Ya olum, ya ölüm: məndə yola vermək yoxdu...

Alim Qasımova qulaq asanda yadıma həmişə Bəxtiyar Vahabzadənin "Muğam" poemasındakı məşhur "Daş ürəklərdə yatan daşları yandırdı muğam" misrasını xatırlayıram.

Alim Qasımov muğamı oxumur, yandırır. Muğamla birlikdə onu dinləyənləri də yandırır, alovlandırır, qarsıdır...

Bu ömür Allahın lütfüdür

- Alim müəllim, "5" əladırsa, "55" ikiqat əla, "əliyyül əla"dır. Bu gün-sabah 55 yaşı tamam edirsiniz...

- Hələ bir az var...

- Cəmisi 3 ay qalıb. Geriyə boylanıb bu illərə diqqət yetirdikdə ona özünüz "əliyyül əla" qiymətin verirsinizmi?

- Mən kiməm ki, Allahın mənə yazdığı bir ömürə, xoş qismətə qiymət verim. Sadəcə onu qeyd edim ki, bu illər ərzində istər sənət, istər ailə mənasında nə qədər gözəl şeylər əldə etmişəm, Allahın bir lütfü kimi dəyərləndirirəm. Belə başa düşürəm ki, ömrüm boyu insafsız hərəkətim olmayıb. Demək olar ki, nöqsansız yaşamağa çalışmışam. İnsaf iman kimi bir şeydi. İnsaf insanın içində yanan bir şam işığıdı. Bu insaf məni çox şeylərdən qoruyur...

- Əsas nəfsə qalib gəlməkdir...

- İnsaf demək olar ki, hər şeyin, bütün həyatın süzgəcidi. İnsaflı insanla hər iş görmək olar. Yaxşı mənada. Ona görə də deyirlər ki, insaf dinin yarısıdı. Uşaqlıqdan məni belə tərbiyələndiriblər, belə böyüdüblər. İnsaf elmlə bağlı deyil. Elmli adamlarının çoxunun insafı yoxdu. Kim ki, yalnız elmlə tərbiyə alır, onda insaf çıxır yaddan. Kasıb-küsub elmsiz adamlar isə insafın ətəyindən tutub gedirlər. Elmli dedikdə "çox bilmişləri" nəzərdə tuturam. Bəzən deyirlər ki, yaşamaq çox çətin şeydir. Xeyr, əksinə: yaşamaq çox sadədi. İnsan öz həyatını özü müəyyənləşdirib qurur. Biz onu istəyirik ki, həmişə inkişaf edə-edə yaşayaq. Amma elə bu "inkişaf"da da çoxlu günaha batırıq.

- İrəli getmək üçün günaha batmaq şərtdimi?

- Mənə elə gəlir ki, irəli getmək çox çətindi. Elə bil ki, dəryada üzmək kimi bir şeydi.

"İçimdəki Alim Qasımovu çölə çıxartmaq asan olmadı"

- Sizə qədər "Çahargah"da "Bərdaşt"dan istifadə eləmirdilər, bir başa "Mayə"yə keçirdilər...

- Yox, məndən əvvəl də eləyiblər.

- Amma Cabbar Qaryağdıoğlunun vaxtında. Ondan sonra uzun illər "Çahargah" "Bərdaşt"sız oxunub...

- Mənə "Çahargah"ı müəllimim, xalq artisti Ağaxan Abdullayev elə öyrətmişdi.

- O cür oxumağınız yəqin ki, çoxlarını qıcıqlandırır. Çünki rahatlıqla bir ağız aşağı tonda "Mayə" oxumaqla başlarını girləyirdilər. Və birdən-birə siz ortalığa çıxıb "Çahargah"da "Bərdaşt"ın olmasını camaatın yadına saldınız...

- Yox, heç kim mənə bunu irad tutmadı. Amma eşidirdim, arxamca danışırdılar ki, bu mərdimazar hardan gəldi. Amma kənd toylarında mənə deyirlər ki, sən bizim gözümüzü açdın, sən gəldin bizə aləmlər yaratdın. Əslində belə oxumaq mənim səsimin olmağından və gənclik ehtirasımdan irəli gəlirdi. İş burasındadır ki, mən o işləri etmək üçün dincəlmədən gecə-gündüz çalışdım. İçimdəki Alim Qasımovu çölə çıxartmaq asan olmadı.

Özüm danlamışam ki, sənin o zildə nə işin var...

- Yunus Əmrə deyir ki, "Məni məndən sorma, bir mən vardır, mənə məndən içəri".

- Bilirsinizmi, məndə yola vermək yoxdu, ya olum, ya ölüm...

- Alim müəllim, hərdən elə zilə qalxırsınız ki, adam bu səsin qırılmağından qorxur. Bəs siz qorxmursunuzmu ki, birdən səs sözünüzə baxmaz.

- Çox şeyləri mən onu edəndən sonra bilmişəm. Məsələn, o zilləri edəndən sonra özümü o qədər danlamışam ki, sənin orda nə işin var? Bəlkə də əvvəlcədən ora qalxmağı düşünsəm, heç də alınmaz. Özüm bilərəkdən o cürə zilə qalxsam, səsim oradək bəlkə də getməz. Amma elə ki, özümü tamam unudub, eşq atəşinə tutuluram, o ifanın dadı tarixdə qalır.

Bəzən nə oxuduğumu heç özüm də bilmirəm...

- Deməli, oxuyanda özünüzə nəzarət edə bilmirsiniz?

- Yox, bəzən elə bir hal yaranır ki, nə oxuduğumu heç özüm də bilmirəm. Sanki məni idarə edirlər, kimsə mənə kənardan deyir ki, bu sözdən sonra bunu deməlisən, bu boğazdan sonra bu zənguləni etməlisən. Eşq gələndən sonra səs də gəlir, hal da gəlir, kef də...

- Belə baxanda görürük ki, Alim adı sizə təsadüfən qoyulmayıb. Sanki valdeynlərinizn biliblər ki, böyüyəndə muğam sizdən soruşulacaq. Deməli, gənc yaşda ustadlar cərgəsinə qoşulmaq qismətinizdə varmış...

- Allah hamının canını sağ eləsin. Bu o demək deyil ki, Allah bunu mənə götürüb hədiyyə elədi. Bütün bu uğurlarla yanaşı, Allah mənə dözüm, səbr, tamaha qarşı güc verdi. Mən evdə yorğan-döşəkdə yatırdım ki, tərləyim, soyuqdəymə canımdan çıxsın, axı axşam insanlar məndən ifa gözləyirlər. Nə gecəm vardı, nə gündüzüm. Ömrümün yarısı yorğan-döşəkdə keçib. Deyirlər, torpağı əkməsən, bəhrəsini görməzsən. Sənət də elə bir şeydi ki, bunu yoğurmasan xəmir olmaz...

Bir qarın çörək qazanmağı düşünürdüm

- Alim müəllim, belə bir sənətkar olacağınızı əvvəlcədən düşünürdünüzmü?

- Yox əşi, mən həmişə bir qarın çörək qazanmağı düşünürdüm. Mən elə bilirdim ki, hər kəs kimi adi səsim var. Ona görə də, müğənni olmaq barədə düşünməmişəm. Sadəcə mənə deyirdilər ki, sənin səsindən yoxdu, get xanəndəliyi öyrən. Çox qəribədi ki, mən çox zəif uşaq kimi doğulmuşam. Valideynlərim deyiblər ki, bu uşaq indi ölər, bu saat ölər. Mən iynələrin hesabına sağ qalmışam.

- Bəs niyə oxumurdunuz o vaxtlar?

- Mən fikirləşirdim ki, hamı oxuyur da. Çünki gözümü açıb ailəmizdə oxumaq görmüşəm. Mənim atamın da, anamın da gözəl səsi vardı.

- Məhəbbət Kazımovla birgə imtahan vermisiniz?

- Yox, Asəf Zeynallı adına Musiqi Kollecinə o məndən əvvəl qəbul olunub.

- Eşitdiyimə görə, qəbul imtahanında "Mirzə Hüseyn" segahını oxumusunuz. Siz oxuyanda bütün məktəb imtahan gedən otağın qapısının ağzına yığılıbmış ki, görsünlər bu səsin sahibi kimdir? Yeri gəlmişkən, bu gün gənclər həvəslə muğam ifaçılığı sənətinə gəlir və əksəriyyəti də sizi təkrarlayır. Bunlar belə hara gedəcəklər? Yeni Alim nə vaxt doğulacaq?

- Bu həyatın öz qanunu var. Əsl yaradıcı, əsl sənətkar gündə doğulmur axı.

- Sizcə, yeni bir Alimə ehtiyac varmı?

- Əlbəttə. Gərək mən də tarixin doğduğunu qəbul edəm.

- Bəziləri deyir ki, Alim xüsusi məktəb keçib, insanları meditasiya vasitəsilə təsirə salmağı bacarır...

- Mənə də bu barədə tez-tez suallar verirlər. İnanın ki, mən meditasiyanın, yoqanın nə olduğunu bilmirəm, sadəcə Allahın bir lütfüdür ki, səsim insanlara o dediyiniz formada təsir edir.

Abgül bir az tənbəllik edir...

- Alim müəllim, tələbələriniz var, ifalarına da bir ustad kimi qulaq asırsınız. Onların arasından ifasını bəyəndikləriniz varmı?

- Abgül Mirzəliyevin səsini çox bəyənirəm. Onun gələcəyinə böyük ümid bəsləyirəm. Deyirlər bir az tənbəllik edir. Eləməsin, oxusun, əziyyət çəksin, öyrənsin.

- Alimin öz evində gələcəkdə sənətə gələn olacaqmı?

- Mənim Fərqanədən başqa Qadir adlı oğlum, Dilruba adlı qızım var. Məcburiyyətlə olan şey deyil. Heç biri maraq göstərmədi, mən də üstlərinə düşmədim. Bu gün evimizdən səhərdən-axşamadək musiqi səsi gəlir. Nəvələrim gözlərini açıb evdə muğam eşidiblər. Maşallah səsləri də var, görək də. Gərək özləri istəsin.

- Bu uşaqlartın üstünlüyü ondadı ki, Alim Qasımov kimi ustad sənətkar hər gün gözlərinin qarşısındadı. Alim müəllim, bilirik ki, UNESCO muğamı sizə qulaq asandan sonra Qeyri Maddi İrs siyahısına qəbul edib, sizin konsertlərdən sonra Avropa Azərbaycan muğamını tanıdı. Cənubi azərbaycanlılar, o cümlədən iranlılar muğama görə Sizi müqəddəs sayırlar...

- Cənubda qardaşlarımızın sayı lap çoxdur. Ona görə də belə məhəbbət göstərmələri daha çox nəzərə çarpır. Gedirsən, xoş qarşılayırlar.

"Rahab" mənə əziyyət verir

- Ən çox sevdiyiniz muğam hansıdır?

- "Rahab"dan başqa bütün muğamları bir səviyyədə sevirəm. Bunların birinə o birisindən daha çox diqqət yetirsəm, sənətimə xəyanət etmiş olaram. Amma "Rahab"ı heç sevmirəm. Çox qarışıq muğamdır, mənə əziyyət verir.

- Maraqlıdır ki, mütəxəssislər "Rahab"ın ən mükəmməl ifaçısı kimi sizin adınızı çəkirlər.

- Ola bilər, mən sadəcə onu adi muğam kimi oxumuşam. Amma əsl özüm kimi oxuya bilmirəm. Çünki o muğamın özündə elə bil nəsə çatmır.

- Axı bu muğamı da Siz ortalığa çıxardınız. Çünki Sizə qədər uzun illər bu muğamı heç kəs oxumurdu.

- Bəlkə də ona görə ki, bu muğamda natamamlıq var. Məndən əvvəlkilər buradakı natamamlığa diqqət yetirməyiblər. Nəsə mənə bu muğam çatmır.

İLTİFAT

Ekspress.- 2012.- 28-30 aprel.- S. 18.