Alim ömrünün müdrikliyi

Rəhilə Məhərrəmova – 85

Hər bir dövlətin varlıq və yaşam amillərindən biri olan milli mənəvi dəyərlər millətin kimlik atributlarıdır. Bu səbəbdən müstəqiliyinin daha ciddi addımlarını atan Azərbaycan dövlətində qədim türk kökündən qaynaqlanan və xalqımızın varlıq atributu olan dilimizin qorunması və onun təbliği dilçi alimlərimizin üzərinə düşən şərəfli bir missiyadır. Bu müqəddəs missiyanı zərif çiyinlərində daşıyan görkəmli alimlərimizdən biri də professor Rəhilə xanım Məhərrəmovadır. Rəhilə xanım bu gün Azərbaycan dilçiliyinin aktual problemlərinin araşdırmasına həsr etdiyi ömrünün müdriklik, kamillik zirvəsindədir. Bu zirvədən baxanda elmin gərgin zəhmət tələb edən yollarında gözünün nurunu şam kimi əridən bir ziyalı ömrü, həyatın sınaqlarına mərdliklə dözmüş bir Azərbaycan qadınının çarpışmalarda keçən illərinin izləri görünür.

Rəhilə Cavad qızı Məhərrəmova 1923-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur. 1945-ci ildə Azərbaycan (indiki Bakı) Dövlət Universitetini bitirmişdir. I949-cu ildə namizədlik, 1969-cu ildə doktorluq dissertasiyasını müdafıə etmiş ilk dilçi alimdir.

1945-ci ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunun Azərbaycan dili tarixi şöbəsində kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi, şöbə müdiri vəzifələrində çalışmış, hazırda isə institutun baş elmi işçisidir.

60 ildən çoxdur ki, o, respublikanın müxtəlif universitetlərində pedaqoji fəaliyyətini uğurla davam etdırir.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin 18 iyun 2001-ci il tarixli fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin yanında yaradılmış Dövlət dil komissiyasının üzvüdür.

Dil tarixi, üslubiyyat, leksikologiya və dialektologiyaya dair 8 kitabı, 200-dən artıq məqaləsi respublika və xarici ölkələrdə, habelə bir məqaləsi YUNESKO-nun xətti ilə bir neçə dildə nəşr olunmuşdur. Onlarla əsərin elmi redaktoru, respublika və xarici ölkələrin elmi şuralarında namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının rəsmi opponenti olmuşdur.

Rəhilə xanım Azərbaycan dilinin təbliği ilə bağlı radio və televiziya verilişlərində fəal iştirak edir. Respublikamızda görkəmli şəxsiyyətlərə, alimlərə (Mirzə İbrahimov, Mir Cəlal, Səməd Vurğun, Hadi Mirzəzadə və b.), tarixi abidələrə həsr olunmuş yüksək məclislərdə dəyərli məruzələr etmişdir

İstər respublikanın elmi ictimaiyyəti, istərsə də xarici ölkələrin türkoloq alimləri arasında Rəhilə xanımın özünəməxsus yeri, hörməti ve mövqeyi vardır. Bu sevgini və nüfuzu o, qələmə aldığı neçə-neçə kitabları, elmi məqalələri, yetişdirdiyi kadrların elmi səviyyəsi sayəsində qazanmışdır.

Sistemli təfəkkür və ümumiləşdirmə qabiliyyətinə malik olan Rəhilə xanım problemlərin kökünə dialektik idrak prizmasından baxaraq, onların məntiqi konturlarını aydın sezən, ilk baxışdan mürəkkəb görünən dinamik əlaqə və asılılığı dərk edərək elmi-məntiqi nəticə çıxara bilən dilçi alimlərimizdəndir. O, elmi fakt və müddəaları analitik təfəkkür prizmasından keçirərək ətraflı təhlil etməyi bacarır. Rəhilə xanımın, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycan dilçiliyinin müxtəlif aktual problemlərinə - dil tarixi, tarixi qrammatika, ədəbi dil və üslublar, yazıçı dili, tarixi leksikologiya, ədəbi dil tarixi və dialektologiya məsələləri, əlifba, imla, terminologiya və s. həsr etdiyi və aparıcı filoloji jurnallarda dərc etdiyi 200-dən çox elmi məqaləsi və onlarla monoqrafıyaları Azərbaycanda dilçilik elminin möhkəm sistemli bir təməl üzərində inkişafında, gənc dilçi kadrların istiqamətləndirilməsində, həmişə olduğu kimi, bu gün də əvəzsiz bir mənbədir.

Rəhilə xanım yüksək intellektə, mənəvi-əxlaqi kamilliyə malik, erudisiyalı, yaradıcı insan olmaqla yanaşı, həm də xalqımızın minilliyin dərinliklərindən qaynaqlanan yüksək mənəvi əxlaqi dəyərlərinin, dilinin qoruyucusu və yorulmaz təbliğatçısıdır. O, keçmiş Sovet İttifaqının müxtəlif respublikalarında keçirilmiş (Almatı, Daşkənd, Düşənbə, Moskva, Ufa, Nalçik, Kişinyov, Ujqorod, Aşqabad, Frunze, Sverdlovsk və s.) elmi konfrans və simpoziumlarda dilçiliyin, türkologiyanın aktual problemlərinə dair maraqlı elmi-nəzəri məruzələrlə çıxış etmiş, Azərbaycan dilçilik elmini ləyaqətlə təmsil etmişdir.

Rəhilə xanımın elmi-pedaqoji fəaliyyətini vərəqləyərkən gözümüzün önündə yaradıcılıq yolunun əziyyətlərinə mərdliklə sinə gərən, insanlığı, ziyalı nüfuzu ve etikasını hər şeydən üstün tutan, ali insana məxsus mənəvi dəyərlərə - yüksək mədəniyyətə, intellektə malik, hər bir Azərbaycan vətəndaşına, aliminə həyat və yaradıcılıq yolunda örnək ola biləcək bir ziyalı obrazı canlanır.

Azərbaycanın ziyalı xanımlarına xas yüksək intellektual zəka və mənəvi zənginlik sahibi olan Rəhilə xanımın elmi işində olduğu kimi, hərəkətində də təmənnasız xeyirxahlıq, yaradıcılıq və yenilik müşahidə edilir. Ziyalı Azərbaycan qadını və hər şeydən öncə bir ana olan Rəhilə xanımın fəaliyyətinin aparıcı istiqamətlərindən birini gənc nəslin milli-əxlaqi dəyərlər əsasında tərbiyyəsi, yüksək mədəniyyətə malik kadrların hazırlanması təşkil edir. Başqa sözlə, onun xarakterindəki ən səciyyəvi xüsusiyyətlərdən biri də incə tərbiyəçilik hissidir. Bunun nəticəsidir ki, o, Milli Elmlər Akademiyasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda çoxlu sayda gənc dilçi kadrlar hazırlamış, namizədlik və doktorluq dissertasiyalarına rəhbərlik və opponentlik etmişdir, Bununla da özünün, demək olar ki, elmi məktəbini yaratmışdır. Onun aspirantlarına, iş yoldaşlarına olan münasibətində bütün insanlara olan sevgisi, təvazökarlığı, səmimiliyi, zərifliyi, məlahəti və nəzakəti əks olunur.

Rəhilə xanım bu gün də gənclik ruhu ilə çalışan dilimizin fəal təbliğatçılarından biridir, dövri mətbuatda, radio və televiziyada tez-tez çıxışlar edir, gənc alimlərə nümunə ola biləcək bir istəklə çalışır. “Sabirin söz dünyası” (2006), "Kitabi-Dədə Qorqud"un söz xəzinəsi" (2007) adlı böyük həcmli kitabları son illər onun yaradıcılıq potensialının real göstəriciləridir.

Professor Rəhilə Məhərrəmovanın Azərbaycan dilçilik elminin inkişafındakı xidmətləri dövlət rəhbərliyi tərəfındən həmişə yüksək qiymətləndirilib. O.Azərbaycan MiIli Elmlər Akademiyasının 60 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə ali dövlət mükafatı olan "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir. Sevindirici haldır ki, Rəhilə xanım 85 illik şərəfli yubileyi öncəsi Azərbaycan Qadınlarının 3-cü Qurultayı münasibətilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülmüşdür.

Rəhilə xanım, zəhmət və böyük məsuliyyət dolu ömür yolunuz, yüksək mənəviyyatınız, zəngin biliyiniz, təcrübəniz, ziyalı vicdanı və tələbkarlığınızla Azərbaycan ziyalısının həmişə fəxr ediləcək obrazını yaratmış, bir alim ömrünün müdriklik zirvəsinə ucalmısınız. Sizi yubileyiniz münasibətilə ürəkdən təbrik edir, bahar təravətli, gözəlliklə dolu ömür yolunuzda bir-birindən gözəl, sevinc dolu illər, yeni-yeni yaradıcılıq uğurları, möhkəm cansağlığı və həmişə zirvələrdə qalmağı arzu edirəm.

Ülvi bir məqsədə - Azərbaycan dilçiliyinin inkişafına sərf etdiyiniz enerjiniz, gənclik ruhunuz Sizi heç vaxt tərk etməsin!

Aqşin MƏMMƏDOV,

Elm.- 2008.- 17 noyabr.- S.10.