İnformasiya əldə etmək hüququ və açıq cəmiyyət

KİVDF-nin təşkilatçılığı ilə konfrans keçirildi

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi

Dünən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun təşkilatıçlığı ilə "İnformasiya əldə etmək hüququ və açıq cəmiyyət" mövzusunda konfrans keçirilib.Tədbirdə KİVDF-nin icraçı direktoru Vüqar Səfərli, ombudsman Elmira Süleymanova, Mətbuat Şurasının sədri Əflatun Amaşov, rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin müavini Elmir Vəlizadə, deputat Fazil Mustafa, dövlət qurumlarının mətbuat katibləri, agentlik və qəzet rəhbərləri iştirak ediblər.

KİVDF-nin icraçı direktoru Vüqar Səfərli bildirib ki, Azərbaycan prezidentinin sərəncamı ilə insan hüquqları ilə bağlı Milli Fəaliyyət Planı təsdiqlənib. "Proqram geniş və sistemli tədbirlərin keçirilməsini, eləcə də bu tədbirləri icra edəcək dövlət orqanlarının rolunu müəyyənləşdirib. Milli Fəaliyyət Proqramının əsas məqsədi ölkəmizdə insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyinin artırılması, cəmiyyətdə hüquq mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi, normativ-hüquqi bazanın və hüquq müdafiə sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində tədbirlərin davamlılığının təmin edilməsidir. Proqramın 4.16-cı bəndinə əsasən, informasiya əldə etmək haqqında qanunvericiliyin izahı ilə bağlı maarifləndirmə tədbirlərinin həyata keçirilməsi və informasiya almaq hüququnun səmərəli təmin edilməsi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında KİV-lərin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fonduna həvalə edilib. Bununla əlaqədar olaraq, mövzu üzrə Yevlaxda və Lənkəranda regional konfranslar təşkil edilib. Bu tədbirlərdə jurnalistlər, dövlət qulluqçuları, bələdiyyə üzvləri, QHT nümayəndələri və ziyalılar iştirak ediblər".

Ombudsman Elmira Süleymanova bildirib ki, informasiya almaq mühüm faktordur. Onun sözlərinə görə, informasiya daşıyıcıları bilməlidirlər ki, onlar məlumatı operativ, dəqiq və qərəzsiz çatdırmalıdırlar: "Həmçinin informasiya verən şəxs də eyni tərzdə bilməlidir ki, informasiya verərkən dəqiq, operativ, qərəzsiz olmalı, şəxsiyyətə toxunan məlumatlar verməməlidir. Biz Ombudsman Aparatı olaraq ölkənin 58 rayonunda müxtəlif tədbirlər keçirib, maarifləndirmə işləri aparırıq. Əsas istiqamətlərimizdən biri də məhz informasiya əldə etmək və onu cəmiyyətə təqdim etməklə bağlıdır".

2010-cu ildə qanunvericiliyə edilən dəyişikliklərdən sonra ombudsmanın dövlət qurumlarından informasiya əldə edilməsinə nəzarəti həyata keçirdiyini xatırladan Süleymanovanın bildirdyinə görə, hazırda informasiya ombudsmanı təsisatının yaradılması ilə bağlı Avropa təcrübəsi mövcuddur.

Mətbuat Şurasının sədri Əflatun Amaşovun dediyinə görə, informasiya əldə etmək hər zaman jurnalistika üçün aktual olub. Onun sözlərinə görə, informasiya əldə edilmədən jurnalistika inkişaf edə bilməz: "Dövlət qurumları jurnalistlərin əksər sorğularını cavablandırmalıdır. Sağlamlığın və mənəviyyatın mühafizəsi, digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarının, məhkəmə nüfuzunun məqsədlərinə zidd olmadığı təqdirdə informasiya əldə edilməsinə icazə verilir".

İnformasiya əldə edilməsinin hər bir ölkədə söz azadlığının əsasını təşkil etdiyini deyən Amaşov, Konstitusiyanın 50-ci maddəsində də hər bir kəsin azad informasiya əldə etmək hüququnun əksini tapdığını xatırladıb. "İnformasiya əldə etmək haqqında" qanuna görə, açıq və qapalı informasiyalar var. Qapalı informasiyalar gizli və məxfi informasiyalara bölünür: "KİV-in sorğusuna cavab olaraq təşkilatlar informasiyanı bir həftə ərzində, təcilidirsə, 24 saat ərzində, insan sağlamlığı ilə bağlıdırsa, 48 saat ərzində açıqlamalıdırlar. Əgər informasiya alanın hüquqları pozulursa, Cinayət Məcəlləsinə görə, KİV-ə informasiya verməkdən imtina edənlər 100-500 manat cərimələnə və 1 il, vəzifəli şəxs informasiyanı verməkdən imtina edirsə, 2 il islah işlərinə cəlb oluna bilər".

"2013-cü ilin "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilməsi açıq cəmiyyətin formalaşmasında yeni mərhələdir" mövzusunda məruzə ilə çıxış edən Rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin müavini Elmir Vəlizadə bildirib ki, bu il "İKT ili" elan olunduqdan sonra xüsusi tədbirlər planı hazırlanıb: "2013-cü il İKT sahəsində uğurlu il oldu. İnformasiya əldə etməklə yanaşı, informasiya təhlükəsiziliyi də vacib məsələlərdəndir. Bu məsələdə milli peykimizin orbitə çıxması mühüm rol oynayıb".

Elektron hökumət portalı barədə də məlumat verən nazir müavininə görə, portaldan istifadə edənlərin sayı gündən günə artmaqdadır: "Hazırda əhalinin 70 faizi internet istifadəçisidir".

Vəlizadənin sözlərinə görə, RİTN tərəfindən həyata keçirilən "Elektron hökumət" - müasir informasiya texnologiyalarından istifadə etməklə dövlət qurumları tərəfindən Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaşayan bütün vətəndaşlara, hüquqi və fiziki şəxslərə, xarici vətəndaşlara və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə informasiya və e-xidmətlərin göstərilməsinə şərait yaradır. O qeyd edib ki, RİTN görülən işlərin əlaqələndiricisi olaraq, dövlət qurumlarının informasiya sistemləri arasında informasiya mübadiləsini təmin edən infrastruktur - "Elektron hökumət"in formalaşması üzrə digər dövlət orqanları ilə sıx fəaliyyət göstərir: "Müvafiq infrastrukturun yaradılması üzrə həyata keçirilən fəaliyyətin nəticəsi olaraq, hazırda "Elektron hökumət" portalından istifadə edənlərin sayı 246 min nəfərə çatıb. Rəqəmlərin müqayisəli təhlili göstərir ki, portala daxilolmalar, eyni zamanda istifadəçilərin portala olan marağının nəticəsi kimi portalda sərf etdikləri vaxt gündən-günə artır. İndi portala daxil olanlar portaldan istifadə edərkən 5 dəqiqə vaxt sərf edirlər".

Portala giriş şaxələrindən də söz açan nazir müavini "www.e-gov.az-dan istifadə üçün təklif olunan autentifikasiya vasitələrinin sayının artırılaraq, artıq beşinci vasitənin də istifadəçilərin ixtiyarına verildiyini bildirib: "Bunlardan biri e-imzanın tətbiqidir. İndi mobil telefonlardan da "Elektron hökumət" portalına giriş mümkündür. Həmçinin dövlət qurumları tərəfindən əldə edilən e-imzaların sayı 13 min, vətəndaşlar tərəfindən isə əldə edilən e-imzaların sayı 6 minə çatıb. E-imzaya sahib olanların sayı artdıqca "Elektron hökumət" portalına da giriş artır. "Bakutel-2013" sərgisində 4 gündə 1048 nəfərə pulsuz e-imza verildi. Artıq e-imzaya sahib olanların say artımı göstərir ki, vətəndaşlar "Elektron hökumət" portalından istifadə etməyə maraq göstərirlər. Bu isə vətəndaşların xidmət almalarını asanlaşdırır".

Deputat Fazil Mustafa isə "İnformasiya azadlığı insan haqlarının vacib elementidir" mövzusunda çıxış edərək bildirib ki, Azərbaycanda vətəndaşlar informasiya əldə etməyə çox da maraq göstərmirlər. Onun sözlərinə görə, informasiya əldə etmək üçün qanunvericiliklə bağlı çox ciddi problemlər olmasa da, müəyyən əskiklərin həlli üçün addımlar atılmalı olduğunu söylədi: "Gürcüstanla Ermənistanla müqayisədə Azərbaycanda informasi əldə etməkdə passiv vətəndaş mövqeyi diqqət çəkir. Bizdə informasiya azadlığı mövzusunda fikir dəyişikliyinə ehtiyac var. İndi biz 50-ci maddəni əsas gıtirsək də, qanunvericilikdə 57-ci maddə, müraciət hüququ daha çox diqqətə çəkilməlidir. Həmin maddənin 2.1-ci bəndində informasiya əldə etmək azadlığı verilsə də, 2.4 bəndində "o şərtlə icazə verilir ki," ifadəsi işlədilir. Bu da, 1-ci maddəni təkzib edir".

Tədbirdə hüquqşünaslar Aydın Kərimov "İnformasiya azadlığı insan hüquqlarının vacib elementidir" məruzəsi ilə, Ələsgər Məmmədli ""İnformasiya əldə etmək haqqında" qanunun tətbiqi vətəndaşların dövlətin idarə olunmasında iştirak forması kimi" mövzusunda çıxış ediblər. Ombudsman Aparatının şöbə müdiri Zaur Əliyev isə "İnformasiya azadlığı haqqında qanunvericiliyin düzgün tətbiqinə nəzarət üzrə milli və beynəlxalq mexanizmlər" mövzusunda çıxışından sonra konfrans disskusiyalarla davam etdirilib.

Daha sonra mövzu ətrafında ətraflı müzakirələr aparılıb. Konfrans çərçivəsində tədbir iştirakçılarına Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondu tərəfindən hazırlanan "İnformasiya əldə etmək haqqında qanunvericilik" adlı məlumat kitabçası da paylanılıb.

Səhifəni hazırladı Qənirə MƏMMƏDLİ

Ekspress.-2013.- 20 dekabr.- S.9.