşı qulluq edilən sahələrdən ibarət idi. Müzakirələr vaxtı mütəxəssislər bu qənaətə gəlirdilər ki, burada yerləşdirilən buğda növlərindən kənd təsərrüfatı sahələrində çox yüksək məhsul (hətta hər hektardan 70-80 sentner) əldə etmək olar. Bunun üçün növlərin düzgün rayonlaşdırılması və onların lazımi toxum fondunun yaradılması tələb olunurdu. Bu elmi tədqiqatların istehsala tətbiqi nəticəsində, əkin sahələrinin məhsuldarlığını xeyli artırmaq hesabına ölkənin ərzaq məhsuluna tələbatını tam ödəmək imkanı əldə etmək olardı.

Son zamanlar akademik Cəlal Əliyevin elmi fəaliyyətində molekulyar biologiya, molekulyar genetika və gen biotexnologiyası xüsusi yer tutur. Bu sahələrin Azərbaycanda yüksək səviyyədə inkişafının möhkəm təməlini qoyan Cəlal Əliyevin apardığı böyük elmi tədqiqatlar nəticəsində artıq molekulyar biologiya sahəsində müvafiq institutun yaradılması zərurəti meydana çıxmışdır. Müasir biologiya elminin bu aparıcı elmi sahəsi üzrə dünyanın qabaqcıl ölkələrində keçirilən elmi konfraslarda və simpoziumlarda bioloji məhsuldarlıq proseslərinin molekulyar əsaslarının öyrənilməsi sahəsində əldə edilən nəticələr dünya ictimayyətinə çatdırılaraq yüksək qiymətə layiq görülmüşdür. Cəlal Əliyevin elmi tədqiqatları beynəlxalq elmi mərkəzlərin araşdırmaları ilə sıx surətdə əlaqələndirilir və onlar tərəfindən olduqca müsbət qiymətləndirilir. Təsadüfi deyildir ki, akademik Cəlal Əliyevin yetişdirdiyi yüksək ixtisaslı elmi kadrlar hazırda dünyanın bir sıra qabaqcıl ölkələrinin elmi mərkəzlərində geniş elmi-tədqiqat işləri aparırlar.

Akademik Cəlal Əliyevin elmin müasir tələblərinə cavab verən mükəmməl tədqiqatları respublikanın hüdudlarından kənarda da müsbət əks-səda verir. O, Rusiya Kənd Təsərrüfatı Elmləri Akademiyasının, Ukrayna və Belarus Aqrar Elmlər akademiyalarının xarici üzvü, Azərbaycan Biokimyaçılar və Molekulyar Bioloqlar Cəmiyyətinin sədri, "Azərbaycanda biologiya elminin yeni sahələrinin inkişafı" fondunun prezidenti, Amerika və Yaponiya Bitki Bioloqları Cəmiyyətinin və bir çox başqa beynəlxalq cəmiyyətlərin üzvüdür. Akademik Cəlal Əliyevin anadan olmasının 85 illik yubileyi ərəfəsində beynəlxalq elmi-nəzəri konfransın keçirilməsi onun dünya miqyasında böyük nüfuza malik olmasının parlaq sübutudur.

Əməkdar Elm Xadimi, akademik Cəlal Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda genetik ehtiyatların öyrənilməsi və "Biomüxtəliflik" üzrə milli proqram hazırlanıb həyata keçirilir. Onun rəhbərliyi ilə respublikada biologiya elminin müasir sahələrinin inkişafı üzrə kadrlar hazırlanır. Ölkədə biologiya elminin inkişafında əvəzsiz rol oynayan bir çox nəşrlər bilavasitə akademik Cəlal Əliyevin rəhbərliyi altında işıq üzü görür. O, nüfuzlu "Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Xəbərləri (Biologiya elmləri seriyası)" jurnalının baş redaktorudur. Akademik Cəlal Əliyev fotosintez, molekulyar biologiya sahəsində bir sıra elmi nəşrlərin də rəhbəridir. AMEA Rəyasət Heyətinin üzvü kimi akademik C.Əliyev nəinki biologiya elminin, habelə başqa sahələrin də inkişaf etdirilməsinə böyük diqqət göstərmiş və köməyini əsirgəməmişdir. Böyük qardaşı akademik Həsən Əliyev kimi o da ətraf mühitin qorunmasına, respublika ərazisində yaşıllıq sahələrinin genişləndirilməsinə həmişə böyük diqqət yetirir.

Akademik Cəlal Əliyev fəal ictimai xadim və böyük vətənpərvər kimi də yorulmaz fəaliyyət göstərir. Onun ermənilərin Azərbaycanın tarixi ərazilərinə əsassız iddialarını ifşa edən yazıları nəinki respublikada, ölkədən kənarda da diqqəti cəlb etmişdir. Görkəmli alim Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasında və hər cəhətdən möhkəmləndirilməsində, ölkədə ədalətli, hüquqi və demokratik dövlət qurulmasında respublika rəhbərliyinin həyata keçirdiyi ardıcıl siyasəti müdafiə edir və bu istiqamətdə yorulmaz mübarizə aparır. Onun bu sahədə vaxtilə həyata keçirdiyi çox cəsarətli fəaliyyəti xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev Sovet İttifaqı rəhbərliyindən uzaqlaşdırıldıqdan sonra qırmızı imperiya, həm də o zamankı Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən təqib edilən vaxt onun Moskvadan Bakıya və paytaxtdan Naxçıvana gedişini təşkil edən mübariz insanlardan biri də akademik Cəlal Əliyev olmuşdur. Məhz ulu öndər Heydər Əliyevin Naxçıvana qayıdışı, naxçıvanlıların böyük dəstəyi ilə onun Muxtar Respublikanın rəhbəri seçilməsi və sonradan Azərbaycan xalqının təkidli tələbi ilə Ümummilli liderin ikinci dəfə ölkə rəhbərliyinə dəvət edilməsi yenicə müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan həyatının bütün sahələrində hökm sürən özbaşınalığın aradan qaldırılması, müstəqil ölkənin məhv olunmaqdan xilas edilməsi və yeni dövlət quruculuğunun yaradılması ilə nəticələndi. Milli Məclisin deputatı kimi akademik Cəlal Əliyev ictimai fəaliyyətini indi də uğurla davam etdirir.

Hörmətli akademik Cəlal Əliyevi anadan olmasının 85 illik yubileyi münasibətilə təbrik edir, ona uzun ömür və gələcək fəaliyyətində böyük uğurlar arzu edirəm.

Asəf NADİROV,

akademik

Elm.- 2013.- 30 may.- S.4.