Həqiqi ziyalı, alicənab insan

Neçə-neçə görkəmli şəxsiyyətlər yetirmiş qədim Naxçıvan diyarının zəhmətkeş oğlu Əlirza kişinin və İzzət xanımın Azərbaycan xalqına bəxş etdiyi dünya şöhrətli siyasətçi, istedadlı alim kimi əsl ziyalı övladları içərisində akademik Cəlal Əliyevin özünəməxsus yeri vardır. Zəhmətsevər, insanpərvər valideynlərin çox böyük çətinliklər bahasına pərvazlandırdıqları övladların cəmiyyətdə yüksək mövqe tutmalarının, qeyri-adi istedada, gözəl insani xüsusiyyətlərə malik olmalarının əsas səbəblərindən biri də onların doğulduqları, boya-başa çatdıqları ailədə aldıqları tərbiyə idi. Əlirza kişi və İzzət xanım yaşadıqları dövrün məhrumiyyətləri üzündən mükəmməl təhsil ala bilməsələr də, gözəl insani keyfiyyətlərə malik olmuşlar.

El misalıdır: "Ot kökü üstə bitər".

Bu sadə insanlar XV əsrdə yaşayıb-yaradan, islam fəlsəfəsinin daşıyıcılarından biri - təsəvvüf (sufizm) - xəlvətiyyənin şeyxi, görkəmli alim, filosof Seyid Yəhya Bakuvinin "İnsan öz nəfsini kin, həsəd, ədavət, tamah kimi pis xislətlərdən təmizləyib məhəbbət, səbir, riza kimi pak xislətlərlə zənginləşdirməlidir" kimi məram və tövsiyələrindən bəhrələnmişlər.

Belə bir ailədə tərbiyə almış, boya-başa çatmış akademik Cəlal Əlirza oğlu hələ yeniyetmə yaşlarında zəhmətə alışmış, AMEA-nın akademiki və dünya şöhrətli alim olmuşdur.

Ağır müharibə illərinə təsadüf edən tələbəliyi, yataqxanada daima əhatələrində olduğu kasıb, nimdaş geyimli tələbələr, gün ərzində 500 qr çörək və s. bu kimi həyatın digər məşəqqətləri Cəlal Əliyevi gələcəyin uğurlu yollarına çıxmaq üçün çətinliklərə sinə gərməyə sövq etmiş və əsl vətəndaş kimi yetişdirmişdir.

Bəlkə, məhz buna görə də o, insan həyatında, onun qidalanmasında, konkret desək, yaşamasında əsas vasitələrdən biri olan kənd təsərrüfatı məhsulunun, yəni taxıl bitkisinin yetişdirilməsi problemlərinin işlənməsini qarşısına həyati məqsəd kimi qoymuşdur.

Akademik Cəlal Əlirza oğlu qəlbinin ən zərif, ən incə telləri ilə Vətənə bağlı olduğundan əsas iş laboratoriyasını təbiətin qoynunda yaratmış və bu laboratoriyaya gedən yollar Azərbaycanın gözəl, güllü-çiçəkli ormanlarından keçdiyi üçün ona həmişə qarşısına qoyduğu məqsədə çatmaqda uğurlar qazandırmışdır.

Cəlal müəllim Azərbaycanda becərilən əsas kənd təsərrüfatı bitkilərində gedən fizioloji və biokimyəvi proseslərdə mineral elementlərin əhəmiyyətinin tədqiqində böyük işlər görmüşdür. O, AMEA-nın Biologiya Elmləri Bölməsinə rəhbərlik etmiş və qeyd olunan sahədə kifayət qədər ixtisaslı kadrlar hazırlamışdır.

İntensiv buğda sortlarının yetişdirilməsində əsas şərtlərdən biri olan fotosintezin kompleks tədqiqinin müxtəlif elm sahələrini əhatə etdiyini nəzərə alan akademik Cəlal Əliyev elmi kollektivə bioloqlarla yanaşı, kimyaçı, fizik, riyaziyyatçı və digər ixtisaslı alimləri də cəlb etmişdir.

Onun fəaliyyətini təkcə qeyd olunan sahə ilə əlaqədar gördüyü mühüm işlərlə və Azərbaycan elminin qeyd olunan sahədəki nailiyyətlərini dünyəvi kəşflər səviyyəsinə qaldırması ilə məhdudlaşdırmaq düzgün olmazdı.

Cəlal müəllim əsl vətəndaş kimi əsrlər boyu öz geostrateji əhəmiyyəti və nefti ilə siyasi arenada güclü hərbi mövqeyinə görə bir-birini əvəz edən böyük dövlətlər arasındakı çəkişmələrdə haqsızlıqlara məruz qalan vətənimizin tarixini çox yaxşı bilir və tarixçi alimlərə də yaxından kömək edir.

Fransanın sabiq prezidenti Jak Şirakın ölkə parlamentinin "Osmanlı imperiyasında 1915-ci il erməni soyqırımı" haqqındakı qərarını təsdiq etməsi, Türkiyə ictimaiyyətinin ciddi narazılığına səbəb olmuşdu.

Bu ədalətsizliyə cavab olaraq, akademik Cəlal Əliyev yüksək vətənpərvərlik hissləri ilə peşəkar tarixçi kimi (akademik Budaq Budaqovla birgə) çıxış edərək, "Türklər, azərbaycanlılar, ermənilər: tarixi həqiqətin soyqırımı" əsərində tarixi faktlara əsaslanaraq sübut etdi ki, eramızdan əvvəl II minillikdə Şərqi Anadoluda "ARM" (axırına əlavə olunan "ni" və ya "eni" yer deməkdir) adlanan yerin əhalisi hind-Avropa dillərində danışan lubilər, lidilər, illirilər və başqa etnoslardır, ermənilər deyil. Eramızdan əvvəl 165-ci ildə İberiya, Albaniya və Atropatena ərazisində yaranmış "Böyük Armini" dövlətinin ermənilərə heç bir aidiyyəti yoxdur. Bu dövlət eramızdan əvvəl I əsrin ortalarında dağılmış, zəbt olunmuş ərazi geri qaytarılmışdır. Əsər tarixi faktları saxtalaşdırıb "Böyük Ermənistan" xülyasına qapılmış erməniləri dəstəkləyən Fransa, ABŞ, İngiltərə, Almaniya və digər 70 ölkədə yaşayan, dünya ictimaiyyətinin fikrini çaşdırmağa çalışan erməni diasporuna tutarlı cavab idi. Akademik Cəlal Əliyev arxiv sənədlərindən, tarixi mənbələrdən və bir sıra xarici müəlliflərdən sitatlar gətirib faktlara istinad edərək Jak Şiraka və bütün dünya ictimaiyyətinə çatdırdı ki, azərbaycanlılar tarixi Azərbaycan ərazisindən - doğma dədə-baba yurdlarından (1828-1832, 1877- 1878, 1905-1907, 1918-1920, 1948-1953, 1988) köçürülmüş və ardıcıl olaraq ermənilər tərəfindən soyqırıma məruz qalmışlar.

Cəlal müəllim yalnız tarixi problemlərin deyil, demək olar ki, bütün elm sahələrində mövcud olan problemlərin həll olunmasında da yaxından iştirak edir.

Bu fədakar alim və səmimi insan şəxsən mənim həyatımda da çox əhəmiyyətli rol oynayan, çətin tədqiqat yollarından keçib uğurlar qazanmağım üçün mənə qol-qanad verən əvəzedilməz bir şəxsiyyətdir. Cəlal Əlirza oğlunun tələbəlik illərinin çətinlikləri, tələbə yataqxanası, gündəlik 500 qram çörəyə möhtac olması, maddi təminatsızlıq və digər məhrumiyyətləri mənə eynən öz tələbəlik illərimi xatırladır. Belə bir həyat yolu keçmiş insanlara İlahi kömək edir və onlara qeyri-adi insani xüsusiyyətlər bəxş edir.

Belə insanlar həyatda təkcə özlərinin uğurlar qazanması ilə kifayətlənmir, digərlərinə də kömək edirlər.

Akademik Cəlal Əliyevin diqqəti, qayğısı mənim də ömrümə ömür calayır, üzərində yaşadığımız, vətəndaşı olduğumuz bu ulu diyarın çoxəsrlik tarixinin, dədə-babalarımızın daş yaddaşının tədqiqində yeni uğurlar qazanmağa həvəsləndirir, mənə qüvvət və ilham verir.

Mən Cəlal müəllimi ömür nərdivanının 85-ci pilləsində belə cavan görkəmə, elmdə daima yüksək enerjiyə malik olduğu üçün təbrik edirəm, ona cansağlığı, uğurlar diləyirəm və deyirəm:

85 hər ömrə nur çələngidir,

Zəhmətdən su içər gülü, çiçəyi.

Mətin iradəniz bir Günəş kimi,

İşığa qərq edər xoş gələcəyi.

***

Vətən torpağına bərəkət yağar,

Sizin zəkanızdan, qüdrətinizdən.

Susar önünüzdə yadlar-yağılar,

El-oba danışar şöhrətinizdən.

***

Qoşa qanadındır elmin, zəhmətin-

Bir ömür yaşadın müqəddəs, halal.

Həmişə mərdanə, həmişə mətin,

Min yaşa, min yaşa, əzizim Cəlal.

Məşədixanım NEMƏT,

AMEA-nın müxbir üzvü

Elm.- 2013.- 30 may.- S.12.