"Bu ömrü yaşamağa dəyərmiş"

Mənsum İbrahimov: "Kiməsə zərər verməmişəm, şərəfli həyat yolu keçmişəm"

Azərbaycan muğam sənətində adını qızıl hərflərlə tarixin yaddaşına həkk edən ustad xanəndələr çox olub. Bu gün onlardan biri, xalq artisti Mənsum İbrahimovdan bəhs edəcəyik. O Mənsum İbrahimovdan ki, hələ gəncliyindən yetişdirdiyi neçə-neçə istedadlı xanəndələrlə ustad adını qazanıb. Biz də ustad sənətkarla 50 yaşının tamam olması ərəfəsində görüşüb söhbət etdik.

"Allahımın qarşısında hesabat verirəm"

- Mənsum müəllim, nə qədər inandırıcı görünməsə də, 50 yaşı tamam edirsiniz. Bu əlli ili necə xarakterizə edərdiniz?

- Ümumi götürəndə, əlli-əlliyədir, yəni elə də olub, belə də... Bununla belə, bu ömrü yaşamağa dəyərmiş. Təbii ki, sabahı üçün yaşayan insan hərdən dönüb arxasına da baxmalıdır. Çünki insan Allahın ona lütf etdiyi ömür payını elə yaşamalıdır ki, sabahı günü dünən etdiyinə görə utanmasın. Mən özümdən arxayınam, ona görə ki, heç vaxt kimsəyə zərər vurmamışam. Hər axşam mən Allahımın qarşısında hesabat verirəm. Kimliyindən asılı olmayaraq, heç kəsə haqsızlıq etməmişəm. Əksinə, imkanım çatdığı qədər insanlara kömək etmişəm. Səmimiliymə inanın, əgər bir kəsə kömək etməyə imkanım çatırsa, lakin hansısa səbəbdən onu edə bilmirəmsə, bu məni uzun müddət narahat edir. Allah insanı insana kömək etmək, ən azından mənəvi dəstək etmək üçün yaradıb. Təbii ki, özümü dünyanın ən ideal insanı da saymıram. Çünki səhvsiz adam olmur. Belə götürəndə, arxayınam ki, kiməsə zərər verməmişəm, şərəfli həyat yolu keçmişəm. Bu yerə öz əziyyətimlə, çox böyük zəhmətin bahasına gəlib çıxmışam. Yaşadığım bu həyatdan çox razıyam, buna görə Allahıma şükürlər edirəm. Çünki hərəkətimin bərəkətini görmüşəm. Bəli, bu illər ərzində özümə görə çoxlu nailiyyətlərim, uğurlarım olub. Amma bunlar məndə arxayınlıq yaratmayıb. Ümumiyyətlə, heç vaxt özümdən razı olmamışam. Özümün ən xoşuma gələn cəhətlərimdən biri gözütox olmağımdır. Allahımdan razıyam ki, məni gözütox, bir də şükürlü insan yaradıb. Mən aza, çoxa, yoxa görə də həmişə Allaha şükür etmişəm.

- Bu əlli ildə hansı günü yaşamaq istəməzdiniz?

- Belə günlər olub. Bu da yaxınlarımın həyatdan getməsi ilə bağlı günlərdir. Çünki hər bir uğursuzluğu düzəltmək olur, amma ölən insanı geri qaytarmaq olmur. Mən bir neçə il əvvəl oğlumu itirdim. 3 qızdan sonra doğulmuşdu. Yaşyarımlıq sağlam uşaq idi, həkimlərin səhvi nəticəsində uşağı itirdik. Həmin günün, ümumiyyətlə, həyatımda olmasını istəməzdim. Təbii ki, hər ata övladına özünün gələcəyi kimi baxır, xüsusən də 3 qızdan sonra doğulan oğul övladını itirmək ata üçün böyük dərddir. Onda da mən dedim ki, əgər Allah belə məsləhət bilibsə, belə olub, qismətdən artıq yemək olmaz. Allaha qurban olum, ondan sonra mənə bir oğul da əta etdi, bu günlərdə oğlumu birinci sinfə yola saldım. Bunlarla yanaşı sevincli günlərimin də sayı çox olub. Ən sevincli günlərimi soruşsaydınız, qızlarımın Bakı Dövlət Universitetini bitirməsini qeyd edərdim. Artıq böyük qızım bu yaxınlarda gənc diplomat kimi müsabiqədən keçib Xarici İşlər Nazirliyinə işə götürülüb. İlk dəfə "Məcnun" rolunda səhnəyə çıxdığım gün həyatımın ən unudulmaz məqamlarındandır.

- Bu gün Mənsum İbrahimov bütün sənət əhlinin arzuladığı pillələrə yüksəlib. Maşallah olsun, ailə səadəti var, sənət uğurları, mükafatlar, fəxri adlar əldə etmisiniz. Güzəran da ki pis deyil. Daha nələri arzulayırsınız?

- Şəxsən mənim üçün hansısa zirvə məfhumu yoxdur. Mən xanəndəyəm, öz işimlə məşğulam. Bu səsi mənə Allah ona görə verməyib ki, mütləq xalq artisti olmalıyam. Mənim işim, peşəm oxumaqdır, oxumuşam, sağ olsunlar qiymət veriblər. Mənim üçün zirvə yox, sənət nailiyyətləri var. Muğam elə bir dəryadır ki, hər kəs gücü çatdığı qədər götürüb. Mənim də ovucum bir az yekə olub, vəssalam. Bunu zaman göstərəcək ki, kimin adı bu sənətin tarixində qalacaq.

"Qərara gəldim ki,sənətkar olmalıyam"

- Mübaliğəsiz-filansız, onu dəqiq bilirəm ki, Mənsum İbrahimovun adı Seyid Şuşinski kimi ustadlarla yanaşı bu sənətin tarixində qalacaq. Hər ustada qismət olmur ki, tələbəsi 4 ildə əməkdar artist olsun...

- Hər dəfə fəxri ad, dövlət mükafatı alanda, elə bil ki, çiynimə ağır yük qoyulur. Ona görə də bunların sevincini uzun müddət yaşaya bilmirəm. Bunlar məni daha da çox iş görməyə sövq edir. Dövlət mənə böyük etimad göstərib "xalq artisti" fəxri adına layiq görüb, yeni-yeni gəncləri yetişdirmək də mənim borcuma düşür. Mən tələbələrimə yalnız sənəti öyrətmirəm, onların bir xanəndə kimi tanınması da mənim boynuma düşür. Bundan başqa, muğamları yenidən işləyib yazdırmağı düşünürəm. 2007-ci ildən mən yeni simfonik muğamları yazdırıram. Bu muğamlar orkestrin ifasında simfonik əsər kimi ifa olunub. Amma xanəndənin iştirakı ilə bu yeni bir şeydir. Layihənin rəhbəri xalq artisti Səyavuş Kərimidir, o bu işdə bizə çox kömək etdi. İlk dəfə 2007-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyevin ad günündə dövlət filarmoniyasında Yalçın Adıgözəlovun dirijorluğu ilə "Rast" simfonik-muğamını ifa etdik. Ötən 3 il ərzində Belarusda, Türkiyədə, Ukraynada, İngiltərədə bu əsəri ifa etdik. Özü də maraqlı məqam odur ki, bizi konsertlərdə bu ölkələrin adlı-sanlı orkestrləri müşayiət edib. Bilirsiniz ki, ustad xanəndəmiz Alim Qasımov bu gün muğamımızı dünya səviyyəsində layiqincə təbliğ edir. Sevindirici haldır ki, bizim azərbaycanlımız öz milli mənəvi sərvətimizə görə UNESCO-nun mükafatını aldı. Biz də bu ənənəni davam etdirməyi düşünürük. İngiltərənin "Arion" kimi məşhur orkestrinin 100-dən çox musiqiçisinin Azərbaycan bəstəkarının "Rast" simfonik-muğamını öyrənib ifa etməsi bizim üçün çox böyük önəm daşıyır. İnşallah, bu layihəni gələcəkdə daha da genişləndirmək istəyirik.

- Tay-tuşlarınızın arasında səsinə görə tanınan xanəndələr kifayət qədərdir. Amma onların arasından çıxıb bu günün Mənsum İbrahimovu olmağı necə bacardınız. Rayondan gələn, yiyəsiz adam... Çətinliklərin çoxluğu adamı sarsıda bilər, pula görə çox şey etmək olar...

- İnsanların böyük əksəriyyəti öz peşəsini sonradan müəyyən biliklərin köməyi ilə əldə edir. Amma xanəndəlik peşəsi adamla birlikdə doğulur. Bu Allah-taalanın bizə verdiyi bir hədiyyədir. Amma insan Allahın verdiyi bu hədiyyədən ağılla istifadə etməlidir, onun qədrini bilməlidir. Bir də insan nə istədiyini bilməlidir. Sabahını düşünməyən insan inkişaf edə bilməz. Mən əsgərliyə gedənə qədər Ağdamda yaşamışam. Orada toylara da gedirdim, kifayət qədər də qazanırdım. Əsgərlikdən qayıdandan sonra oturub fikirləşdim ki, nə vaxta qədər toya gedəcəyəm? Bunun sonu nə olacaq, mən kim olmaq istəyirəm? Qərara gəldim ki, mən sənətkar olmalıyam. Həmişə mən böyük-böyük səhnələrin arzusunda olmuşam. Böyük çıxmasın, artıq böyük səhnələrə o qədər öyrəşmişik ki, toylardan qaçıram. Bəzən deyirlər ki, filankəsin naxışı gətirir. Xeyr, əvvəlcə məqsədini dəqiqləşdirməlisən və sonra işini buna görə düzgün qurmalısan. Bunun bir adı var, zəhmət, vəssalam. Bu günün özündə də mən dərsə tələbədən tez gəlirəm. 17 ildir "Məcnun"u oynayıram, məşqlərə bir ay əvvəlcədən özümü hazırlayıram. Bu gün mən oynadığım "Leyli və Məcnun" operasının tamaşasında zalda boş yer tapa bilməzsiniz. Artıq teatrda 3 "Məcnun" var, tamaşaçılar zəng edib mütəmadi olaraq mənim nə vaxt oynayacağımı soruşurlar. Ötən il "Leyli və Məcnun" tamaşası çox önəmli bir yerdə göstərilməliydi, onun üçün teatrda baxış oldu. Nəticədə məni dəvət etdilər.

- "Məcnun"u 10 il yalnız siz oynadınız?

- Bu elə bir dövrə düşdü ki, Arif müəllim, Canəli müəllim və rəhmətlik Baba Məhmudoğlu artıq bu rolu ifa etmirdilər. Alim Qasımov da çox vaxt qastrolda olduğu üçün mən tək oynamalı olurdum...

"Arif müəllim o sözü deməyib"

- Mənsum müəllim, gənclər sizi qane edirmi?

- Səbuhi İbayev artıq neçə ildir ki, "Məcnun" partiyasını ifa edir. İlkin Əhmədov gənc olsa da, həm gözəl səsi var, həm də səhnədə sərbəst hərəkət edir...

- Neçə il "Məcnun"un yükünü tək çəkmisiniz, onu gənclərə ötürmək çətin deyil ki sizə?

- Təyyar Bayramovu, İlkin Əhmədovu mən özüm teatra gətirmişəm. Yəni, onları teatr dəvət edir, amma mən rola hazırlayıram. Əslində, "Məcnun"ların sayının çox olmasını rəqabət olsun deyə mən özüm istəyirəm. Rəqabət insana stimul verir. Gənclərlə cəngi-cidala çıxmaq adamı bir az da cavanlaşdırır. Sənətdə rəqabət olmasa, sənətkar inkişaf edə bilməz.

- Əgər söhbət əsl sənət rəqabətindən gedirsə?

- Rəqabət yalnız sənətlə bağlı olur, siz dediyinizin termini başqadır. Onun adı qiybət və ya dedi-qodudur. Birincisi, dedi-qodu etmək kişiyə xas olan hərəkət deyil. İkincisi də yalnız istedadı olmayan, sənəti olmayanlar qiybət edər.

- Məsələ bundadır ki, sənəti olanlar da dedi-qodu edir. Beynəlxalq müğam müsabiqəsi ərəfəsində belə bir söz çıxdı ki, guya Arif Babayev Alim Qasımovun ünvanına "o nə vaxtdan xanəndə olub?" deyib...

- Ümumiyyətlə, gərək elə bir vicdansız adam olasan ki, Alim Qasımov haqqında belə söz deyəsən. Lakin Arif müəllim o sözü deməyib. Arif müəllim sonradan özü bu barədə açıqlama verdi ki, bu, yalan söhbətdir. Çünki Arif müəllim Alim Qasımovdan danışanda, onu "dünya şöhrətli Alim Qasımov" adlandırıb. Mən, ümumiyyətlə, Arif müəllimin kiminsə dalınca danışmağını eşitməmişəm, kimə nəsə deyibsə, üzünə deyib...

- Sizin dalınızca da xoş danışmayanları eşitmişəm. Hansıları ki, teatra siz aparmısınız.

- Bu, təbiidir. Mən onlardan incimirəm. Bu gün də həmin adamların mənim köməyimə ehtiyacı olsa, əsirgəmərəm. Çünki mən Mənsum İbrahimovam. İnsanlar bəzən uğursuzluqlarının səbəbini öz tənbəlliklərində deyil, başqasında axtarırlar. Xanəndə var, bir muğam və ya mahnı yazdırır, bütün ömrünü onunla fəxr edir ki, filan muğamı 40 il əvvəl oxumuşam. Ay qardaş, 40 il bundan əvvəl etdiyini başa düşdük, bu gün nə işlə məşğulsan? Ümumiyyətlə, keçmişi ilə yaşayan adamlar mənə çatmır. Böyük Niyazinin sözüdür ki, tərəzinin bir tərəfində puldur, bir tərəfində sənət. Pulun dalınca qaçsan, sənəti itirəcəksən, amma sənəti götürsən, pulun da olacaq. Sənət adamı heç vaxt ac qoymaz, əgər əsl sənətkarsansa.

- Oğlunuz bu il məktəbə getdi, gözünüz aydın. Oxumağı, səsi varmı?

- Belə də, hərdən bərkdən qışqırmağı var. Görək də, əgər gələcəkdə qeyri-adi istedadını hiss etməsəm, xanəndə olmağına imkan vermərəm. İstəmərəm ki, mənə görə xanəndəliyə həvəs göstərsin. İstedad da belədir ki, nə qədər qarşısını alsan, özünü büruzə verəcək. Sabah bir müddət mənə görə hörmət edərlər, məndən sonra nə edəcək? Fikir verin, kim ki valideyninə görə sənətə gəlib, onun kölgəsində qalıb.

Yox, əgər nəsə qeyri-adi bir şey hiss etsəm, onda onu özüm yetişdirəcəyəm. Onda da əla bir şey alınacaq.

İLTİFAT

Ekspress.- 2010.- 25-27 sentyabr.- S. 12.