"Mən GÖYÇƏli, sən də BOYAT elindən"...

("Əli Vəkil- 75" silsiləsindən)

Gözünü açandan elini-obasını qonaqlı-qaralı görən, qonağa son tikənin qızırğalanmadan verildiyini, ona "qonaq otağı"nda səliqə ilə saxlanan mitildən - sus-güvə düşməsin deyə tez-tez havaya verilən ipək üzlüklü yorğan, məxmər üzlüklü döşək, üzərində gözəl ilmələr vurulmuş ağ kətan üzlüklü balınc - yer salındığının şahidi olan, kəsdiyi çörəyi tapdalamayan, verdiyi sözün üstündə duran xalqını elə "Xalqım" adlandırdığı şeirinin bir bəndi ilə elə ifadə edib ki, heç şeiri bütövlüklə oxumasan da, bu xalqın bədii portretini görmüş olarsan.

...Olmayıb çörəyi dizinin üstə,

Qonağa yer verib gözünün üstə.

Həmişə dayanıb sözünün üstə,

Sərraf baxışlıdır gözü xalqımın...

Bakıdakı küçələrə ayrı-ayrı sənət adamlarının adlarının verilməsi, bəzən də bu küçələrin adlarının dəyişdirilməsi bir növ adi hala çevrilmişdir. Ancaq doğma torpağından didərgin salınmış, ulularının qəbirlərini belə ziyarət etmək imkanından məhrum edilmiş bir Göyçəli olaraq, Əli Vəkil Bakı küçələrindən birinə Aşıq Ələsgərin adının verilməsi hadisəsini özünəməxsus, eyni zamanda xiffət hissi ilə dolu ifadələrlə "Aşıq Ələsgər küçəsi" adlı şeirində elə dolğun şəkildə verə bilmişdir ki, oxuyanda şairin keçirdiyi hissləri yaşamaya bilmirsən.

Doğma Bakımıza xoş "gəldin", Ustad,

Çoxdan gözləyirdik sənin "yolunu".

Gözümdə heykəltək ucaldın, Ustad,

Yetişdi çoxdankı həsrətin sonu...

Əli Vəkilin xalq şairi Hüseyn Arifin eyni rədifli şeirinə cavab olaraq yazdığı "Göyçəlilər dağıldılar Göyçədən" şeirini də buna misal göstərmək olar.

Hüseyn Arif, yaman qəmlidir torpaq,

Sükuta qərq olub orda bağça, bağ.

El-oba qoynundan düşübdür uzaq-

Göyçəlilər dağıldılar Göyçədən...

Araz çayının Kür çayına qovuşması hadisəsi zamanında çox şairlərin şeir mövzusuna çevrilmiş, kitablar yazılmış, aşıqlar bu hadisəni dastana çevirmiş, bir şadyanalıq yaşanmışdı.

Əli Vəkilin baxışında isə bu mövzu tamamilə başqa bir məqama yönəlməklə insanı tamamilə başqa bir ovqata kökləyir.

Gözlərimin önündə,

Araz Kürə qovuşur.

Bu taydakı sevincim-

o taydakı həsrətə,

qəm-kədərə qovuşur.

Araz Kürə qovuşur...

("Araz Kürə qovuşur")

Yaxşı yadımdadır, 1989-cu ilin iyun ayı idi. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən bir məkana toplanmış gənc qızların gözəllik müsabiqəsi televiziya vasitəsilə birbaşa yayımla bütün ölkələrə sərgilənirdi. Müsabiqə çox gərgin bir şəraitdə keçir, iştirakçılara verilən qiymətlərə uyğun olaraq nəticələr də bu və ya digər iştirakçının xeyrinə (və ya əksinə) hər dəqiqə dəyişə bilirdi. İştirakçılar arasında şanslı olanlardan yeganə müsəlman qızı - türkiyəli Məltəm Həqqarar da var idi. Məlum "səbəb"lərdən münsiflər hər vəchlə Məltəm xanımın real qiymətini aşağılamağa çalışdıqca, ekran qarşısında oturan hər bir müsəlman kimi, mən də çox böyük həyəcan keçirir, qanımın təzyiqinin artdığını gicgahımda yaranan güclü ağrılardan hiss edirdim. Nəticə etibarilə Məltəm Həqqarara qarşı haqq aranaraq ona "Miss krosavitsa-89" titulu veriləndə yaşadığım sevinc həyəcanının miqyasını sözlə ifadə etməyə çətinlik çəkdiyim halda, gözəl şairimiz Əli Vəkil bu hadisəni "Gözəllik ilahəsi" adlı şeiri ilə obrazlı şəkildə çox gözəl ifadə edə bilmişdir.

...Gözəllər gözəli Məltəm Həqqarar

Oldun Türkiyənin iftixar tacı.

Həqq bilən insanlar hər vaxt haqq arar,

Adın-yaz küləyi, sən bahar tacı...

Tənhalığın necə cansıxıcı bir vəziyyət olduğunu, yəqin ki, çoxumuz yaxşı anlayırıq. Bu vəziyyəti yaşayan şəxsin qadın olması isə daha çox acınacaqlı olur desəm, yəqin ki, yanılmaram. Əli Vəkilin "Tənha qadının monoloqu"nu oxuyanda isə fikrimin tam təzahürü ilə üz-üzə qalmış olursan.

Hərdən hökmdaram, hərdən qulam mən,

Həm şeyda bülbüləm, həm də lalam mən,

Bilmirəm heç kimdən qisas alam mən -

Tənha olanda...

"Pis adam" ifadəsi elə bir adam olmaz ki, onun dilindən səslənməsin, hətta əksəriyyətin pis adam kimi tanıdığı adamın belə. Pis adamın əməllərinə qarşı bəzi insanların nifrəti emosional, təhqiramiz ifadələrlə müşayiət olunduğu halda, Əli Vəkilin belə adama (yəqin ki, konkret adama) münasibəti (həm də müraciəti) çox dəyərli və həm də kəsərlidir.

...Kaş ki, əl çəkəydin pis adətindən,

Sözü arxada yox, üzə deyəydin.

Kişiyə yaraşmaz addımınla sən,

Gözümdə bu qədər kiçilməyəydin.

("Pis adət")

Dünyada məxluqatın sayının az qala həndəsi silsilə ilə artdığı bir dövrdə, bu prosesi daima izləyən bilicilərin təbii artım nəticəsində proqnozlaşdırdıqları - baş verə biləcək fəsadların nə ilə nəticələnə biləcəyini həyəcan təbili vurmaqla bəyan etdikləri halda, Əli Vəkil hələ 1989-cu ildə yazdığı "Xoş gəlmisən" şeiri ilə Yer kürəsinin beş milyardıncı adamını sətraltı mənalarla çox original şəkildə salamlayaraq deyir:

...Xoş gəlmisən, yer üzünün,

Beş milyardı tamamlayan

Vətəndaşı.

Qəlbi dümağ vərəq olan,

Nə dərd çəkən, nə qəm duyan

Vətəndaşı...

"Borc" sözü çox adamın xoşuna gəlməsə də, təəssüflər olsun ki, borc bu və ya digər şəkildə hər kəsin məişətinin tərkib hissəsi olaraq qalmaqdadır. Əli Vəkilin "Borc"u isə tamamilə fərqli, "əhatəli" bir borcdur.

...Dəniz çaya borclu, çay da bulağa,

Torpaq suya borclu, Günəşə borclu.

Meyvə budağına, ağac torpağa,

Dünyamız insanla, borclarla dolu...

Əli Vəkilin sevgi şeirləri də özünəməxsus boyalarla rənglənib. Gözəlin gözlərinə şeir yazmayan şairin olacağına inanmıram, xüsusən də şərq şairlərinin. "Ala gözlər", "Mavi gözlər", "Xurmayı gözlər", "Qara gözlər", nə bilim daha nə kimi gözlər...

Çox şairlərin gözlərə yazdıqları şeirlərdə az qala gözlərə səcdə etmək dərəcəsi qabardıldığı halda, Əli Vəkilin gözlərdən istəyi var, özü də bu istək o istəkdən deyil. "A qara gözlər" şeirində olduğu kimi:

Budur saçlarıma düşür təzə dən,

Qaytarın gəncliyi mənə təzədən.

Bilmirəm, bilmirəm, bilmirəm nədən,

Əlini çəkdiniz siz dara, gözlər?

Şair digər bir - "Anım-anmayım?" - sevgi şeirində isə sevgilisinə etibarsızlıq göstərmiş xanımı tam milli çalarlarla, el məsəlini şeirin axarına, məna və məzmununa uyğunlaşdıraraq qafiyələrə elə pərçim edərək elə qınayıb ki, heç şərhə belə yer qalmayıb.

...Söndü, bu sevdanın qorası qaldı,

Saraldı, bostanın urası qaldı.

Ta bu məhəbbətin harası qaldı-

Səni etibarsız sanım-sanmayım?

Əli Vəkil həm də onlarla poemanın müəllifidir. Türkiyədə dəzgah arasında qalaraq qolu qopmuş gəncin qolunu yerinə qoyaraq tikib və funksiyasını bərpa etmiş azərbaycanlı həkim Vaqif Qələndərə həsr etdiyi "Cərrah Vaqif möcüzəsi" adlı poemasında Əli Vəkil həmyerlimizin bacarıq və qabiliyyətinə düzgün olaraq yüksək qiymət vermiş və onun adına poetik bir don biçmişdir.

...Nadir cərrahiyə - beş olub cəmi,

Təbabətdə qeyri-adi möcüzə.

Sorağı bürüyüb bütün aləmi,

Qəribə görünür, qəribə bizə...

...Qopmuş qola yamaq qoyub, calayıb-

Möcüzəni sən etmisən, Vaqifim.

Hüceyrələr cana gəlib, qaynayıb,

Adımızı yüksəltmisən, Vaqifim...

Tarzən, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Ramiz Quliyev sənətinə də poetik qiymət verərək ona "Ramiz sənətinin sehri" və "Çal, ay ustad" adlı iki poema həsr edən Əli Vəkil birinci poemada mahir tar ifaçısı Ramiz Quliyev sənətini belə təqdim edir:

Ramiz bilir o simlərin dilini,

Neçə mahnı, neçə muğam çalır o.

Ona görə sim yandırmır əlini,

Çalğısıyla yaddaşlarda qalır o.

Məni məndən yaman alır bu çalğı,

Varlığımı oda salır bu çalğı.

Yaddaşımda hopub qalır bu çalğı,

Dəniz dalğalanır, göl dilə gəlir...

Qarabağ müharibəsi zamanı Ağdamda əsgərlər qarşısında konsert verən zaman düşmənin atdığı mərminin qəlpələri Ramiz Quliyevin tarının tellərinə dəyərək onları qırmış və Əli Vəkil bu hadisəni ona həsr etdiyi ikinci - "Çal, ay ustad" adlı poemasında belə işıqlandırmışdır:

...Aşıb-daşdı Üzeyirin nifrəti,

Bir ox oldu Nəvvabın da həsrəti.

Dara yetsin uluların qeyrəti,

Tar Allahı Sadıqcan da çal, dedi.

Dözə bilmir qəzəbindən Xan əmi,

Narahatdır Vətən səndən, Xan əmi.

Cabbar, Seyyid necə çəksin bu qəmi,

Şəhid yurdu "Xiyaban" da çal, dedi...

Əli Vəkil şeirləri və publisistik yazıları ilə həm də dövri mətbuatın gündəmində olan yazarlarımızdandır.

Əli Vəkilin 2006-cı ildə "Nurlan" nəşriyyatında nəfis şəkildə 1000 nüsxə tirajla çapdan çıxmış - korifeylərimiz Dədə Qorquddan, Əfzələddin Xaqanidən, Nizami Gəncəvidən... tutmuş Zöhrə Xəliliyədək Azərbaycan şairinin 312, Mahmud Yıldırımlıdan (Türkiyə), Qafur Qulamdan (Özbəkistan), Musa Cəlildən (Tatarıstan) İ.V.Hötedən (Almaniya), Vilyam Şekspirdən (İngiltərə), Sergey Yesenindən (Rusiya), Maksim Tankdan (Belarus), Sergey Avqorskidən (Bolqarıstan), Vasil Moruqadan (Ukrayna), Leyla Eradzedən (Gürcüstan) tutmuş Oğulsoltan Tağandurdiyevayadək (Türkmənistan) 52 xarici ölkə şairinin, bütövlükdə isə 364 şairin ana haqqında yazılmış 528 səhifəlik bir elmi-tədqiqat institutu kollektivinin görə biləcəyi işi böyük zəhmət sayəsində, özü də təkbaşına toplayıb tərtib edərək "ANA, ANA, ANA" adlandırdığı şeirlər toplusu (antologiya), fikrimcə, dünya çapında ANA adına ünvanlanan ən böyük və möhtəşəm ədəbi abidədir.

Əli müəllim heç vaxt yaradıcılıqla məşğul olmasaydı belə, "ANA, ANA, ANA" toplusu onun adını Ədəbiyyat tarixində əbədiləşdirəcəkdi.

Əli Vəkil "Ədəbi İrəvan" adlandırdığı toplunu da neçə illərdi ki, mütəmadi olaraq təkbaşına ərsəyə gətirir. Toplu Ədəbi İrəvan adlansa da, Əli müəllim bu topluda bütöv Azərbaycanımızın hər guşəsindən olan ədəbiyyat adamlarının yaradıcılığına işıq salır.

Əslində Əli Vəkil üçün "haralısan" adlı ayrı-seçkilik məfhumu yoxdur. Onun üçün sənət var, sənətkar var, ortada görünən "ədəbi məhsul" var, ədəbiyyat adamı, sənəti başa düşüb ona qiymət verən adam var.

Əli müəllimin yaşının indi ən məhsuldar çağıdır. Özünün də dediyi kimi, o hələ ən yaxşı əsərini bu gündən sonra yazacaq. Elə ona görə də çəkilib Abşerondakı bağ evinin sakit bir guşəsinə ki, bizi - oxucularını yeni-yeni şeir nümunələri ilə sevindirsin.

Əli müəllimə bolluca yaradıcılıq arzularımı bildirməklə, onun bu ilin iyun ayında Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin "Natəvan" adına klubunda geniş ictimaiyyətin iştirakı ilə keçirilən - mənim də söz dediyim - 75 illik yubileyini bir daha ürəkdən təbrik edir, onun özü ilə bağlı ən ümdə arzularına qoşularaq, 80-də, 90-da, 100-də.., görüşmək istəklərilə deyirəm, hələlik!..

Fəxrəddin MEYDANLI

Ekspress.-2013.- 2-4 noyabr.- S.21.