Böyük cazın sadə dahisi...

Onun müəllimi anası Zivər xanım, doğulduğu İçərişəhər və sahilində böyüdüyü Xəzər idi. Çox sonralar Vaqif özü belə demişdi.

Dahi cazmen onların hamısını, ümumiyyətlə, bütün insanları sevirdi. Həyatsevərliyi, bəşərə məhəbbəti qədim muğamla müasir cazın qovuşması və şedevrlərin doğulması ilə nəticələnirdi. Vaqif Mustafazadənin istedadı gənc yaşlarından parlamağa başlamışdı: "Orero"ya musiqi rəhbərliyi, "Qafqaz" caz triosunu yaratması, 26 yaşında Tallin festivalında uğuru...

1960-cı illərin sonunda "Leyli" caz kvartetini, az sonra "Sevil" vokal instrumental ansamblını dünyaya gətirdi. Vaqifin ən böyük uğurları da o illərdən başladı. Monakoda ümumdünya caz kompozisiyaları müsabiqəsində qalib gələn sənətçi bir il sonra Daşkənd konsertində ömrünün son akkordlarını vurdu. 1969-cu ildə ilk dəfə infarkt keçirən Vaqif 1979-cu ilin 16 dekabrında ölümün pəncəsindən qurtula bilmədi...

Cins şalvarlı, lopa bığlı bu caz dahisi bəsit kommunist qafalı rəhbərlərin xoşuna gəlmirdi. Onun yaratdıqlarını, fövqəladə istedadını bəyənməmək bir yana, zahiri əlamətlərə də belə münasibət Vaqifi sıxırdı. Yamanca sıxırdı.

Ömrünün çoxunu yaşadığı İçərişəhərdəki qədim ev bu gün Vaqifin memorial muzeyinə dönüb. Ev muzeyində hər şey - şəkillər, tək-tük notlar, əlyazmalar, köhnə radio ondan yadigardı. Qədim şəhərin daş yaddaşının, Vaqifli günlərin harmoniyası var bu evdə. "Əzizə", "76", "Mart", "Ayın 18-i", "Dan söküləndə", "Melodiya", "Zibeydə", "Qızıl üzük"ün tanış ladları eşidilir.

Ölümündən iyirmi il sonra dahi cazmenin Bakıda ilk kompakt diski buraxıldı. Daha aramızda olmayan Zivər xanımdan sonra muzeyə rəhbərlik edən Afaq Əliyevanın köməyilə. Afaq xanım həm də cazmenin adını daşıyan xeyriyyə fondunu yaradıb. Deyəsən, gələcəkdə Vaqifin xatirəsi yolunda çalışmaq, hey çalışmaq niyyətində olanların sırasında dayanmaq istəyir bu xanım. Nə gözəl.

Vaqif Mustafazadə bu gün xoşbəxtdi: onu başa düşənlər, sevənlər günü-gündən artır. Maestronun qızları - Əzizə və Lalə isə o böyük cazmenin sənət ömrünü uzadırlar.

16 mart Vaqif Mustafazadənin ad günüdü. Azərbaycan cazının atası sayılan Vaqif bu fani dünyada cəmi 39 il yaşadı. Onun ölümündən 30 il keçib və haradasa bu qənaətə gəlirsən, o, indiyədək yaşaya bilməzdi. Ancaq, yaşasaydı, daha nələr yaranacaqdı, yarımçıq qoyduğu "Muğam" əsərini tamamlayacaqdı, festivallar, müsabiqələr dolaşacaqdı.

Bu gün Vaqifin ömründən qat-qat artıq illər yaşayacaq əsərləri qalıb: "Aman ovçu", "Bayatı Şiraz", "Fantaziya", "Düşüncə", "İmprovizasiya" "Ay pəri", "Əzizəni gözləyərkən" və sair. Və bir də Vaqif Mustafazadənin ruhu qarşısında borcundan çıxmaq üçün görəcəyimiz işlər. Otuz ildən bəri ili-ilə calamaqla həllini gözləyən işlər və mənəvi borc.

Böyük sənətkar təqribən 70 yaşlı Azərbaycan cazının ən layiqli nümayəndəsi kimi tarixdə qaldı. O, əsasını dünyadan nakam getmiş Pərviz Rüstəmbəyov və sonradan çoxşaxəli yaradıcılığıyla tanınan bəstəkar Tofiq Quliyevin qoyduğu, onların ardınca Tofiq Əhmədov və Rauf Hacıyevin davam etdirdiyi milli caz sənətimizin zirvəsi olacağını yəqin heç zaman düşünməmişdi. Çünki bu barədə düşünməyə Vaqifin nə həvəsi vardı, nə də vaxtı. Tələsirdi. Sanki əcəlin macal verməyəcəyindən duyuq düşmüşdü...

Bunca istedad sahibi, yüz illər boyu insanları duyğulandıracaq, zövqünü oxşayacaq incilərin müəllifi könül xoşluğuna, qulaq dincliyinə, halal haqqına münasib iki kəlməlik tərifə, maddi imkana tamarzı köçdü dünyadan. Əfsus. Ali təhsilini bitirməməsi, ənənəvi biçimdə görünməməsi - bir sözlə zəmanəyə sığmaması üzünə bütün qapıları bağlamışdı. Günəş üzünə yalnız Monakodakı uğurdan sonra gülməyə başlamışdı. Başbilənlər istəməsə, bədxahlar mane olmaq istəsə belə, bu parlaq qələbəylə hesablaşmağa məhkumuydular. Vaqifi geniş auditoriyalarla təmasdan gizlədənlər, yalqızlığa məhkum etməyə çalışanlar, indi özləri miskin vəziyyətə düşmüşdülər, hətta sarsılmışdılar. Daha cazmeni gizlətməyin yolları qalmamışdı. O, artıq dünyaya çıxıb, kimliyini sübuta yetirmişdi. Belə bir vaxtda ona "əməkdar artist" fəxri adının verilməsi zorən razılaşma, Vaqifin qılığına girməyə bənzəyirdi. Bundan sonra "get bığını qırx, sonra efirə çıxarsan" deyən tapılmayacaqdı. Bircə yaşamaq mümkün olsaydı. Vaqifin illərdən bəri çapılmış, paralanmış, xal düşmüş ürəyi tab gətirsəydi.

"Cənab Mustafazadə, mən sizin kimi blüz çala bilsəydim, özümü xoşbəxt sanardım!" Bu sözlərin müəllifi Amerikanın blüz kralı Bi-Bi Kinqdi.

Hələ 1966-cı ildə Tallində 26 yaşlı Vaqifin çalğısını dinləyən Uillis Konover Vaşinqton radiosuyla aparıcısı olduğu "Caz taym" verilişində heyranlığını dünyaya belə çatdırmışdı: "Vaqif Mustafazadə ekstra-klass pianoçudu. Dünyada ona bərabər sənətkar tapmaq çox çətindi. O, mənim indiyə qədər eşitdiyim ən lirik pianoçudu."

Məşhur İsveç cazmeni Benqt Danielsensə həmyerlimiz haqda tərifli sözləri "Mustafazadə Şəhrizadın 1002-ci gecədə danışdığı nağıldı" şəklində ifadə eləmişdi.

O, sadəcə Vaqif deyildi, cazın Vaqifiydi və həyata, hər şeyə Vaqifiydi...

Yetmişində xoş gördük, Maestro! Ölümsüzlüyün mübarək!..

Seymur Elsevər

Ekspress.- 2010.- 16 mart.- S. 9.